Feliks Koneczny, Rzekoma koalicja Litwy z Tatarami przeciw Moskwie 1480 cz1 Ateneum Wileńskie.pdf

TREŚĆ.

ROŁ prawy:

Antoni Prochaska. Wyprawa św. Kazimierza na Węgry

(dokończenie)

str. 117

Feliks Koneczny.

Rzekoma koalicja Litwy z Tatarami

przeciwko Moskwie w r, 1480

„140

Jan Oerlacb.

Stanowisko duchownych wedle Sta-

tutu Litewskiego Ul (1588 roku)

„ 205

Janusz Iwaszkiewicz. Rabunek mienia polskiego na Litwie

po roku 1831

„ 226

Marjan Dubiecki.

Apolin Hofmejster, naczelnik woje-

wództwa brzesko-litewskiego w po-

wstaniu styczniowem

„ 230

M i s c ell a n e a arc hi w a 1 n es

Wtadysfaw Semkowicz. Przywileje Witolda dla Moniwida, sta-

rosty Wileńskiego, i testament jego

syna Jana Moniwidowicza

253

Przegląd krytyczny:

Lito ws-ka ja mi e trik a. Knigi publicznych diel. Russkaja

Istoricz. Biblioteka tt. XXX i XXXIII

(H: Łowmiański)

268

Mienicki Ryszard.

Archiwum Akt Dawnych w Wil-

nie w okresie od r. 1795 — 1922

(K. Chodynicki )

„ 274

lir u s z e w s k i j A. Powinnost' gorodowoj raboty w wielikoni

kniażestwie litewskom (K. Ch.) .

„

277

Jakubowski Jan. Tomasz Makowski, sztycharz i kartograf

Nieświeski ( K. Ch.)

219

Pic ze ta W,

Agrarnaja rieiorma Sigizmunda^Awgusta w li-

tewsko - russkom

gosudarstwie,

Cz. I i II

(K. Chodynicki )

2 80

St udni cki Wacław.

Rok 1863 — wyroki śmierci. Wi-

leńskie źródła archiwalne (Stan. Ko-

ściałkowski)

,„301

Kwartalnik Teologiczny Wileński.

Rok I, ze-

szyt 1 (C. K.)

305

Kronika

307

Skład Główny: Wilno, Księgarnia Stowarzyszenia Nauczy-

cielstwa Polskiego. W sprawach redakcyjnych i administra-

cyjnych należy zwracać się pod adresem: Wilno, Uniwer-

sytet, prof, Kazimierz Cbodynicki.

Cena zasadnicza 1,80, przy uwzględnieniu odpowiedniego mnoż-

nika księgarskiego,

ANTONI

PROCHASKA.

WYPRAWA Św. KAZIMIERZA

NA WĘGRY.

ii.

Dalsza wojna z Maciejem Korwinem a papieże. Ujemne skutki wojny na Śląsku

Święty Kazimierz a Maciej i jego triumfy nad Jagiellonami. Macieja stosunki

z Tungenem i Zakonem Krzyżackim. Legat Baltazer występuje z ekskomuniką Ja-

giellonów. Upokorzenie Tungena i hołd krzyżacki. Królewicz w kancelarji ojca.

Protest przeciwko ekskomunice. Maciej w walce sięga do Moskwy. Unja floren-

cka i jej upadek w Moskwie i na Litwie. Nowa organizacja Unji na Litwie. Dy-

rektywa wojny z Moskwą i .Turcją. Ujemne wpływy Moskwy na Ruś Litewską.

Spisek kniaziów litewskich. Święty Kazimierz współczuje z ojcem. Klęska Kijowa.

Zakaz stawiania cerkwi i walka w obronie katolicyzmu.

Po nieudałych wysiłkach zdobycia węgierskiej korony, młodzień-

czy królewicz wracał pod opiekę nauczyciela swego historyka Jana

Długosza, który świetnem piórem opisywał, a i uczniowi opowiadać

umiał o uwieńczonych skutkiem przed laty takichże staraniach stryja

Władysława Warneńczyka. Jego zasługi, jego sława, jego śmierć na

polu chwały przyświecały królewiczowi; on pragnął śladami stryja

podążyć nie tak po koronę i sławę, jak raczej po zwiększenie chwały

rodzinnej, po wieniec dla dążeń Jagiellońskich, niestety celu nie osią-

gnął. I sam i wspólnie z mistrzem nieraz omawiać musiał tak prze-

bieg jak i skutki niefortunnej wyprawy. Wycisnąć Macieja Korwina

z Węgier nie zdołał, większą część przyjaciół węgierskich z arcybi-

skupem Witeziem na czele utracił, zaparł sobie do Węgier drogę na

przyszłość opuszczeniem stronników węgierskich pozbawiając się po-

parcia szlachty polskiej widoki na przyszłość prawie uniemożliwił.

Bądź co bądź wyprawą swą umożliwił bratu Władysławowi utrzyma-

nie się na tronie czeskim.

Współzawodnik jednak brata, Maciej po-

Antoni Prochaska

118

siadał połowę czeskiej korony: Morawę, Śląsk i przecinał łączność

Czech z Polską Koroną i należało go usunąć ze Śląska, by umożli-

wić Władysławowi rządy na jego części. Wszakże Maciej opierał się

na Wrocławiu, stanowiącym najpotężniejszą ostoję katolicyzmu w kra-

jach korony Czeskiej. Usunięcie Macieja ze Śląska było o tyle tru-

dniejszą do osiągnięcia sprawą, że wojna byłaby skierowaną prze-

ciwko katolikom czeskim i wręcz wrogą zamiarom papieży, którzy

opiekowali się katolikami korony Czeskiej i głowę ich króla Macieja

silną wspierali pomocą. Maciej był ulubieńcem całego szeregu pa-

pieży, jako jedyny z książąt Europy, który popierał ich uniwersalne

cele i dążenia, zmierzające do oswobodzenia chrześćjan od jarzma

muzułmańskiego, wiszącego nad całym półwyspem bałkańskim i wy-

spami mórz sąsiednich.

