1. Diagnostyka chorób płuca) zdjęcie PA rtgb) zdjęcie boczne rtgc) zdjęcie warstwowe (tomografia liniowa o rozdzielczości 0,5cm)d) skopiae) USG- róznicowanie płynu od zmian zapalnych, pobranie płynu do diagnostykif) TK spiralne - przed/po kontraścieg) madiastinoskopia - w znieczuleniu na sali oparacyjnej z możłiwością pobrania węzła chłonnegoh) bronchoskopia2. Diagnostyka sercaa) rtg APb) rtg bocznec) USGd) sondy USG doprzełykowe (ocena śródpiersia wraz z unaczynieniem)e) MRf) TK spiralneg) prześwietlenie (skopia) uzupełnienie rtg (tętnienie)h) koronarografia3.Diagnostyka opłucneja) rtg (zap. wysiękowe - płyn wolny/otorbiony)b) TK (nowotwory/płyn/zrosty)c) USG (płyn w opłucnej)d) rtg poziomym promieniem u chorego leżącego na chorym boku (małą ilość płynu)4. Obrazowanie śródpiersiaa)zdjęcie klatki z zastosowaniem techniki wysokiego napięcia >120kV lb) spiralne TKc) skopiad)sondy USGe) TK (wielopłaszczyznowa ocena zmian, gł. tętniaków aorty, guzów śródpiersia)f) aortografia, kawografia, cyfrowa angiografia subtrakcyjnag) scyntygrafia izotopowa (gł. diagn. tarczycy)h) USG - diagn. grasicy,węzłów chłonnychi) echokardiografia5. Schemat post. diag. w nowotworach płucI. zdjęcie przeglądoweII. zdjęcie warstwoweIIIa bronchoskopia IIIb biopsja przezskórna (biopsja, postać wnękowa) (postać obwodowa) IV. ocena operacyjności w TK
6. Kryteria nieoperacyjności now. oskrzeli
Konieczne jest ustalenie bud. Histologicznej oraz zaawansowania TNM guza.
-guzowate nacieczenie węzłów tchawiczo- oskrzelowych lub tchawiczych po stronie przeciwnej
-paradoksalna ruchomość przepony (naciecz. nerwu przeponowego), chrypka (naciecz. N. zwrotnego)
-zwężenie przełyku lub jego przemieszczenie przez powięk. węzły
-krwisty wysięk opłucnowy z kom. rakowymi
-odległe przerzuty (ale przerzuty do węzłów tchawicy w raku płaskonabł. i wielkokom. nie są przeciwwskazaniem!)
-zwęż. lub zamknięcie prawej lub lewej tętnicy płucnej na odcinku 15mm od podziału
-nacieczenie przez węzły lub sam guz dużej żyły śródpiersia, osierdzia, żeber
-proces rozsiany w płucach (np. rak drobnokom.)
-zły stan chorego, niewydolność oddechowa, krążeniowa
7. Program przedoperacyjny raka płuc
a)wykrycie zmiany i jej połozenia
b)rozpoznanie różnicowe
c)ocena operacyjności
Wykonać zdjęcie RTG a następnie w zależności od obrazu:
I. cień krągły obwodowy do 2-3cm: bad. cytol. Plwociny, biopsja cienkoigłowa, aspiracyjna przez ścianę klatki pier. Jeśli wynik ujemny, to torakotomia (jako met. diagnostyczna!)
II. cień krągły >3cm: bronchofiberoskopia z biopsją szczoteczkową lub cewnikowanie drzewa oskrzelowego, cienkoigłowa biopsja aspiracyjna. Bad. cytol. Plwociny
III. zagęszcz. przywnękowe: bronchoskopia- szczoteczka (wycinek, wydzielina po bronchoskopii). Bad. cytol. Plwociny
IV. zagęszcz., niedodma, powiększone węzły: bronchoskopia lub br.fiberoskopia (biopsja, wydzielina). Bad. cytol. Plwociny. Mediastinoskopia lub biopsja węzłów prze bronchoskop. TK, angiografia tęt. Płucnej, flebografia żyły gł. Górnej
V. zagęszcz. Drobnoguzkowe w obu płucach: bad. Cyto. Plwociny, biopsja przez bronchofiberoskop lub mała torakotomia
Ocena operacyjności guza (patrz pkt. 6)
8. Ocena stopnia rozległości guza płuc przed leczeniem oper.
RTG- wielkość, położenie, zajęcie węzłów
TK- -II-
Angiografia- zajęcie naczyń płucnych (teraz głównie jako met. Leczenie: embolizacja)
Mediastinoskopia- potwierdzenie zajęcia węzłów, gdy rtg niejesne
Bronchoskopia- położenie, wycinki
MR- ocena zajęcia śródpiersia
9. Ocena serca i dużych naczyń
RTG: (p-a, boczne lewe, boczne lewe z łykiem baru, +ewent. Skośne przednie prawe lub lewe) - ułożenie, wielkość, tętniaki itd.
USG: wady zastawek, choroby osierdzia, ruchomość ścian, płyn w osierdziu, przecieki itd.
MR: zmiany kształtu, wielkości, tętniaki, blizny, skrzepliny, rozwarstwienia, ocena guzów, wielkość jam serca, zwapnienia, martwice, lipidy, pomiar przepływu w naczyniach, ocena stęż. tlenu we krwi (niepotrzebny kontrast!)
TK (z kontrastem): jak wyżej
Angiografia, koronarografia: przebieg, zwężenia, naciekanie, patol. Unaczynienie
Scyntygrafia, scynt. Wysiłkowa: grubość mięśnia serca, ruchomość ścian, niedokrwienie (scynt. wysiłkowa lepsza nawet od EKG!)
RTG kinematografia- ruch ścian (robi to ktoś jeszcze? :\ )
EKG, Holter EKG
Cewnikowanie serca: ciś. w jamach, wysycenie tlenem, wyliczenie pojemności, wylicz. Przepływu w krążeniu dużym i małym, przecieki, opory)
Dla naczyń możłiwe:
USG + Doppler
Termometria
Oscylometria
Pletyzmografia (zmiana objętości kończyny w czasie wypełniania tętnic)
Bad. Izotopowe
Angiografia
TK, MR
10. Ocena skuteczności zdjęcia przeglądowego jamy brzusznej
Obecnie stosowane jedynie do oceny:
a. perforacji przewodu pokarm. (sierp powietrza pod kopułami)
-żołądek
-dwunastnica
-jelito grube
Może być też po:
-niedawnych zabiegach na jamie brzusznej (do 6 dni)
-insulfacji (przedmuchiwaniu) jajników
-perforacji macicy, pochwy
-jatrogenna odma otrzewnowa
b. niedrożności jelit (poziomy płynów)
może to być też ropień podprzeponowy!
Czasami widoczne:
-kamienie (żółciowe, nerkowe)
-anomalie w budowie i położeniu nerek (np. nerka podkowiasta)
-ciała obce metaliczne
-guzy
-płyn w jamie brzusznej (ascites)
-odma podskórna
-nieprawidłowe ustawienie przepony
-płyn w opłucnej
-zwapnienia (w węzłach, blaszkach miażdżycowych, nowotworach, torbielach nerek)
16 Ocena przedoperacyjna nowotworów trzustki
badania podstawowe(USG, TK, ERCP, EUS [endoskopowa ultrasonografia przez ścianę dwunastnicy – b. dobrze obrazuje małe guzy] )
zdjęcie RTG z podaniem siarczanu baru w celu uwidocznienia ew. nacieku na dwunastnicę i żołądek
Ocena dużych naczyń: USG, angioTK, angiografia wybiórcza pnia trzewnego(celiakografia), splenoportografia
17 Objawy kliniczne choroby wrzodowej żołądka – podać schemat postępowania diagnostycznego
Objawy: żołądek – bóle w nadbrzuszu występujące bezpośrednio po posiłku, często zależne od rodzaju pokarmu; dwunastnica – bóle w nadbrzuszu na czczo, bóle nocne, często ustępujące po spożyciu pokarmu.
