Rozdział IX.doc

OGÓLNE WPROWADZENIE DO MSZAŁU RZYMSKIEGO

ROZDZIAŁ IX
ADAPTACJE ZALEŻNE OD KOMPETENCJI BISKUPÓW
ORAZ KONFERENCJI EPISKOPATU

386. Odnowa Mszału Rzymskiego dokonana w naszych czasach zgodnie z postanowieniami Soboru Powszechnego Watykańskiego II, usilnie zmierzała do tego, aby wszyscy wierni w celebrację Eucharystii wnoŹsili pełny, świadomy i czynny udział, jakiego domaga się sama natura liturgii i do jakiego wierni na mocy swojej godności są uprawnieni i zobowiązani 146.

Aby zaś celebracja pełniej odpowiadała zasadom i duchowi liturgii świętej, w tym Wprowadzeniu oraz w Obrzędach Mszy świętej proponuje się pewne dalsze adaptacje, które zostają powierzone osądowi biskupa diecezjalnego oraz Konferencji Episkopatu.

387. Biskupa diecezjalnego należy uważać za arcykapłana jego owczarni. Od niego bowiem poniekąd wywodzi się i zależy chrześcijańskie życie jego wiernych 147. Powinien się on troszczyć o rozwój życia liturgicznego w swojej diecezji, nim kierować i nad nim roztaczać pieczę. W tym Wprowadzeniu biskupowi zostaje zlecona dyscyplina koncelebracji (por. nry 202, 374), ustalanie zasad posługiwania kapłanowi przy ołtarzu (por. nr 107), przepisów dotyczących udzielania Komunii świętej pod obiema postaciami (por. nr 283), norm odnoszących się do budowy i wyposażenia kościołów (por. nr 291). Do biskupa jednak w pierwszym rzędzie należy rozbudzanie ducha liturgii świętej u prezbiterów, diakonów i świeckich wiernych.

388. Adaptacje, o których niżej mowa, wymagające szerszej koordynacji w gronie Konferencji Episkopatu, muszą być określone zgodnie z przepisami prawa.

389. Do Konferencji Episkopatu należy przede wszystkim przygotowanie i zatwierdzenie przekładu tego wydania Mszału Rzymskiego na uznane języki narodowe, tak aby po uzyskaniu aprobaty przez Stolicę Apostolską Mszał ten mógł wejść w życie w krajach, dla których jest przeznaczony 148.

Mszał Rzymski zarówno w wersji łacińskiej, jak i w prawnie zatwierdzonych przekładach na języki narodowe winien być wydany w całości.

390. Do Konferencji Episkopatu należy określenie adaptacji i po ich zatwierdzeniu przez Stolicę Apostolską, wprowadzenie do Mszału elementów, które zostały wskazane w tym Ogólnym wprowadzeniu oraz w Obrzędach Mszy świętej. Są one następujące:
- gesty i postawy ciała wiernych (por. wyżej, nr 43);
- gest oddania czci ołtarzowi i księdze Ewangelii (por. wyżej, nr 273);
- teksty pieśni na wejście, przygotowanie darów i Komunię (por. wyżej, nry 48, 74, 87);
- czytania z Pisma świętego, które mają być stosowane w szczególnych okolicznościach (por. wyżej, nr 362);
- sposób przekazywania znaku pokoju (por. wyżej, nr 82);
- sposób przyjmowania Komunii świętej (por. wyżej, nry 160, 283);
- tworzywo, z jakiego ma być budowany ołtarz oraz przedmioty wyposażenia kościoła, zwłaszcza naczynia liturgiczne, a także materiał, krój i kolor szat liturgicznych (por. wyżej, nry 301, 326, 329, 339, 342-346).

Mogą też być w odpowiednim miejscu wprowadzone do Mszału Rzymskiego dyrektoria lub instrukcje duszpasterskie, jakie Konferencje Episkopatów uznają za przydatne, a Stolica Apostolska zatwierdzi.

391. Ze szczególną starannością Konferencje winny zadbać o przekład tekstów biblijnych użyŹwanych w celebracji Mszy świętej. Z Pisma świętego bowiem pochodzą czytania, które wyjaśnia się w homilii, oraz psalmy przeznaczone do śpiewu. Z niego czerpią natchnienie i ducha prośby, modlitwy i pieśni liturgiczne. W nim też trzeba szukać sensu czynności i znaków 149.

Trzeba użyć języka zrozumiałego dla wiernych i nadającego się do publiczŹneŹgo głoszenia, z zachowaniem jednak sposobu mówienia, jaki stosują księgi biblijne.

392. Do Konferencji Episkopatu należeć będzie również staranne przygotowanie przekładu innych tekstów, aby także przy zachowaniu właściwości każdego języka w pełni i wiernie został oddany sens oryginalnego tekstu łacińskiego. W dokonywaniu tego przedsięwzięcia trzeba będzie zwracać uwagę na różne występujące w Mszale rodzaje literackie, jakimi są modlitwy przewodniczącego, antyfony, aklamacje, odpowiedzi, błagania litanijne itp.
Trzeba pamiętać, że przekład tekstów ma służyć w pierwszym rzędzie nie medytacji, ale raczej uroczystemu głoszeniu (proklamacji) lub wykonywaniu śpiewu w czasie sprawowania liturgii.

Niech to będzie język dostosowany do umysłowości wiernych danego kraju, a z drugiej strony szlachetny i nacechowany literackim polotem. Zakłada się przy tym konieczność pewnej katechezy na temat biblijnego i chrześcijańskiego sensu niektórych słów i wyrażeń.

Wypada też, aby w krajach posługujących się tym samym językiem, istniał w miarę możliwości identyczny przekład tekstów liturgicznych, zwłaszcza tekstów biblijnych i Obrzędów Mszy świętej 150.

393. Z uwagi na wielkie znaczenie śpiewu, który jest nieodzowną oraz integralną częścią liturgii 151, Konferencje Episkopatu winny zatwierdzić melodie, zwłaszcza dla tekstów Obrzędów Mszy świętej, odpowiedzi i aklamacji ludu oraz dla szczególnych obrzędów sprawowanych w ciągu roku liturgicznego.

Do tych Konferencji należy również ocena form muzyki, melodii oraz instrumentów muzycznych, jakie mogą być dopuszczone do kultu Bożego, to znaczy ich przydatności albo możliwości przystosowania do użytku liturgicznego.

394. Trzeba, aby każda diecezja miała swój kalendarz i zbiór własnych Mszy. Konferencja Episkopatu ze swej strony winna zredagować własny kalendarz krajowy, albo też we współpracy z innymi Konferencjami - kalendarz dla szerszego regionu. Wymaga on zatwierdzenia przez Stolicę Świętą 152.

Podejmując to przedsięwzięcie, z największą troskliwością należy potraktować niedzielę jako pierwotny dzień świąteczny. Stąd nie wolno jej przesłaniać innymi obchodami, jeżeli nie są rzeczywiście bardzo ważne 153. Trzeba również zadbać o to, aby rok liturgiczny odnowiony zgodnie z postanowieniem Soboru Watykańskiego II, nie został przysłonięty elementami drugorzędnymi.

Przy redagowaniu kalendarza krajowego należy wyznaczyć Dni modlitw błagalnych i dni kwartalne (por. nr 373), a także określić sposoby ich obchodzenia i potrzebne do tego teksty 154, uwzględniając inne szczególne ustalenia.

Wypada, aby przy wydawaniu Mszału obchody właściwe dla całego kraju lub regionu zostały włączone w swoim miejscu do celebracji kalendarza ogólnego; obchody zaś właściwe dla danej okolicy lub diecezji winny się znaleźć w specjalnym Dodatku.

395. Jeśli ze względu na uczestnictwo wiernych oraz ich duchowe dobro konieczne się okażą głębsze urozmaicenia i adaptacje, aby sprawowanie liturgii odpowiadało umysłowemu poziomowi i tradycji różnych narodów, Konferencje Episkopatów w myśl zasady podanej w nr. 40 Konstytucji o liturgii świętej mogą przedstawić Stolicy Apostolskiej propozycje zmian, jakie za jej zgodą zostaną wprowadzone, zwłaszcza dla dobra ludów, którym orędzie Ewangelii zostało przyniesione niedawno 155. Starannie winny być przy tym zachowane szczególne normy podane w instrukcji "Liturgia rzymska i inkulturacja" 156.

