Polak A.-GO Bielsko w 1939r.pdf

(17639 KB) Pobierz
PRZEDMOWA
WSTĘP
1. SZTUKA WOJENNA WOJSKA POLSKIEGO W LATACH 1918-1939
1.1.
Wptyw doświadczeń wojennych na kształtowanie się sztuki wojennej w Polsce
po
odzyskaniu
niepodległości
1.2. Strategia
w
ogólnym
zarysie
1.3. Działania operacyjne
i
wybrane
zagadnienia działań taktycznych
1.3.1. Rodzaje, skład i charakterystyka związków operacyjnych
(w tym grupy operacyjnej) 41
1.3.2. Podstawowe
rodzaje
działań
obronnych
1.3.3. Podstawowe rodzaje działań zaczepnych i ich charakterystyka
1.4. Prowadzenie
działań
wojennych
1.4.1. Operacja
obronna
ruchowa
1.4.2. Operacja
obronna
stała
1.4.3. Wycofanie,
marsz,
rozpoznanie
i
ubezpieczenie
8
27
28
31
37
46
51
60
61
70
79
2. ZADANIA, SKŁAD ORAZ DZIAŁANIA PRZYGOTOWAWCZE GRUPY
OPERACYJNEJ „BIELSKO" NA TLE ZAŁOŻEŃ OPERACJI OBRONNEJ
ARMII
„KRAKÓW"
89
2.1. Charakterystyka obszaru operacyjnego i przewidywane kierunki działania przeciwnika 91
2.2. Utworzenie, skład organizacyjny oraz zadania Grupy Operacyjnej „Bielsko"
w
operacji
obronnej
Armii
„Kraków"
103
2 3. Działania przygotowawcze Grupy Operacyjnej „Bielsko" w obszarze planowanej
operacji
obronnej
116
2.4. Sytuacja
operacyjna
w
przededniu
wojny.
139
2.5. Porównanie sił polsko-niemicckich na kierunku Grupy Operacyjnej „Bielsko"
i
Armii
„Kraków".
150
3. DZIAŁANIA WOJENNE GRUPY OPERACYJNEJ „BIELSKO" W KAMPANII
WRZEŚNIOWEJ
1939
ROKU
3.1.
Bitwa Grupy Operacyjnej „Bielsko" o utrzymanie głównej pozycji obrony
(1-2
września
1939
r.)
173
173
3.2. Odwrót Grupy Operacyjnej „Boruta" na linię Dunajca (3-8 września 1939 r.) 191
3.3. Marsz oddziałów Grupy Operacyjnej „Boruta" z linii Dunajca na linię Sanu
(8-12
września
1939
r.)
224
3.4. Ześrodkowanie Grupy Operacyjnej „Boruta" za Sanem i podjęcie zwrotu zaczepnego
na
Lwów
(12-20
września
1939
r.)
245
ZAKOŃCZENIE
323
BIBLIOGRAFIA
328
WYKAZ WYBRANYCH DEFINICJI Z ZAKRESU POLSKIEJ SZTUKI WOJENNEJ
OKRESU
MIĘDZYWOJENNEGO
337
WYKAZ
SKROTÓW
UŻYWANYCH
W
TEKŚCIE.
339
WYKAZ
RYSUNKÓW
UMIESZCZONYCH
W
TEKŚCIE
341
WYKAZ
TABEL
UMIESZCZONYCH
W
TEKŚCIE.
343
PRZEDMOWA
Dzieje wojny obronnej Polski w 1939 r. doczekały się bogatej literatury. Bibliogra­
fia prac poświęconych temu tematowi zawiera tysiące pozycji. Sama ich ocena mogła­
by być tematem osobnej pracy. Prace pisane przez zawodowych historyków czy do­
wódców - uczestników wydarzeń, stanowią niezwykłą skarbnicę wiedzy z tamtego
okresu. Z oceną bywało już gorzej. Warunki wojny i okupacji nie sprzyjały pogłębio­
nym, systematycznym studiom nad kampanią wrześniową. Stały się one możliwe do­
piero po wojnie, jednak na ich jakość miały wpływ w znacznym stopniu realia geopo­
lityczne, sytuujące ówczesną Polskę zatzw. „żelazną kurtyną". Od badaczy krajowych,
korzystających z mecenatu państwa, wymagano przede wszystkim naukowego uzasad­
nienia oficjalnie obwiązującej wykładni, która winą za klęskę obarczała władze poli­
tyczne i wojskowe II RP. Z kolei historycy emigracyjni, mimo że cieszyli się możliwo­
ściami korzystania ze swobód demokratycznych Zachodu, borykali się z trudnościami
materialnymi. Na wynikach dociekań obu środowisk zaciążyły też utrudnienia we
wzajemnych kontaktach i w dostępie do źródeł historycznych. Dopiero odzyskanie
przez Polskę pełnej suwerenności, jak podkreślili uczestnicy konferencji naukowej
w Akademii Obrony Narodowej (7 września 1999 r.), dotyczącej „polskiego września
z perspektywy 60-lecia" - uwolniło nauki humanistyczne, w tym także historię woj­
skową od ograniczeń ideowo-politycznych.
Wydawać się może, że w tak przeogromnej ilości materiału wszystko zostało już
zbadane i opisane. Nic bardziej mylnego. Obszarem takim, nie do końca zbadanym,
pozostają działania wojenne związków operacyjnych w kampanii wrześniowej. I jeśli
nawet na temat prawie każdej z armii czy SGO można przeczytać monografię
(W. Steblik,
Armia ,,Kraków 1939,
Warszawa 1975; J. Wróblewski,
Armia „Łódź"
1939,
Warszawa 1975; R. Dalecki,
Armia „Karpaty" 1939,
Warszawa 1979; K. Cie­
chanowski,
Armia „Pomorze" 1939,
Warszawa 1983; J. Wróblewski,
Armia „Prusy"
1939,
Warszawa 1986; T. Jurga, W. Karbowski,
Armia „Modlin" 1939,
Warszawa
1987; J. Wróblewski,
Samodzielna Grupa Operacyjna „Polesie",
Warszawa 1989;
W. Rezmer,
Armia „Poznań" 1939,
Warszawa 1992), to już prace dotyczące tworzenia
i działania grup operacyjnych są niezwykłą rzadkością (M. Bielski,
Grupa Operacyjna
„Piotrków" 1939,
Warszawa 1991). Temat to o tyle ciekawy, że grupy operacyjne były
„specyfiką" polskiej sztuki wojennej okresu międzywojennego. W trakcie trwania
kampanii utworzono takich grup operacyjnych kilkanaście (były to między innymi:
„Śląsk", „Jasło", „Piotrków", „Wschód", „Wyszków", GO gen. Knolla, GO gen. Toka-
rzewskiego, GO gen. Skwarczyńskiego, GO gen. Zulaufa, GO gen. Dembińskiego).
Jedną z nich była Grupa Operacyjna „Bielsko", utworzona w składzie Armii „Kra­
ków". Na podstawie analizy działań wojennych tej właśnie Grupy Operacyjnej Autor
ukazał miejsce, rolę i zadania grupy operacyjnej oraz jej wpływ na przebieg operacji
obronnej armii. Dokonał również porównania teoretycznych podstaw polskiej sztuki
wojennej okresu międzywojennego z rzeczywistym przebiegiem działań Grupy Opera­
cyjnej „Bielsko" (jej Wielkich Jednostek i oddziałów) podczas kampanii wrześniowej.
5
Autor (wychodząc z założenia kompleksowego ujęcia sztuki wojennej GO „Biel­
sko") przeanalizował wszystkie elementy składowe ówczesnej sztuki wojennej. Za
istotne uznał nakreślenie w sposób zwięzły i skrótowy wpływu doświadczeń wojen­
nych (pierwsza wojna światowa, wojna polsko-radziecka 1919-1920) na kształtowanie
się polskiej sztuki wojennej okresu międzywojennego. Przecież na bazie tych doświad­
czeń rodziła się ówczesna sztuka wojenna a sprawdzianem jej teoretycznych wnio­
sków, rozważań i rozwiązań była kampania wrześniowa. Autor wyszedł z założenia, że
nie sposób podejmować się analizy działań operacyjnych czy taktycznych bez przed­
stawienia chociażby w ogólnym zarysie strategii, a przy tym doktryny wojennej, która
powinna odpowiadać przynajmniej na takie pytania, jak: Z jakim przeciwnikiem przyj­
dzie mieć do czynienia w ewentualnej wojnie? Jaki będzie charakter tej przyszłej woj­
ny? Jakie będą potrzebne siły zbrojne i w jakim kierunku powinno się je rozwijać, aby
sprostać zadaniom? Podejście takie jest jak najbardziej słuszne, bowiem bez odpowie­
dzi na te pytania nie sposób było zajmować się zagadnieniami operacyjnymi i taktycz­
nymi. Część z nich Autor starał się uwzględnić w ogólnym zarysie ówczesnej strategii.