Inne objawy: nudności i wymioty, zmniejszony apetyt, niekiedy uczucie pełności w górnej części brzucha i wzdęcia
Objawy krwawienia!
Podstawą rozpoznania jest badanie endoskopowe.
Zalety: możliwość pobrania materiału do badania hispat (różnicowanie z rakiem)
diagnostyka H. pylori (wycinki pobieramy z żołądka, przy istnieniu wrzodu w dwunastnicy przyjmujemy obecność HP)
możliwość uwidocznienia krwawienia
Wady: inwazyjność badania
możliwość przeoczenia zmian.
Badanie radiologiczne obecnie wykonywane jest rzadziej, gdy endoskopia jest przeciwwskazana lub gdy istnieją wątpliwości diagnostyczne. Stosuje się metodę podwójnego kontrastu i metodę dozowanego ucisku (opuszka dwunastnicy). Badanie radiologiczne pomaga różnicować ch. wrzodową z zaburzeniami czynnościowymi, rakiem żołądka i przepukliną rozworu przełykowego.
18 Zmiany patologiczne w jelicie cienkim – wymienić metody diagnostyczne
niedrożność ileus – zdjęcie przeglądowe na stojąco (poziomy płynów)
swoiste zapalenia – Leśniowski-Crohn: USG (pogrubienie ściany), pasaż jelitowy(podwójny kontrast?), TK(zmiany w krezce)
gruźlica jelit, obecnie rzadka: pasaż, TK(zmiany w krezce)
uchyłek Meckela – w jelicie krętym, najlepsza metoda - podwójny kontrast, czasami występuje ektopia nabłonka żołądkowego – owrzodzenia
zespoły złego wchłaniania(najczęstsza celiakia) – pasaż jelitowy: przyspieszony, poszerzenie, hipotonia jelit
Guzy jelita cienkiego – rzadkie
Rakowiak, chłoniak, raki (wyjątkowo) – diagnostyka: pasaż, badanie podwójnym kontrastem, TK
19 Diagnostyka pęcherzyka żółciowego
Najczęstsze schorzenia: kamica, zapalenie, rak
Metody: podstawowa diagnostyka: USG
Dodatkowe badania:
zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej ma małą wartość diagnostyczną (dobre do uwidocznienia powietrza w drogach żółciowych i pęcherzyka porcelanowego)
TK (zwłaszcza przy podejrzeniu nowotworu),
ERCP wsteczna endoskopowa cholangiopankreatografia (b. dobrze uwidocznia kamienie w przewodzie pęcherzykowym)
Cholangiografia przezskórna – nakłucie pod kontrolą rtg wewnątrzwątrobowego przewodu żółciowego, metoda inwazyjna, obarczona powikłaniami, stosowana w ostateczności.
Wybiórcza celiakografia (nowotwór – patologiczne unaczynienie)
[Starsze podręczniki piszą również o cholecystografii doustnej i dożylnej, obecnie chyba nie stosowane]
20 Schorzenia dróg żółciowych
kamica, zapalenie bakteryjne, nowotwory, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
USG, ERCP, TK(spiralne bez lub z kontrastem)
EUS – ultrasonografia endoskopowa(kamica przewodowa)
MRCP - cholangiografia metodą rezonansu magnetycznego – badanie bez kontrastu, dobre, szczególnie przy p.s.z.d.ż, trudno dostępne
Cholangiografia przezskórna
Cholangiografia śródoperacyjna – podczas cholecystektomii
Cholangiografia pooperacyjna – przez pozostawiony dren (Kerha)
21. Metody diagnostyczne stosowane w ocenie zmian patologicznych w wątrobie
Najczęściej bada się wątrobę za pomocą:
1) Ultrasonografii (pacjent zgłasza się 6-8h po ostatnim posiłku, w stanach nagłych bada się wątrobę bez przygotowania, w czasie badania ocenia się wielkość, kształt i zarysy zewnętrzne narządu, echogeniczność i strukturę wewnętrzną-naczynia i przewody żółciowe) – można zastosować również kolorowy Doppler (badanie unaczynienie i różnicowanie rozgałęzienia żyły wrotnej, żył wątrobowych i poszerzonych przewodów żółciowych) oraz ultrasonografie śródoperacyjną
2) Tomografii komputerowej -2 metody badania:
-przed podaniem środka cieniującego (służy uwidocznieniu zwapnień, świeżo wynaczynionej krwi, guzków regeneracyjnych w przebiegu marskości wątroby)
- po podaniu kontrastu (ma decydujące znaczenie, ze względu na unaczynienie wątroby z dwóch źródeł oraz występowanie guzów, które mogą być zaopatrywane bądź przez żyłę wrotną lub tętnicę wątrobową, odmianą tego badania jest podanie środka cieniującego przez cewnik wprowadzony wybiórczo do tętnicy śledzionowej bądź krezkowej górnej – TKAP (jedynie wybrane przypadki).
Metody uzupełniające:
1) Rezonans magnetyczny (techniki HASTE lub RARE – stosowane w rozpoznawaniu i różnicowaniu ogniskowych chorób wątroby, obrazowaniu dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego i przewodu trzustkowego)
2) Arteriografia (po nakłuciu tętnicy udowej wprowadza się cewnik do brzusznego odcinka aorty a następnie przez pień trzewny do tętnicy krezkowej górnej, podstawowe wskazania to hemobilia oraz paliatywne leczenie nieoperacyjnych nowotworów złośliwych za pomocą wstrzykiwania cytostatyków i embolizacji)
3) Badania izotopowe (scyntygrafia wykonywana w razie wątpliwości, co do złośliwego charakteru zmiany litej)
22. Przygotowanie chorego do badania USG, TK
Przygotowanie do USG:
- ultrasonografie jamy brzusznej wykonujemy na czczo (połknięte w czasie posiłków powietrze stanowi istotną przeszkodę dla ultradźwięków, po posiłku pęcherzyk żółciowy obkurcza się i jego ocena jest trudna),
-zakaz palenia tytoniu przed badaniem (także obkurcza pęcherzyk),
-wypełnienie pęcherza moczem w przypadku badania narządów miednicy mniejszej
(wypycha pętle jelitowe poza miednicę mniejszą -> lepsza wizualizacja narządów),
-w przeddzień badania środek przeczyszczający w formie tabletek – Bisacodyl, Laxigen lub naparu z ziół -Normosan (Muniek by się ucieszyłJ),
-w przypadku badania w godzinach rannych nie należy spożywać śniadania i godzinę przed badaniem wypić 2-3 szklanki niegazowanego płynu,
-w przypadku badania popołudniowego można zjeść lekkostrawne beztłuszczowe śniadanie, również obowiązuje wypełnienie pęcherza,
-niemowlęta badamy przed porą karmienia,
-badanie prostaty wykonujemy po opróżnieniu odbytnicy – wskazana lewatywa przed badaniem,
-badanie pozostałych części ciała nie wymaga specjalnego przygotowania.
Przygotowanie do TK:
-TK wykonujemy na czczo, (co najmniej 6h bez posiłku),
-w przypadku badania jamy brzusznej stosuje się doustny roztwór wodnego kontrastu tuż przed badaniem
-stosuje się również dożylne jodowe środki cieniujące (badanie CUN, serca, wątroby, trzustki, nerek)
-uwidocznienie pochwy i jej sklepienia – stosuje się tampony nasączone środkiem cieniującymJ
-w niektórych przypadkach środki hamujące ruchy jelit (np. Buscopan, Glukagon)-eliminacja zaburzeń spowodowanych ruchami jelit,
-unika się wykonywania badania u osób z klaustrofobią
-małym dzieciom tuz przed badaniem podaje się środki uspokajające, może zajść konieczność znieczulenia ogólnego.
23. Przygotowanie do wlewu kontrastowego jelita grubego
Należy dokładnie oczyścić jelito z mas kałowych:
1 dzień – dieta bezresztkowa,
2 dzień – czyste płyny, do 3-4 l, i tabletka bisakodylu,
3 dzień – lewatywa – 1 godzinę przed badaniem.
24. Zmiany patologiczne w przestrzeni zaotrzewnowej (metody obrazowania)
Przestrzeń zaotrzewnowa sięga od poziomu przepony do miednicy. Znajdują się w niej nerki, nadnercza, moczowody, aorta, żyła główna dolna, trzustka, węzły chłonne, nerwy, zaotrzewnowe odcinki jelita grubego i dwunastnicy.
Podstawowe metody badania to TK i MR
Podstawowe zmiany patologiczne:
-krwiak przestrzeni zaotrzewnowej – w pierwszym okresie wykonuje się TK w okresie późniejszym MR (hemoglobina przemienia się w methemoglobinę, co daje silniejszy sygnał),
-zwłóknienie przestrzeni zaotrzewnowej – TK i MR,
-guzy pierwotne - zwykle mięsaki – można wykonać jeszcze USG
25. Diagnostyka tętniaków aorty brzusznej
Tętniak aorty brzusznej to miejscowe rozszerzenie światła naczynia o średnicy przekraczającej 30mm (zwykle poniżej tętnic nerkowych i może szerzyć się na tętnice biodrowe).Tętniaki powyżej 50 mm średnicy, krwawiące, szybko powiększające się (5mm/rok) wymagają operacji.
Podstawowa metoda wykrywania:
-USG (wykazuje poszerzenie aorty i obecność skrzeplin)
-TK (ocenia dodatkowo stosunek tętniaka do tętnic biodrowych i nerkowych oraz umożliwia rozpoznanie krwawienia z tętniaka),
-Aortografia i MR (służą głównie do oceny drożności tętnic nerkowych, trzewnych, biodrowych).
26. Zmiany patologiczne w śledzionie - metody diagnostyczne
- zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej i klatki piersiowej - kształt, wielkość(12-15cm/6-8cm), położenie śledziony, stan przepony, opłucnej, żeber, przemieszczenie narządów(bańki żołądka), zwapnienia w śledzionie lub jej naczyniach(miażdżyca, torbiel bąblowca, pourazowe, pozapalne, CA, zejście prosówki), obj. ostrego brzucha(po urazie śledziony); generalnie słaba metoda do badania śledziony
- badanie izotopowe - 58Cr, 99Tm, nośnik - znakowane erytrocyty. Na podstawie stopnia i szybkości gromadzenia się znacznika można ocenić czynność krwiogubną, kształt, położenie, wielkość. Wskazania - splenomegalia, urazy, torbiele, guzy
- USG - pozwala uwidocznić krwiak okołośledzionowy, odróżnić guz lity od torbieli. Wskazania - takie same. USG + doppler - dla oceny krążenia wrotnego
- TK - można połączyć z dożylnym wlewem wodnego środka cieniującego. Wskazania - to samo
- badania naczyniowe - arteriografia pnia trzewnego - jodowe środki cieniujące. uwidocznienie: urazów, zmian naczyniowych, zab, odpływu i unaczynienia, nowotworzenie naczyń
- oczywiście badanie palpacyjne - to również metoda diagnostyczna :-)
- biopsja przezskórna lub laparoskopowa (bezpieczniejsza)
Uraz śledziony: TK! - ubytek miąższu, krwiak, przemieszczenie śledziony i jej pęknięcie; USG - krwiak, RTG - ewentualnie
Zmniejszenie śledziony - gruźlica, anemia sierpowata, ludzie starsi
Powiększenie - zapalenie, torbiele, CA, zab. krążenia
...
fiscus