Sposób postępowania w tej dziedzinie winien być następujący:
Najpierw należy przedstawić Stolicy Apostolskiej wstępną propozycję, aby po uzyskaniu wymaganej zgody można było przystąpić do opracowania poszczególnych adaptacji.
Po zatwierdzeniu propozycji przez Stolicę Apostolską w ustalonych okresach i miejscach zostaną przeprowadzone doświadczalne próby. Po upływie czasu próby Konferencja Episkopatu określi ewentualne przedłużenie adaptacji oraz dojrzałe jej sformułowanie przedstawi do osądu Stolicy Apostolskiej 157.

396. Zanim jednak zostaną podjęte nowe, zwłaszcza bardziej gruntowne adaptacje, należy zadbać o to, aby zarówno duchowni, jak i wierni świeccy otrzymali odpowiednią formację; aby przewidziane już uprawnienia zostały wprowadzone w życie, i by duszpasterskie normy, odpowiadające duchowi celebracji, osiągnęły pełne zastosowanie.

397. Obowiązuje również zasada, według której każdy Kościół partykularny winien się zgadzać z Kościołem powszechnym nie tylko w dziedzinie nauki wiary i znaków sakramentalnych, lecz także w odniesieniu do powszechnie przyjętych zwyczajów sięgających apostolskiej i nieprzerwanej tradycji. Zwyczaje te winny być zachowywane nie tylko dla uniknięcia błędów, lecz także w celu przekazywania nienaruszonej wiary, ponieważ norma modlitwy Kościoła odpowiada normie jego wiary 158.

Obrządek rzymski stanowi znamienitą i drogocenną część liturgicznego bogactwa i spuścizny Kościoła katolickiego. Przysparza on dobra Kościołowi powszechnemu, tak iż utrata jego bogactw byłaby dla Kościoła wielką szkodą.

Obrządek ten w ciągu wieków przechował nie tylko liturgiczne zwyczaje powstałe w mieście Rzymie, lecz także w głęboki, organiczny i harmonijny sposób zespolił w sobie inne formy obrzędowe wyrosłe z obyczajów i umysłowości różnych ludów i partykularnych Kościołów tak Zachodu, jak i Wschodu, nabierając w ten sposób charakteru ponadregionalnego. W naszych czasach tożsamość i jednolity wyraz tego obrządku znajduje się we wzorcowych wydaniach ksiąg liturgicznych ogłaszanych z upoważnienia papieża oraz w zgodnych z nimi księgach liturgicznych zatwierdzonych dla danych regionów przez Konferencje Episkopatów i aprobowanych przez Stolicę Apostolską 159.

398. Sobór Watykański II ustalił zasadę, aby nowości w reformie liturgii były wprowadzane tylko wtedy, gdy tego wymaga prawdziwe i niewątpliwe dobro Kościoła, z zastrzeżeniem jednak, że nowe formy będą niejako organicznie wyrastać z form już istniejących 160. Powyższa zasada winna być odniesiona także do inkulturacji w obrębie samego obrządku rzymskiego 161. Ponadto inkulturacja wymaga odpowiednio długiego czasu, aby pośpiech i nieostrożność nie spowodowały zniekształcenia prawdziwej tradycji liturgicznej.

Celem inkulturacji nie jest bynajmniej tworzenie nowych rodzin obrzędowych, ale uwzględnienie wymogów płynących z danej kultury w taki sposób, by adaptacje wprowadzone czy to do Mszału, czy do innych ksiąg liturgicznych nie naruszyły zwartości i harmonii charakterystycznej dla obrządku rzymskiego 162.

399. Dlatego Mszał Rzymski, mimo różnorodności języków i pewnej rozmaitości zwyczajów 163, winien być na przyszłość stosowany jako narzędzie oraz wspaniały znak integralności i jedności obrządku rzymskiego 164.