Warto podkreślić, że Autor uwzględnił wszystkie rodzaje działań obronnych jakie
wyróżniano w ówczesnych regulaminach i instrukcjach. Skupił się jednak głównie na
obronie stałej (bowiem do takiej formy obrony przygotowywały się Wielkie Jednostki
i oddziały Grupy Operacyjnej „Bielsko" od marca 1939 r.). Druzgocąca przewaga nie­
miecka i szybkość działań spowodowały, że już 2 września gen. Szylling podjął decy­
zję (zaakceptowaną przez Naczelnego Wodza) o odejściu całości sił Armii „Kraków"
(w tym GO „Bielsko") w głąb kraju, stąd dalsze działania Grupy Operacyjnej „Biel­
sko" Autor rozpatrywał jako zespół działań opóźniających i obrony ruchowej, które
wzajemnie się uzupełniały. W działaniach opóźniających zwrócił uwagę na opóźnianie
natarcia przeciwnika przez związki pancerno-motorowe (uwzględniając udział w ope­
racji obronnej GO „Bielsko" 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej). Przedstawił
również marginalnie teorię działań zaczepnych (do jakich w ostatnim etapie walk prze­
szła grupa operacyjna - w pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim). W jednym
z podrozdziałów Autor skupił się na ocenie marszu, wychodząc z założenia, że pochła­
niał on najwięcej czasu w działaniach oddziałów i WJ Grupy Operacyjnej „Bielsko",
w których marsz był nieodłącznym symbolem wszelkich działań - nie tylko GO „Biel­
sko" - w kampanii wrześniowej. Uwzględniając organizację ubezpieczenia kolumn
marszowych podjął się również jego ogólnej oceny we wszystkich aspektach. Zaletą tej
pracy jest również fakt, że analizując działania wojenne Grupy Operacyjnej „Bielsko"
Autor nieco szerzej przedstawił walki prowadzone na innych odcinkach armii, wycho­
dząc z założenia, że stanowią one część operacji obronnej Armii „Kraków" i od wyda­
rzeń na innych kierunkach zależały w znacznej mierze działania Grupy Operacyjnej
gen. Boruty-Spiechowicza.
Wreszcie w podsumowaniu ostatniego rozdziału Autor ukazał wysiłek poszczegól­
nych oddziałów i Wielkich Jednostek Grupy Operacyjnej „Bielsko" oraz oddziałów
artylerii, saperów, obrony przeciwlotniczej, łączności. Uwzględnił również inne od­
działy, które w różny sposób znalazły się w składzie GO lub jej składowych kompo­
nentach. Ocenił dowódców, począwszy od dowódcy Grupy Operacyjnej do dowódcy
6
pułku. Całokształt wysiłku przedstawił w aspekcie takich zasad sztuki wojennej, jak:
swoboda działania, przewaga, inicjatywa, ekonomia sił, zaskoczenie.
Temat, którego się podjął Autor nie był łatwy. Tym bardziej należy podkreślić
ogrom pracy włożonej w jej napisanie. Badania źródłowe oparł przede wszystkim na
analizie i krytyce dokumentów znajdujących się w ośrodkach archiwalnych, opraco­
wań źródłowych i literatury przedmiotu. W całej pracy wyraźnie wyłaniają się trzy
wiodące zagadnienia, które stanowiąjej przewodnią treść:
1. Analiza i ocena wybranych zagadnień teorii polskiej sztuki wojennej okresu
międzywojennego, w tym uwzględnienie koncepcji tworzenia grup operacyjnych, ich
składów i zadań (części składowych: Wielkich Jednostek i oddziałów) w działaniach
obronnych i zaczepnych;
2. Ukazanie szerokiego spektrum działań przygotowawczych w Grupie Operacyj­
nej „Bielsko" (w jej składowych komponentach) w okresie poprzedzającym wybuch
wojny (w tym porównanie obu stron konfliktu oraz dokonanie charakterystyki woj-
skowo-geograficznej obszaru, na którym prowadzone były walki, pod kątem jego
wpływu na przyszłe działania;
3. Analiza przebiegu działań wojennych (operacyjnych i taktycznych) w Grupie
Operacyjnej „Bielsko" oraz konfrontacja ich z teorią ówczesnej myśli wojskowej (re­
gulaminy, instrukcje, literatura wojskowa), z uwzględnieniem oceny dowódców i jed­
nostek oraz „przestrzegania" zasad sztuki wojennej.
I wreszcie wnioski końcowe, zawarte w podsumowaniu poszczególnych rozdzia­
łów i w zakończeniu, powinny i dzisiaj brzmieć jak swoiste memento, a błędy popeł­
nione podczas tworzenia i prowadzenia działań przez Grupę Operacyjną „Bielsko"
(takie, jak: nadmierne ingerowanie przełożonych w proces przygotowania i prowadze­
nia operacji, słabe siły i środki wzmocnienia - dalece odbiegające od praktyki szkole­
niowej, doraźnie tworzony sztab grupy operacyjnej - nadmiernie improwizowany,
zadanie dalece odbiegłe od realizmu operacyjno-taktycznego, tajność i skrytość dowo­
dzenia doprowadzona do absurdu, niezbyt przejrzysta polityka kadrowa w wyznacza­
niu na najwyższe stanowiska w przeddzień wybuchu wojny), pozostają ciągle aktualne.
Praca jest również szczegółową i solidną monografią Grupy Operacyjnej „Biel­
sko", która odegrała niezwykle istotną rolę w operacji obronnej Armii „Kraków", we
wrześniu 1939 r. Wnosi znaczny wkład w poznanie ogólnych zasad tworzenia grup
operacyjnych, ich składu, przygotowania oraz samego prowadzenia działań wojennych.
Z tego też względu jest ona wartościowym wkładem w rozwój historii polskiej sztuki
wojennej i może stanowić bogate źródło wiedzy i inspiracji rozwoju współczesnej
sztuki wojennej, a jej studiowanie może się przyczynić do lepszego poznania uwarun­
kowań walki zbrojnej.
Dr hab. Henryk Hermann
1

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin