PRZETWARZANIE SŁUCHOWE dokonuje się w 2 fazach: odbioru wrażeń i spostrzegania->(procesy początkowe i końcowe)
Słyszenie rozpoczyna się od odbioru wrażenia dźwięku. Dźwięk powstaje wtedy, gdy coś wibruje, tworząc fale poruszającego się powietrza wkraczającego w nasze uszy. Dźwięk może powstawać wówczas, gdy jakikolwiek rodzaj cząsteczek- gazów, cieczy lub stałych- porusza się, tworząc fale powietrza.
DŹWIĘK- jest powodowany przez fale cząsteczek, ale same fale nie są dźwiękiem. Dźwięk jest zdarzeniem psychicznym, a zarazem zależy od układu nerwowego, który przetwarza energię fizyczną wibracji na energię neuronową.
RÓŻNICE W BODŹCACH DOCIERAJĄCYCH DO OBU USZU BY OCENIĆ ŹRÓDŁA DŹWIĘKU:
1. Fale dźwiękowe docierają do obu uszu w nieco różniących się fazach, czyli w nieco różnych punktach cyklu fali. Różnica w fazie docierającej do obu uszu jest przydatna do wykrywania źródła dźwięków o względnie niskiej częstotliwości.
2. Jako wskazówka wykorzystywana jest różnica w głośności w obu uszach. W wypadku dźwięków o wysokiej częstotliwości
3. Fala dźwiękowa dotrze do obojga uszu w nieco innym czasie, ta różnica początku jest niewielka ale mózg skutecznie z niej korzysta.
PSYCHOFIZYKA- obrazuje związek pomiędzy zdarzeniami fizycznymi i naszym ich doświadczeniem.
WYSOKOŚĆ DŹWIĘKU- jak wysoki bądź niski wydaje się dźwięk; wyższe częstotliwości fal powietrza wywołują doświadczenie wyższego dźwięku.
GŁOŚNOŚĆ- siła dźwięku; fale powietrza o większej amplitudzie wywołują doświadczenie głośniejszego dźwięku.
KOMÓRKI WŁOSKOWE- komórki zaopatrzone w sztywne włoski , znajdujące się wzdłuż błony podstawowej ucha wewnętrznego, które w momencie gdy są poruszone, wytwarzają impulsy nerwowe wysyłane do mózgu. Komórki te są słuchowym odpowiednikiem pręcików i czopków.
TEORIA CZĘSTOTLIWOŚCI- teoria głosząca, że wyższe częstotliwości powodują większe tempo pobudzenia neuronów.
TEORIA MIEJSCA- teoria głosząca, że różne częstotliwości aktywują różne miejsca wzdłuż błony podstawowej.
Miejscowe kodowanie częstotliwości dźwięku
Niskie częstotliwości powodują maksymalne drgania błony podstawowej przy jednym jej końcu.
Średnie częstotliwości powodują maksymalne drgania błony podstawowej w pobliżu jej środka.
Wysokie częstotliwości powodują maksymalne drgania błony podstawowej przy drugim jej końcu.
ORGANIZACJA TONOTOPICZNA- wykorzystanie odległości wzdłuż pasma kory do przedstawienia różnic w wysokości dźwięku.
GŁUCHOTA NEURONOWA- odmiana głuchoty, która zwykle występuje , gdy komórki włoskowe zostają zniszczone przez wysokie dźwięki.
SZUM USZNY- rodzaj upośledzenia słuchu, objawiający się nieustannym dzwonieniem lub hałasem w uszach.
GŁUCHOTA PRZEWODZENIOWA- odmiana głuchoty spowodowana fizycznym upośledzeniem ucha zewnętrznego lub środkowego.
PROBLEM SEGMENTACJI MOWY- problem w organizacji ciągłego strumienia mowy w oddzielne części, które odpowiadają pojedynczym słowom.
SPOSTRZEGANIE KATEGORIALNE- identyfikowanie dźwięków jako należących do odrębnych kategorii odpowiadających podstawowym jednostkom mowy.
SŁUCHANIE DYCHOTYCZNE- procedura, w której uczestnicy słyszą bodźce wysyłane oddzielnie do każdego z uszu (przez słuchawki) i są proszeni o słuchanie dźwięków wysyłanych tylko do jednego ucha.
SŁUCH ABSOLUTNY- zdolność do identyfikowania określonego tonu samego w sobie, a nie w relacji z innymi tonami.
ZMYSŁY CHEMICZNE- zmysł smaku i węchu, które bazują na wyczuwaniu obecności określonych substancji chemicznych.
Układ węchowy: w zależności od tego, które komórki receptora węchowego są stymulowane, różne informacje są przekazywane do opuszki węchowej- pierwszej części mózgu przetwarzającego tego typu sygnały.
FEROMONY- substancje chemiczne, które działają jak hormony, ale są uwalniane poza organizm (w moczu i pocie).
KUBKI SMAKOWE- mikroskopijne struktury na guzkach na powierzchni języka, w tylnej części gardła i po wewnętrznej stronie policzków. Cztery rodzaje kubków smakowych odznaczają się wrażliwością na smaki: słodki, kwaśny, słony i gorzki.
ZMYSŁY SOMATYCZNE- dotyczą spostrzegania ciała i jego położenia w przestrzeni- zwłaszcza zmysł kinestetyczny, zmysł równowagi, dotyku, wrażliwości na temperaturę, zmysł bólu i prawdopodobnie zmysł magnetyczny.
ZMYSŁ KINESTETYCZNY- zmysł, który rejestruje ruch i położenia kończyn.
ZMYSŁ RÓWNOWAGI- zmysł dostarczający informacji na temat orientacji ciała względem siły ciążenia.
PARADOKSALNE ODCZUWANIE ZIMNA występuje wówczas, gdy stymulacja nerwów za pomocą gorąca wytwarza wrażenia zimna.
PODWÓJNY BÓL- wrażenie, które występuje, gdy zranienie powoduje najpierw ostry ból, a następnie tępy. Oba rodzaje bólu pochodzą z różnych włókien, wysyłających informacje z różną prędkością.
ENDORFINY- substancje uśmierzające ból, wytwarzane naturalnie w mózgu.
KONTROLA WRÓT BÓLU- odgórne blokowanie neuronów kojarzących, które regulują napływ sygnałów bólowych do mózgu.
SPOSTRZEGANIE POZAZMYSŁOWE (ESP)- zdolność do spostrzegania i poznawania rzeczy bez posługiwania się zwykłymi zmysłami (telepatia, jasnowidzenie, prekognicja, psychokineza- zdolność do przesuwania przedmiotów bez fizycznego manipulowania).
AMPLITUDA- odległość najdalej położonych punktów w fali świetlnej.
CZĘSTOTLIWOŚĆ- tempo w jakim fale świetlne przesuwają się obok danego punktu.
DŁUGOŚĆ FALI- czas pomiędzy osiągnięciem kolejnych szczytowych punktów fali światła, krótsze fale odpowiadają wyższej częstotliwości.
TRANSDUKCJA- proces, poprzez który energia fizyczna jest przetwarzana przez neuron czuciowy na impulsy neuronowe.
ŹRENICA- otwór w tęczówce oka, przez który wpada światło.
TĘCZÓWKA- okrągły mięsień, który dostosowuje wielkość źrenicy do ilości światła.
ROGÓWKA- przezroczysta błona pokrywająca oko, której zadanie jest skupianie światła w tylnej części oka.
AKOMODACJA-występuje wówczas, gdy mięśnie dostosowują kształt soczewki tak, że skupia ona na siatkówce światło z przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach.
SIATKÓWKA- warstwa tkanki w tylnej części oka zawierająca komórki przetwarzające światło na impulsy neuronowe.
DOŁEK ŚRODKOWY- niewielki obszar centralny siatkówki o najwyższej gęstości czopków i najwyższej rozdzielczości.
PRĘCIKI- komórki siatkówki bardzo wrażliwe na światło, lecz rejestrujące jedynie odcienie szarego.
CZOPKI- komórki siatkówki, które najsilniej reagują na jedną z trzech długości fal i odgrywają kluczową rolę w widzeniu barw.
PRĘCIKI I CZOPKI: dwa rodzaje komórek w siatkówce przetwarzają światło na reakcje neuronowe, które tworzą wrażenie wzrokowe. Pręciki umożliwiają widzenie przy mniejszej ilości światła, ale nie na kolorowo. To czopki umożliwiają widzenie w kolorze, ale nie są tak wrażliwe na światło jak pręciki.
NERW WZROKOWY- duża wiązka włókien nerwowych przenosząca impulsy z siatkówki do mózgu.
ADAPTACJA DO CIEMNOŚCI- przystosowanie się oka do widzenia w ciemności.
TRÓJCHROMATYCZNA TEORIA WIDZENIA BARW- teoria głosząca, że widzenie barw wynika z kombinacji impulsów neuronowych pochodzących od trzech różnych rodzajów receptorów, z których każdy reaguje najsilniej na różną długość fali.
TEORIA WIDZENIA BARWNEGO OPARTA NA PROCESACH PRZECIWSTAWNYCH- teoria głosząca, że jeśli barwa występuje, to powoduje ona, że komórki ją rejestrujące hamują spostrzeganie barwy komplementarnej (takiej jak czerwona do zielonej).
POWIDOK- obraz pozostawiony przez poprzednie spostrzeżenie.
KOMÓRKI PRZECIWSTAWNE- komórki, które przeciwstawiają barwy w parach, zwłaszcza niebieską versus żółtej lub czerwoną versus zielonej.
ŚLEPOTA NA BARWY- niezdolność, albo nabyta (w wyniku urazu mózgu), albo odziedziczona, do spostrzegania barwy.
KRÓTKOWZROCZNOŚĆ: trudność w skupieniu wzroku na odległych przedmiotach; gałka oczna jest zbyt długa, by we właściwy sposób mogła skupić obraz na siatkówce. Obraz skupiony przed siatkówką, koryguje to soczewka wklęsła.
NADZWROCZNOŚĆ- trudność w skupieniu wzroku na przedmiotach znajdujących się blisko; gałka oczna skrócona lub zbyt cienka soczewka. Obraz skupiony za siatkówką, koryguje to soczewka wypukła.
ASTYGMATYZM- ubytek w krzywiźnie rogówki lub soczewki powodujące wrażenie zamazania obrazu.
KATARAKTA- zmętnienie części soczewki oka, które powoduje zamazane widzenie, zniekształcone obrazy oraz nadwrażliwość na światło.
FIGURA- w spostrzeganiu zbiór cech charakterystycznych (takich jak kształt, kolor, faktura), które odpowiadają przedmiotowi.
TŁO- w spostrzeganiu, drugi plan, który musi być odróżniony, by wyodrębnić figury.
PRAWA ORGANIZACJI PSYCHOLOGII POSTACI- zbiór zasad opisujących okoliczności, w jakich znaki będą pogrupowane w jednostki spostrzeżeniowe, tj.
bliskość (znaki, które znajdują się blisko siebie są grupowane razem),
dobra kontynuacja (znaki, które układają się wzdłuż linii krzywej lub prostej, są zwykle grupowane razem),
podobieństwo (znaki, które wyglądają podobnie, są zwykle grupowane razem XXXxxx),
zamykanie (domykanie luk w figurze- np. koło z brakującym fragmentem będzie widziane jako koło) i dobra forma.
STAŁOŚĆ SPOSTRZEŻEŃ- spostrzeganie charakterystycznych cech, jakie występuje wówczas, gdy przedmiot lub cecha (tj. kształt lub kolor) wygląda tak samo, chociaż informacja czuciowa odbierana przez oka ulega zmianie.
STAŁOŚĆ WIELKOŚCI- widzenie przedmiotu jako posiadającego tę samą wielkość przy patrzeniu na niego z różnych odległości.
STAŁOŚĆ KSZTAŁTU- widzenie przedmiotów jako posiadających ten sam kształt nawet wówczas, gdy obraz na siatkówce ulega zmianie.
STAŁOŚĆ BARWY- widzenie przedmiotów jako posiadających tę samą barwę, kiedy patrzymy na nie w różnych sytuacjach.
WSKAZÓWKI DWUOCZNE- wskazówki dotyczące odległości przedmiotu pochodzące od obojga oczu pracujących wspólnie.
RÓŻNICA SIATKÓWKOWA (różnica dwuoczna)- różnica pomiędzy obrazami na siatkówkach obojga oczu.
WIDZENIE PRZESTRZENNE (STEREOPSJA)- proces rejestrowania głębi na podstawie różnicy siatkówkowej.
WSKAZÓWKI JEDNOOCZNE (STATYCZNE)- informacje określające odległość przedmiotu, które mogą być dostrzeżone jednym okiem bez poruszenia się przedmiotu lub oka.
GRADIENTY STRUKTURT POWIERZCHNI- zmiany progresywne w strukturze powierzchni, które sygnalizują odległość.
WSKAZÓWKI RUCHU- informacje, które określają odległość przedmiotu na podstawie jego ruchu.
Spostrzeganie głębi zależy zarówno od wskazówek dwuocznych, jak i jednoocznych.
DWIE ŚCIEŻKI WZROKOWE- informacje wzrokowe napływają w mózgu dwoma głównymi ścieżkami. Ścieżka „gdzie” wiodąca w górę, do płatów ciemieniowych, dotyczy właściwości przestrzennych (tj. lokalizacja przedmiotów), natomiast ścieżka „co” wiodąca w dół, ku płatom skroniowym, dotyczy właściwości przedmiotów (tj. ich kształt i kolor).
PRZETWARZANIE „dół-góra”- przetwarzanie inicjowane przez informacje napływające od bodźca.
PRZETWARZANIE „góra-dół”- przetwarzanie kierowane wiedzą, oczekiwaniami lub przekonaniami.
NASTAWIENIE SPOSTRZEŻENIE- suma założeń i przekonań, które prowadzą do oczekiwania spostrzegania pewnych przedmiotów lub cech charakterystycznych w określonych kontekstach.
mOnita2385