Od zdobycia Carogrodu przez Turków grozi Islam zalewem

Europie. Już Kalikst III poświęcił pontyfikat swój obronie Europy;

cały wschód europejski Węgry, Polskę z Litwą i Rusią zamierza

użyć do swych dla chrześcijaństwa tak zbawiennych celów. Następca

Kaliksta, Pius II oddaje się cały zorganizowaniu wyprawy Krzyżowej

przeciwko Turkom i umiera przy samem jej rozpoczęciu. Także

i Paweł 11 prócz dużych dochodów z nowo odkrytych kopalni ałunu,

czwartą część wszystkich swych dochodów poświęca na cele obrony,

na wsparcia dla wygnańców z Grecji.

Papieże ci starali się zachęcić książąt europejskich do współ-

działania, przedstawiając im tak niebezpieczeństwa jak i konieczność

zgody. Doprowadzić do niej państwa, utworzyć związek książąt

chrześcijańskich, oto cel do którego dążył Sykstus IV już w począt-

kach swych rządów rozsyłający legatów po Europie. Do Niemiec,

Węgier i Polski wysłał papież ten Marka Barbo, który w początkach

1471 r. opuściwszy Rzym aż do jesieni 1474 r. pracował bezustannie

nad ugruntowaniem zgody i pokoju pomiędzy książętami, jednak bez-

skutecznie. Głownem staraniem jego było doprowadzić do zgody

Jagiellonów z królem Maciejem, starania jednak jego rozbijały się

o niechęć pierwszych dla króla, przez nich za wdziercę uważanego.

O ambicje, o egoizm i obojętność, o niechęć do ofiar rozbijają się

starania Sykstusa IV, nie szczędzącego i pieniędzy, łożącego bowiem

na flotę olbrzymią sumę 144.000 dukatów. Nawet na poparcie nie-

katolickich książąt liczy papież i w maju 1472 r. przyjmuje posłów

Iwana 111, poleca rokować o małżeństwo Paleolożanki Zoe z carem,

łudzi się pomocą jego o której i mowy być nie mogło, licząc nawet

na pomoc Ussunhassana perskiego, którego klęska w 1473 r. ponie-

Wyprawa św. Kazimierza na Węgry

119

siona sparaliżowała działalność energicznego papieża. Oczywiście

i polityka Jagiellonów w wielkiej mierze pokrzyżowała zamiar pa-

pieskie.

Jakkolwiek tak o kierunkach dążeń papieskich bardzo dobrze

poinformowany był dwór polski, jednakże będąc im niechętnym, za-

ślepiony nienawiścią do króla Macieja popieranego przez kurję rzym-

ską nie zdawał sobie sprawy o szkodliwości swych działań politycz-

nych zamiarom kurji. Niezawodnie taki Długosz, historyk i polityk

nie wątpił w duszy, że legitymistyczne króla Kazimierza przekonania

paraliżują zamiary i prace kurji, atoli przekonań swych nie objawiał

ani też mógł wypowiadać, zwłaszcza w czasie tego zaciętego współ-

zawodnictwa z Maciejem Korwinem. Później, kiedyto walka z nim

osłabła i to z ujmą chwały jagiellońskiej, Długosz wypowiedział swe

zdanie naganne o dumie królowej Elżbiety x ), teraz atoli, gdy na sej-

mach i sejmikach mówiono o wojnie z Węgrzynem, kiedy to w Opa-

towcu i w Korczynie omawiano już i wojnę śląską pospolitem rusze-

niem i sposób jej i środki na wojnę, Długosz łudził się nadzieją od-

zyskania Śląska sądząc zapewne, że polityka królewska pokrywa się

z interesami ojczyzny. Królewicz który na wypadek zwycięskiej na

Śląsku kampanji, miał znowu otwarte do Węgier wrota, mógł się

w owym czasie od Długosza dowiedzieć, że legitymizm królowej

wzmaga liczbę nieprzyjaciół jagiellońskich nawet w samej Polsce, że

ściganie prawem polskiem króla Macieja przyjaciół i wojennych towa-

rzyszy podkopuje u szlachty przychylność dla dynastji, że co bardziej

Maciej nietylko wśród rycerstwa, ale i wśród senatorów liczył przy-

jaciół i zwolenników, że ci wysoko nawet postawieni donosili mu

o wszystkich zarządzeniach rady królewskiej, że niektórzy z nich byli

na żołdzie króla — co było wadą w owych czasach dość powsze-

chną. ' Zresztą sam królewicz widział, jak na czoło wojska licznego,

bo około sześdziesięciu tysięcy liczącego postawiono męża, który

przegrywał kampanje, który był sprawcą nieszczęsnej kampanji wę-

gierskiej, a którego sam Długosz posądza o porozumienie się z kró-

lem Maciejem. Wiedział też, że w małem wojsku Macieja, którem

zarządzał obronę Wrocławia, wybitną rolę odgrywali oficerowie Po-

lacy z oddziałami zaciężnych Polaków, co wcale nie świadczyło o przy-

wiązaniu [szlachty do Jagiellonów.

Czyż przeto Długosz miał wta-

') Hist. Pol. XII, 671, mówi z powodu odrzucenia starań króla Macieja, o rę-

kę córki: filiam suam originario homini tradi moleste ferebat, non advertens, omnes

nedum homines sed et reges ex stercore erectos esse.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: