Ekonomia 1999 - dr Wąsowicz.doc

Ekonomia 1999.

dr Wąsowicz.

Zawarte tu wykłady są czysto przepisanymi z zeszytu studenta (Robert Szmurło) . Ograniczyłem się jedynie do drobnych porawek stylistycznych (nie ruszałem definicji). Jeżeli masz komentarze, chęć nawiązania współpracy w tworzeniu tej bazy to 'zamejluj' do mnie:  Robert Szmurło .

Wykład 1. (26.02.1999) - Wstęp do ekonomii.
Wykład 2. (5.03.1999) - Podstawy teoretyczne gospodarki towarowej (rynkowej).
Wykład 3. (12.03.1999) Formuła wartości pieniądza. Pieniądz w systemie gospodarki (..)
Wykład 4. (19.03.1999) Pieniądz w systemie gospodarki rynkowej. (ciąg dalszy)
Wykład 5. (26.03.1999) Podstawowe kategorie, prawa, zjawiska gospodarki rynkowej.
Wykład 6. (9.04.1999) cd. oraz Siła robocza, praca i płaca ...
Wykład 7. (16.04.1999) cd. oraz Tresć i zasady racjonalnego gospodarowania...

Częsć druga:

Wykład 8. (24.04.1999) Zarzadzanie w gospodarce rynkowej.
Wykład 9. (30.04.1999) Biznesplan przedsięwzięcia. + Zagadnienia truktur rynkowych..
Wykład 10. (7.05.1999) Podstawowe kategorie i mierniki procesu reprodukcji kapitału....
Wykład 11 (14.05.1999) Czynniki, strategia i bariery wzrostu, rozwoju gospodarczego.
Wykład 12 (21.05.1999) ćwiczenia + Handel Zagraniczny ...

Pytania na kolokwia:

 Pytania na kolokwium I (niestety tylko jeden zestaw)
  Pytania na kolokwium II

Wykład 1. (26.02.1999)

Plan wykładu:

·         ekonomia jako nauka i jej cel,

·         kategorie, prawa i mechanizmy ekonomiczne

·         metoda badań w ekonomii

·         dobra i podział pośredników; proces produkcji i jego elementy; prawo ciągłego dynamicznego rozwoju sił wytwórczych

DEF 1.

Ekonomia - teoria procesów gospodarowania; nauka o kategoriach, prawach i mechanizmach występujących w procesie gospodarowania (proces gospodarowania obejmuje produkcję, podział, wymianę i konsumpcję dóbr zaspokajających potrzeby człowieka).

DEF 2.

Ekonomia - nauka o społecznych prawach gospodarowania w warunkach ograniczonych zasobów i wielości wymagających realizacji celu.

Zadanie ekonomii - poznawanie prawidłowości w gospodarowaniu zasobami. Jak przy zawsze ograniczonych środkach w danych warunkach, które decydują o możliwości ich wykorzystania najlepiej zaspokoić stale rosnące potrzeby społeczeństwa.

Proces gospodarowania:

·         Produkcja – proces wytwarzania dóbr ekonomicznych (produktów i świadczenia usług) zaspokajających  potrzeby społeczeństwa.

·         Dystrybucja – to podział wytworzonych produktów i usług między członków danej społeczności w celu zaspokojenia ich potrzeb występujących na danym etapie rozwoju tego społeczeństwa.

·         Wymiana – ciągły ruch towarów i usług na poszczególnych rynkach i związana z tym zmiana ich właścicieli.

·         Konsumpcja – proces użytkowania i zużywania tzw. dóbr konsumpcyjnych bezpośrednio zaspokajających potrzeby człowieka.

Ekonomia jest nauką społeczną – bo traktuje o problemach społeczeństwa jako całości.

Ekonomia korzysta z bazy wiedzy innych nauk. (np. historia gospodarcza, geografia gospodarcza, matematyka, filozofia, socjologia, ekonomika transportu, handlu zagranicznego, ochrony środowiska).
 
 

Kategorie, prawa i mechanizmy ekonomiczne.

Kategorie ekonomiczne – zdefiniowane pojęcia (terminy) związane z procesem gospodarowania, które tworzą język ekonomii.
Przykłady:
dobro, podaż, PKB, wartość pieniądza, cena, eksport, popyt, kursy, import, dewaluacja.

Prawa ekonomiczne – sformuowane przy użyciu kategorii ekonomicznych, stale powtarzające się związki przyczynowo-skutkowe, które w sposób istotny charakteryzują proces gospodarowania.

Charakter praw ekonomicznych:

1. obiektywny – jak inne prawa nauki nie zależą od świadomości i woli człowieka.
2. historyczny – działają zawsze w oparciu o określone warunki, które zmieniają się z historycznym rozwojem społeczeństwa; w związku z tym niektóre prawa ekonomiczne przestają działać, inne z kolei zaczynają, niektóre zmieniają charakter.
3. statystyczny – działają one jak silne tendencje, co oznacza że nie wymaga, aby dana przyczyna wywoływała określony skutek w 100%, ale musi go wywołać w przytłaczającej większości przypadków.

Mechanizmy ekonomiczne – zjawiska występujące w ramach określonych fragmentów procesu gospodarczego, opisywane i analizowane w oparciu o przyjęte kategorie i poznane prawa ekonomiczne.
 
 

Metoda badań naukowych w ekonomii.

Głównym źródłem poznania praw ekonomicznych jest proces abstrakcyjnego rozumowania.

Model ekonomiczny (1) – uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej opierający się na określonych założeniach.
Model ekonomiczny (2) – uproszczona konstrukcja teoretyczna będąca wynikiem abstrakcyjnego rozumowania, która pozwala porządkować i systematyzować sposób naszego myślenia o jakimś problemie gospodarczym.

Dane empiryczne – to różnego rodzaju rejestrowane informacje statystyczne dotyczące procesów zachodzących w gospodarce, które są porządkowane i prezentowane w postaci:

·          tablic (zestawienie danych statystycznych)

·         szeregów czasowych (przedstawienie wartości danej zmiennej w różnym czasie)

·         wskaźników (wyrażają wartości względne odniesione do wielkości bazowej)

·         wykresów (zależność dwóch zmienny w układzie współrzędnych, przy wykorzystaniu technik komputerowych nawet większej liczby zmiennych)

Dobra i podział.

Dobro – wszystko co zaspokaja potrzeby człowieka.
- dobro materialne
- dobro niematerialne (np. usługi)
Człowiek zaspokaja swoje potrzeby korzystając zarówno w sposób bezpośredni z zasobów sił przyrody (dobro naturalne) jak i pośrednio, przekształcając je i dostosowując do swoich potrzeb (dobra ekonomiczne).

dobra naturalne – (dobra wolne) dobra zaspokajające potrzeby człowieka, które czerpie on bezpośrednio ze środowiska przyrodniczego bez wydatkowania w tym celu nakładów pracy w rozumieniu ekonomii.

dobra ekonomiczne – wytwarzane w procesie produkcji (zasoby i siły przyrody ulegają w nim przekształceniu), do których uzyskania niezbędne jest wydatkowanie nakładów pracy w sensie ekonomii.
 
 

Okresy w dziejach człowieka:

·         Okres I – Człowiek w pełni uzależniony od otaczającej go przyrody. Nie dokonuje on żadnych istotnych zmian i zadowala się tym co znajdzie.

·         Okres II – Człowiek zaczyna oddziaływać i przekształcać środowisko. Używa jeszcze prymitywnych narzędzi i nie powoduje przez to skutków, których przyroda nie byłaby w stanie sama usunąć.

·         Okres III – Człowiek oddziałuje na środowisko tak znacząco, że może wywołać skutki, których przyroda nie może sama usunąć, oraz które zagrażają samemu człowiekowi (katastrofy ekologiczne).

Dobra ekonomiczne.

1. Dobra produkcyjne
2. Dobra konsumpcyjne (żywność, ubrania, długopisy, budynki, samochody itp.)

Dobra produkcyjne – (środki produkcji) rzeczowe elementy wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji.

·         środki pracy

·         przedmioty pracy

Środki pracy – rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcji, przy pomocy, których człowiek pracujący (homo faber) przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
Charakterystyka środków pracy:
- budowle i urządzenia produkcyjne
- maszyny i narzędzia pracy
- zużywają się one stopniowo, z reguły reprezentują znaczną wartość; nie zmieniają w sposób zasadniczy swojej formy zewnętrznej, wymagają odpisów amortyzacyjnych.

Przedmioty pracy – rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcyjnym, które człowiek przy pomocy środków pracy przekształca w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
- surowce, półfabrykaty, paliwa,
- zużywają się jednorazowo, zmieniając swoją formę zewnętrzną; nie wymagają odpisów amortyzacyjnych i są jednorazowo wpisywane w koszty.

Produkcja – proces, w którym człowiek pracujący przy pomocy środków pracy przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.

Praca – wykonywanie celowych czynności w procesie produkcji; proces wydatkowania siły roboczej.

Siła robocza – zdolność człowieka do wykonywania pracy.

Zdolność do pracy człowiek musi odtwarzać poprzez konsumpcję dóbr ekonomiczny.
 

Uzupełnienie wykładu 1 na ćwiczeniach:
 

Prawo rozwoju sił wytwórczych

Siły wytwórcze rozwijają się w sposób ciągły i dynamiczny, i dzięki temu społeczeństwo może coraz lepiej zaspokajać swoje rosnące potrzeby.
Siły wytwórcze – środki produkcji i zdolność człowieka do ich wytwarzania i użytkowania.

Poziom rozwoju określa potencjał produkcyjny społeczeństwa na danym poziomie rozwoju.
Między elementem ludzkim i rzeczowym sił wytwórczych istnieje dodatnie sprzężenie zwrotne. Oba elementy na siebie oddziałują i powodują i powodują wzajemny rozwój.
 
 

Wykład 2. (5.03.1999)

Podstawy teoretyczne gospodarki towarowej (rynkowej).

    Plan wykładu:

1. Powstanie i etapy rozwoju gospodarki towarowej.
2. Praca w klasycznej szkole ekonomicznej i jej swoisty charakter.
3. Towar i jego właściwości.
4. Wielkość wartości towaru i jej mierzalność.
5. Formuła wartości jednostki i towaru.

Powstanie i etapy rozwoju gospodarki towarowej.

Gospodarka naturalna – to proces wytwarzania dóbr ekonomicznych, który ma na celu zaspokojenie potrzeb samego wytwórcy i wspólnoty do której on należy.
Cechy gospodarki naturalnej:

·         naturalny podział pracy (mężczyzn, kobiet, dzieci, starców)

·         praca ręczna

·         proste metody i narzędzia pracy

·         niska wydajność pracy i niewielka dynamika jej wzrostu

·         sporadycznie tylko powstaje nadwyżka ekonomiczna, która może być przeznaczona do wymiany

·         sporadycznie występuje przypadkowa forma wymiany bezpośredniej (wymiana jednego produktu na inny)

Przesłanki aby gospodarka towarowa zaistniała w ramach gospodarki naturalnej:

·         musi pojawić się i umocnić społeczny podział pracy (pojawienie się zawodów)

·         wykształcenie się odrębności ekonomicznej gospodarujących podmiotów, u podstaw czego leży prywatna, indywidualna własność środków produkcji.

Prywatni właściciele środków produkcji są właścicielami wytworzonych przy ich pomocy dóbr.

Prosta gospodarka towarowa – proces wytwarzania dóbr ekonomicznych, w którym oprócz możliwości zaspokajania własnych potrzeb wytwórcy i wspólnoty, do której należy powstaje nadwyżka ekonomiczna przeznaczona do wymiany.

Cechy gospodarki towarowej:

·         społeczny podział pracy

·         dominuje praca ręczna

·         proste metody i narzędzia

·         rośnie wydajność pracy i w wyniku tego nadwyżka ekonomiczna

·         powstają kolejne rynki towarów i usług

·         rozwijają się coraz doskonalsze formy wymiany (rozwinięta ogólna pieniężna)

Akumulacja pierwotna kapitału – historyczny proces tworzenia się kapitałów oraz wolnej prawnie lecz pozbawionej środków produkcji siły roboczej. Umożliwia on powstanie gospodarki kapitalistycznej (rozwinięta gospodarka rynkowa towarowa)
Komentarz: W pewnym okresie gospodarki towarowej rozwój miast natrafiał na przeszkodę pod postacią pańszczyzny – człowiek nie był wolny. W Europie Kodeks Napoleona likwiduje pańszczyznę. Chłop jest jednak nadal pozbawiony środków produkcji. Powstaje wówczas przymus ekonomiczny dla wolnej siły ekonomicznej zdolnej do pracy.

Rozwinięta gospodarka rynkowa (towarowa) – to proces masowej produkcji towarów i świadczenia usług, które są następnie sprzedawane na rozwiniętych i wyspecjalizowanych rynkach w celu uzyskania jak największego zysku.
Cechy:

·         wysoko rozwinięty i stale pogłębiający się społeczny podział pracy

·         dominują sprawne metody zarządzania

·         występują mechaniczne i zautomatyzowane sposoby wytwarzania dóbr

·         obserwujemy wysoki poziom i stały, coraz szybszy wzrost społecznej wydajności pracy

·         dobra ekonomiczne w przytłaczającej części przyjmują formę towarowo-pieniężną

·         występują dobrze rozwinięte wszystkie rodzaje rynku

·         stale doskonalone są pieniężne formy wymiany

Determinanty rozwoju współczesnej gospodarki rynkowej:

·         szybka akumulacja kapitału

·         oparty na badaniach naukowych postęp techniczny i organizacyjny

·         rozwój i zróżnicowanie rynku pracy

·         rozbudowa i udoskonaleni infrastruktury społeczno-gospodarczej

·         upowszechnianie się demokratycznych form rządzenia

·         umacnianie się zasady, doktryny wolności gospodarczej (laissez feire)

·         stosowanie interwencjonizmu państwowego, przyjęcie koncepcji ekorozwoju

Etapy rozwoju kapitalizmu:

1. Pocz. XVIII w. do 70’ XIX – kapitalizm wolnokonkurencyjny (wielka ilość drobnych przedsiębiorstw konkurujących ze sobą)
2. 70’ XIX w. do 30’ XX w. – kapitalizm monopolistyczny (wielkie przedsiębiorstwa, kryzys, monopole)
3. 30’ XX w. do dziś – kapitalizm państwowo-monopolistyczny, zawierający interwencjonizm państwowy

Praca w klasycznej szkole ekonomi i jej dwoisty charakter.

A. Smith (1723-1790)

Sztandarowe hasło: Praca jest podstawowym źródłem bogactwa narodu. Praca według tej teorii ma dwoisty charakter.

Dwoisty charakter oznacza, że każdy proces pracy w wyniku, którego powstaje jakieś dobro ekonomiczne jest jednocześnie nierozerwalnie zarówno procesem pracy konkretnej jak i abstrakcyjnej.

Praca konkretna – to praca określonego rodzaju wymagająca określonych umiejętności i posługiwania się określonymi środkami produkcji. Nadaje ona dobru ekonomicznemu (które w gospodarce rynkowej z reguły staje się towarem) określone cechy fizyczno-chemiczne, które decydują o jego użyteczności.

Praca abstrakcyjna – proces wydatkowania energii mięśni, nerwów i umysłu człowieka uznany za społecznie użyteczny (akceptowany przez społeczeństwo).
Praca konkretna to to co różni od siebie poszczególne zawody i prace. Praca abstrakcyjna to co łączy ze sobą poszczególne procesy pracy.
 

Towar i jego właściwości

Towar – to dobro ekonomiczne przeznaczone do wymiany dla dowolnego (anonimowego) nabywcy. (To dobro ekonomiczne podlegające aktowi kupna-sprzedaży).
Każdy towar z punktu widzenia ekonomicznego musi posiadać dwie cechy:

1. Wartość użytkową – zdolność towaru do zaspokajania potrzeb człowieka (Cecha subiektywna towaru – dla każdego człowieka jest ona różna. Wartość tą tworzy praca konkretna.).
2. Wartość – uprzedmiotowiona (zmagazynowana) w towarze praca abstrakcyjna. (Cecha obiektywna towaru – powstaje w wyniku oceny społeczeństwa jako całości, a nie pojedynczej jednostki.)

O relacjach wymiennych towarów decydują relacje ich WARTOŚCI.

Wielkość wartości towaru i jej mierzalność

Czas społecznie niezbędny – potrzebny do wytworzenia towaru.

Def. 1.     Czas społecznie niezbędny potrzebny do wytworzenia jednostki towaru to czas jego wytworzenia w przeciętnych, charakterystycznych dla danego społeczeństwa , na danym etapie jego rozwoju warunkach wytwarzania. (Dla różnych społeczeństw czas ten jest różny.)

Def 2. Czas społecznie niezbędny potrzebny do wytworzenia jednostki towaru to czas jego wytworzenia w tych przedsiębiorstwach, które dostarczają na rynek przytłaczającą większość masy towarowej danego radzaju.

Podział producentów ze względu na czas wytwarzania produktu:

1.  – 5% masy towarowej - awangarda postępu technicznego – największe możliwości wytwarzania (indywidualny czas wytworzenia produktu jest krótszy od czasu społecznie niezbędnego)
2. – 90% masy towarowej – grupa zasadnicza. Indywidualny czas wytworzenia produktu jest równy czasowi społecznie niezbędnemu. Producenci z tej grupy posługują się techniką wytwórczą, która jest reprezentatywna dla danego społeczeństwa na danym etapie rozwoju.
3. – 5% masy towarowej – przedsiębi...