żywienie dzieci w wieku przedszkolnym.pdf

Znaczenie prawidłowego

żywienia dzieci w wieku

przedszkolnym

Regina Wierzejska

Prawidłowe żywienie dzieci i młodzieży jest czynnikiem warun-

kującym ich optymalny rozwój izyczny, umysłowy i społeczny.

Skutki niewłaściwego sposobu żywienia dotyczą nie tyko okresu

dziecięcego, lecz także rzutują na gorszy potencjał zdrowotny or-

ganizmu w wieku dorosłym. Jest coraz więcej dowodów na to, że

dieta już od wczesnych lat życia jest wykładnikiem stanu zdrowia

populacji osób dorosłych. Obserwowane w ostatnim dwudziesto-

leciu niekorzystne zmiany w stylu życia, w tym zachowań żywie-

niowych i aktywności izycznej, prowadzą do wielu problemów

zdrowotnych, a skala ich występowania skłania do podjęcia nie-

zwłocznych działań w obszarze zdrowia publicznego. Problem ten

dotyczy większości krajów rozwiniętych. W Narodowym Progra-

mie Zdrowia na lata 2007–2015 podkreśla się potrzebę poprawy

sposobu odżywiania ludności, ze szczególnym uwzględnieniem

upowszechniania zasad prawidłowego żywienia w przedszkolach

i szkołach oraz realizacji szeroko pojętej edukacji zdrowotnej.

Przez właściwe odżywianie dzieci należy rozumieć przede

wszystkim odpowiednie do zapotrzebowania spożywanie skład-

ników odżywczych i pokrycie potrzeb energetycznych. Niemniej

Regina Wierzejska

Znaczenie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym

ważne jest także, aby sposób żywienia dzieci promował zdrowie

i umożliwiał przeciwdziałanie rozwojowi wielu współczesnych

chorób. Żywienie dzieci powinno być zgodne z izjologicznym

stadium rozwojowym. Inne są potrzeby żywieniowe niemowląt,

małych dzieci, dzieci w wieku przedszkolnym i pokwitaniowym.

W diecie dziecka powinny znajdować się produkty o wysokiej

wartości odżywczej zapewniające pokrycie zapotrzebowania na

wszystkie składniki odżywcze: węglowodany, białko, tłuszcze,

błonnik, witaminy, składniki mineralne. Jednocześnie w maksy-

malnym stopniu należy ograniczać pobranie z dietą zanieczysz-

czeń chemicznych, jak metale ciężkie, pestycydy. Nakazuje to

chociażby ostrożność w podawaniu dzieciom nowalijek w okresie

wczesnowiosennym.

W odniesieniu do zapotrzebowania organizmu dziecka zarów-

no zbyt mała, jak i nadmierna podaż składników pokarmowych

z dietą stwarza ryzyko zaburzeń stanu zdrowia. Niedobory ener-

gii, białka, witamin i składników mineralnych dla rozwijającego

się organizmu dziecka stanowią poważne zagrożenie. Dla przy-

kładu, odpowiednie spożycie wapnia i witaminy D w dzieciństwie

i wczesnej młodości jest niezbędne dla prawidłowego wzrostu ko-

ści, a ich niedobór uniemożliwia osiągnięcie optymalnej gęstości

kości w życiu dorosłym. Żelazo przyczynia się do prawidłowego

rozwoju funkcji poznawczych u dzieci, jego niedobór zaś związany

jest z pogorszeniem rozwoju motorycznego i większym ryzykiem

infekcji. U dzieci, które przewlekle nie spożywają odpowied-

niej ilości składników odżywczych, dochodzi do niedożywienia

prowadzącego z kolei do upośledzenia wielu funkcji organizmu

i zaburzeń rozwoju. Objawia się to niedoborem masy ciała i wzro-

stu, niedokrwistością, zaburzeniami odporności, opóźnieniem

rozwoju intelektualnego, co poza komplikacjami zdrowotnymi

przekłada się na gorsze wyniki w nauce i dojrzewanie psycho-

społeczne. Z danych statystycznych wynika, że problem niedo-

żywienia w Polsce dotyczy coraz większej liczby dzieci, powinno

to zatem znaleźć odzwierciedlenie w działaniach podejmowanych

w ramach polityki socjalnej, zdrowotnej i rodzinnej.

Drugim, skrajnym w stosunku do niedożywienia problemem

żywieniowym współczesnych czasów jest nadkonsumpcja żywno-

ści. Prowadzi ona do nadmiernej podaży energii i składników po-

karmowych, co w konsekwencji skutkuje wzrostem masy ciała,

a w perspekt y w ie czasu – rozwojem w ielu chorób cy w ilizacy jnych.

Niestety problem ten dotyczy także dzieci w różnych grupach wie-

kowych. Badania wykazują, że dzieci coraz częściej spożywają

zbyt dużą, w stosunku do swoich potrzeb, ilość kalorii, w tym po-

chodzących głównie z tłuszczów i cukrów prostych. Jednocześnie

wydłuża się czas spędzany przez dzieci w pozycji siedzącej. Pro-

wadzi to do dodatniego bilansu energetycznego organizmu, kiedy

pobranie energii ze spożytej żywności jest większe niż jej wydat-

kowanie. Skutkiem trwania takiej dysproporcji jest otyłość. Nad-

mierne spożycie kalorii idzie w parze z pogorszeniem składu

i wartości odżywczej diety. Niektóre rodzaje produktów o kluczo-

w ym znaczeniu dla rozwoju organizmu dziecka, jak mleko i napo-

je mleczne, w ypierane są przez słodkie napoje gazowane. Skutkuje

to zmniejszeniem spożycia dobrze przyswajanego wapnia, wzro-

stem zaś spożycia niekorzystnych cukrów prostych.

Zasadniczym elementem racjonalnego żywienia jest regular-

ność posiłków, czyli odpowiednia liczba posiłków w ciągu dnia

i ich prawidłowe rozłożenie w czasie. Regularne jedzenie sprzy-

ja unormowaniu przemiany materii i poziomu glukozy we krwi.

Długie przerwy pomiędzy posiłkami zmuszają organizm do szu-

kania oszczędności energii potrzebnej do pokrycia pracy orga-

nizmu, co powoduje obniżenie tempa podstawowej przemiany

Regina Wierzejska

Znaczenie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym

materii i wydatkowania energii. W konsekwencji prowadzi to do

odkładania jej zapasów w organizmie w postaci tkanki tłuszczo-

wej. Dzieci powinny spożywać 4-5 posiłków dziennie. Są to trzy

posiłki główne (śniadanie, obiad, kolacja) i dwa posiłki uzupeł-

niające (drugie śniadanie i podwieczorek). W przypadku dzieci

uczęszczających do przedszkola placówka ta powinna zapewnić 3

posiłki o łącznej wartości energetycznej pokrywającej 75% dzien-

nej racji pokarmowej. Pierwszym posiłkiem powinno być śniada-

nie. Dzieciom przebywającym w przedszkolu od wczesnego ranka

lub dojeżdżającym do przedszkola z daleka zaleca się spożycie

małego posiłku w domu. Małe dzieci znacznie łatwiej jest przy-

pilnować, by zjadły śniadanie, natomiast w przypadku dzieci star-

szych, które są bardziej samodzielne, często wymyka się to spod

kontroli rodziców. Niezjedzenie śniadania, czy omijanie kolejnych

posiłków skutkuje spadkiem stężenia glukozy we krwi, co skła-

nia dziecko do sięgnięcia po słodkie, łatwo dostępne przekąski.

Produkty te nie dostarczają potrzebnych dziecku składników od-

żywczych, a jedynie dużą ilość kalorii, cukru lub tłuszczu i wypie-

rają z diety produkty zalecane. Okres przedszkolny to czas, kiedy

dziecko ma ograniczony samodzielny dostęp do słodyczy i wiele

zależy od postępowania rodziców czy opiekunów.

Bardzo ważna w diecie dzieci jest różnorodność produktów

w jadłospisie. Poszczególne grupy produktów charakteryzują się

zróżnicowaną zawartością składników odżywczych i tylko uroz-

maicenie diety może zapewnić odpowiednie spożycie wszystkich

niezbędnych składników. Należy zatem zachęcać dzieci do spoży-

wania różnych produktów i stopniowo urozmaicać dietę rosnące-

go organizmu. Głównym źródłem energii w diecie dzieci powinny

być produkty zbożowe, w tym szczególną uwagę należy zwracać

na produkty z tzw. grubego przemiału, które charakteryzują się

większą zawartością błonnika, witamin, makro- i mikroelemen-

tów. Ważnym składnikiem jadłospisu od najmłodszych lat jest

mleko i produkty mleczne, dostarczające przede wszystkim do-

brze przyswajalnego wapnia. Z uwagi na potrzebę kontroli spoży-

cia tłuszczów nasyconych i cholesterolu zaleca się, aby już w wieku

przedszkolnym dzieci spożywały mleko o zmniejszonej zawartości

tłuszczu (2%). Źródłem białka powinny być: chude mięso, drób,

nasiona roślin strączkowych oraz ryby. W przypadku ryb zaleca

się przede wszystkim tłuste ryby morskie zawierające duże ilości

długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych

o wielokierunkowym korzystnym działaniu w organizmie. Każ-

demu posiłkowi dziecka powinny towarzyszyć warzywa i owoce.

Są to produkty o wysokiej zawartości witamin, składników mi-

neralnych, błonnika oraz tzw. itozwiązków, a jednocześnie o ma-

łej wartości energetycznej. Owoce i warzywa zarówno świeże, jak

i suszone mogą być tak że dobrą przekąską między posiłkami. Spo-

śród napojów zalecane są soki owocowe i owocowo-warzywne bez

dodatku cukru oraz woda, należy natomiast ograniczać spożycie

słodzonych napojów owocowych i napojów typu cola.

Niestety coraz częściej produkty o dobrej wartości odżywczej

wypierane są przez wysokoenergetyczne posiłki typu fastfood.

Obiekty gastronomiczne oferujące taką żywność są chętnie odwie-

dzane przez całe rodziny, niekiedy w ramach tzw. atrakcyjnego

wyjścia z dziećmi. Składa się na to wiele czynników, jak intensyw-

na reklama, zachęcająca dzieci specjalnymi zestawami z bezpłat-

nym dodatkiem zabawek, ale również wygoda rodziców, którzy

niejednokrotnie wybierają szybką formę posiłku. Dane wskazują,

że większość przedszkolaków i prawie wszystkie dzieci w wieku

szkolnym spożywają produkty typu fastfood i deklarują je jako

ulubione. Należy mieć świadomość, że takie produkty obitują

w tłuszcz, nasycone kwasy tłuszczowe i izomery trans kwasów

tłuszczowych, dlatego też w szczególny sposób mogą nasilać ryzy-

ko chorób serca. Badania wykazują, że procesy miażdżycowe mogą

rozpoczynać się już u dzieci. Spożywanie fast foodów związane

jest także z nadmiernym wzrostem masy ciała i rozwojem insuli-

nooporności, co zwiększa ryzyko otyłości i cukrzycy typu 2. Poja-

wiające się w dzieciństwie współistnienie sercowo-naczyniowych

czynników ryzyka utrzymuje się zazwyczaj w wieku dorosłym.

W żywieniu dzieci nie zaleca się stosowania diet, które wyklu-

czają wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego (dieta wegań-

ska). Dieta ta nie pokrywa zapotrzebowania na wiele składników

odżywczych, co może prowadzić do ich niedoborów w organi-

zmie, a w konsekwencji do zaburzeń prawidłowego wzrostu dzie-

ci. Stosowanie innych form diety wegetariańskiej u dzieci wymaga

Regina Wierzejska

Znaczenie prawidłowego żywienia dzieci w wieku przedszkolnym

niezwykle rozsądnego doboru produktów, cyklicznej kontroli

stanu odżywienia organizmu i dlatego takie żywienie dziecka po-

winno się odbywać w konsultacji z dietetykiem i lekarzem.

spędzają w przedszkolu, powinien być optymalnie wykorzystany

na tworzenie właściwych zachowań żywieniowych. Bardzo ważne

są także pozytywne wzorce osób dorosłych z najbliższego otocze-

nia dziecka. Przykład, jaki dają rodzice czy opiekunowie odnośnie

diety i stylu życia, nie powinien pozostawać w sprzeczności z tym,

co dzieci wyniosły ze środowiska przedszkolnego czy szkolnego.

PodStawowe ZaSady

żywienia dZieci w wieku PrZedSZkolnym:

1.4-5posiłkówdziennieiichrównomiernerozłożenie

wczasie.

2.Urozmaiceniedietyzapewniającepokrycienawszyst-

kieskładnikiodżywcze.

3.Nieprzekarmianiedzieciwtrosceozdrowieiprawi-

dłowyrozwój.

4.Kontrolaspożyciaproduktówwysokokalorycznych

omałejwartościodżywczej(słodycze,produkty

typufastfood).

Piśmiennictwo:

1. Gidding S.S., Dennison B.A., Birch L.L., Daniels S.R., Gillman

M.W., Lichtenstein A.H., Rattay K.T., Steinberger J., Stettler N.,

Van Horn L., American Heart Association; American Academy

of Pediatrics, Dietary recommendations for children and adole-

scents: a guide for practitioners: consensus statement from the

American Heart Association , Circulation, 2005, 112, 2061-2075.

2. Kozłowska-Wojciechowska M., Makarewicz-Wujec M., Badanie

preferencji żywieniowych dzieci w wieku przedszkolnym , Roczn.

PZH, 2005, 56, 2, 165-169.

3. Łoś-Rycharska E., Niecławska A., Spożycie pokarmów typu fast-

food przez dzieci w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym ,

Pediatr. Pol., 2010, 85, 4, 345-352.

4. Moszczyński P., Wpływ żywienia i żywności oraz zdrowego stylu

życia na zdrowie populacji , Przegl. Lek., 2010, 67, 5, 414-418.

5. Praktyczny podręcznik dietetyki , [red.] M. Jarosz, Instytut Żyw-

ności i Żywienia, Warszawa, 2010.

Okres dzieciństwa jest czasem, kiedy kształtują się nawyki i za-

chowania żywieniowe na przyszłość. Podawanie słodkich napo-

jów, dosładzanie czy dosalanie potraw na talerzu może prowadzić

do nawyku i preferencji takich smaków w życiu dorosłym. Dlatego

nie zaleca się udostępniania dzieciom solniczek do samodzielnego

dosalania, a także dobrowolnego korzystania z dodatków do po-

traw takich jak ketchup czy majonez.

Jak twierdzą psycholodzy, edukacja żywieniowa najmłodszych

może być praktycznym elementem budowania zachowań diete-

tycznych. Dlatego coraz więcej szeroko zakrojonych programów

edukacyjnych adresowanych jest do dzieci w wieku przedszkolnym

i wczesnoszkolnym. Dostosowany do wieku dziecka system prze-

kazu informacji, na temat różnych grup produktów i ich znaczenia

dla organizmu, może zaszczepić u dzieci wiedzę, że to co jedzą,

nie jest obojętne dla ich rozwoju i zdrowia. Czas, który najmłodsi

Błędy w żywieniu dzieci w wieku przedszkolnym

Błędy w żywieniu dzieci

w wieku przedszkolnym

dieta dZieci w tym okreSie Powinna Być:

–bezpiecznapodwzględemzdrowotnym,

–bogatawskładnikiodżywcze,

–oodpowiedniej(zgodnejzzalecanyminormami)war-

tościenergetycznejizawartościwitaminorazskładni-

kówmineralnych,

–urozmaicona,

–regularniespożywana,

–apetycznieismakowicieskomponowana,

–zograniczonąilościącukruisoli.

Zofia Chwojnowska, Jadwiga Charzewska

Wiek przedszkolny wiąże się z okresem intensywnego rozwoju

i wzrostu dziecka. Pomiędzy 4. a 7. rokiem życia wysokość ciała

zwiększa się średnio o około 20 cm, a masa ciała o około 10 kg.

Oprócz występowania dużych przyrostów wysokości i masy cia-

ła, dziecko łatwo opanowuje nowe umiejętności ruchowe, cechuje

je duża, spontaniczna aktywność ruchowa. Szybkiemu dalszemu

rozwojowi podlega tkanka kostna, mięśniowa oraz układ nerwo-

wy. Doskonali się także mowa oraz czynności psychiczne: wy-

obraźnia, spostrzeganie, uczucia czy charakter, a także następują

zmiany w uzębieniu. Wszystkie te zmiany wiążą się z określonymi

potrzebami żywieniowymi.

Aby powyżej sformułowane warunki były spełnione, w diecie

dzieci po drugim roku życia powinny się znajdować:

− owoce i warzywa,

− produkty z pełnych (niełuskanych) ziaren zbóż,

− produkty mleczne o małej zawartości tłuszczu,

− warzywa strączkowe,

− ryby i chude mięso.

Odpowiedzialność za prawidłowe odżywianie spoczywa nie

tylko na rodzicach, lecz także na opiekunach dzieci w czasie ich

przebywania poza domem. Przede wszystkim jednak preferencje

pokarmowe i nawyki żywieniowe dziecka kształtują się przy stole

rodzinnym czy przedszkolnym. Czy będzie to model prozdrowot-

ny, lansujący zdrową dietę i upodobania, w dużej mierze zale-

ży od rodziców i placówek opiekujących się dziećmi. Wrodzone

preferencje dzieci są nakierowane przede wszystkim na potrawy

słodko-mleczne, z niechęcią do kwaśnych i gorzkich. Jednak-

że dowiedziono, że w przypadku produktów niewywołujących

Co powinna zawierać dieta dzieci

w wieku przedszkolnym?

Dieta dziecka w tym okresie powinna zawierać pokarmy, które

zaspokoją jego potrzeby żywieniowe niezbędne do prawidłowego

wzrastania i rozwoju.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: