§ Głównym celem przedmiotu jest uporządkowanie wiedzy dotyczącej teorii i praw naukowych wyjaśniających mechanizmy rozwoju osobniczego (fizycznego, psychicznego i społecznego) człowieka ze wszystkimi jego uwarunkowaniami.
§ Tematyka zajęć:
§ 1. Rozwój ontogenetyczny człowieka. Okresy rozwoju człowieka, uwarunkowania i cechy, czynniki genetyczne, paragenetyczne matki oraz czynniki środowiskowe wpływające na rozwój człowieka.
§ 2.Przejawy rozwoju fizycznego, psychicznego oraz motorycznego w edukacji przedszkolnej i szkolnej dziecka
§ 3.Podstawowe aspekty rozwoju biologicznego człowieka. Normy rozwojowe. Metody pomiaru rozwoju osobniczego. Trendy sekularne. Zjawisko akceleracji rozwoju.
§ 4.Wady wrodzone, zespoły genetyczne i chromosomalne.
§ 5.Deficyty środowiskowe jako czynniki upośledzające rozwój i zdolność uczenia się.
§ 6.Najczęstsze choroby w wieku przedszkolnym i szkolnym.
§ 7.Wady postawy ciała dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym
§ 8. Profilaktyka zaburzeń rozwoju. Istota zdrowia i choroby. Problemy zdrowotne ludzi w różnym wieku. Higiena środowiska szkolnego Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami.
§ 9.Problematyka zdrowotna okresu dorastania, dojrzałości i starzenia się.
§ 10. Cywilizacyjne i społeczne zagrożenia zdrowia.
11. Ochrona zdrowia dziecka.
§ ROZWÓJ- proces który prowadzi od przekształcenia się prostych struktur w formy złożone i bardziej skomplikowane.Jest to proces ukierunkowanych zmian w których można wyróżnić następujące po sobie etapy przemian danego obiektu, wykazujące różnicowanie się tego obiektu pod określonym względem. Ma on charakter progresywny.( Cieślik 1985). Mamy do czynienia z tzw:
Nauki badające rozwój osobniczy człowieka
§ Właściwości biologiczne– anatomia (nauka o kształtach i budowie ciała ludzkiego) , histologia (nauka badająca czynności, rozwój i budowę tkanek) , fizjologia (nauka o czynnościach i funkcjach organizmów żywych, ich komórek, tkanek i narządów, o prawach, które tymi funkcjami rządzą), biochemia (nauka badająca skład chemiczny organizmów żywych zachodzące w nich procesy metaboliczne) i antropologia (biologiczna nauka porównawcza o człowieku, jego pochodzeniu)
§ Właściwości psychiczne– psychologia (nauka zajmująca się powstawaniem i przebiegiem procesów psychicznych człowieka )
§ Właściwości sprawności fizycznej– motoryczność (antropomotoryka
ASPEKTY ROZWOJU
. Aspekty jakościowe rozwoju fizycznego to :
§ - Wzrastanie – powiększanie się ciała
A) Rozrost-zwiększanie się wymiarów i masy tkanek
B) Rozplem – mnożenie się liczby komórek na drodze podziału komórkowego i powielania kwasów DNA
§ -Różnicowanie, doskonalenie struktury (budowy). Obejmuje następujące rodzaje zjawisk rozwojowych:
§ A) Cytogeneza i histogeneza – przebudowa struktur komórek i tkanek
§ B) Organogeneza- grupowanie się tkanek w określone układy i narządy
§ C) Typogeneza – dostrajanie się poszczególnych układów i narządów do pozostałych i formowanie się ogólnych kształtów i proporcji organizmu
§ -Dojrzewanie – doskonalenie funkcji
§ A) Specjalizacja – kształtowanie się funkcji narządów i układów
§ B) Integracja – dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu
§ - Postęp – doskonalenie funkcji organizmu
§ 2. Aspekty ilościowe rozwoju fizycznego to
§ - Kinetyka rozwoju – poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika, np. niższy, przeciętny, wyższy
§ - Dynamika rozwoju – wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu, inaczej tempo rozwoju
§ - Rozmach – wielkość zmian względem wyjściowej urodzeniowej lub maksymalnej wielkości cechy
§ - Rytmicznośćrozwoju – tempo rozwoju w poszczególnych okresach ontogenezy
3. Energetyczno – informacyjne aspekty rozwoju to:
§ - Energetyka – wykorzystanie źródeł energii i koszt energetyczny procesów rozwojowych
§ - Informatyka – źródła charakter i mechanizmy przekazywania informacji
§ - Metabolika – zjawiska przemiany materii
§ - Dystrybucja – sposób wykorzystania energii i przemiany materii przez ustrój, jest różna w zależności od fazy ontogenezy
§
§ Anabolizm – przyswajanie pokarmów, ich przekształcanie na składniki własnych tkanek czy odkładanie substancji zapasowych
§ Katabolizm – zużywanie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne ustroju
Ontogeneza a filogeneza
§ Związki między rozwojem osobniczym a rodowym czyli filogenetycznym były przedmiotem rozważań wielu badaczy. Większość z nich uważa że jest to 100-letni ciąg zmian fenotypowych zachodzących stopniowo z pokolenia na pokolenie i postępujących w stałym kierunku pomimo krótkotrwałych fuktulacji czyli tzw. trend sekularny.
§ Zjawisko to polega na:
§ A) smukleniu ciała – zwiększanie się wysokości ciała w stosunku do masy ciała,
§ B) poszerzaniu się pasa barkowego przy niewielkim zwężeniu bioder,
§ C) zmianach proporcji długości kończyn górnych do dolnych przy względnie stałej długości tułowia.
§ D) Zmiany wysokości ciała na dekadę – 1,5 – 2 cm.
§ E) Zmiany masy ciała na dekadę – 2 kg.
§ Przyczyny:
§ 1. poprawa warunków bytowych i ekonomicznych populacji,
§ 2. poprawa warunków życiowych,
§ 3. poprawa warunków higienicznych,
§ 4. opieka lekarska, profilaktyka i ochrona zdrowia,
§ 5. rola zmian czynników kulturowych, świadomości społecznej,
§ 6. zwiększanie się stopnia urbanizacji i środowisk zamieszkania,
§ 7. koncepcja wpływu zjawisk kosmicznych, promieniowania cieplnego, wpływ warunków geofizycznych,
§ 8. trend sekularny jest wyrazem wieloletniego (100- letniego) rytmu biologicznego, który wiąże się z cyklicznością niektórych zjawisk kosmicznych,
§ 9. trend sekularny jest czynnikiem genetycznych zmian zachodzących między kolejnymi pokoleniami zamieszkującymi dany obszar,
§ 10.zwiększanie się heterogenności populacji w następstwie przemieszczania się ludności
Czynniki wpływające na rozwój człowieka
płeć, konstytucja budowy ciała, rasa, tempo rozwoju biologicznego
wpływ organizmu matki na rozwój płodu ( tryb życia matki w okresie ciąży, wiek rodziców, liczba przebytych przez matkę ciąż oraz kolejność ciąży).
modyfikatory naturalne
modyfikatory kulturowe
CZYNNIKI GENETYCZNE – DETERMINATORY
§ Na początku XIX wieku biolodzy zauważyli wewnątrz jąder komórek roślin i zwierząt małe struktury. Nazwali je chromosomami (od greckiego chromo – barwa i soma – ciało), ponieważ struktury te szczególnie dobrze barwiły się pewnymi substancjami stosowanymi podczas przygotowywania komórek do badań mikroskopowych. W drugiej połowie XIX wieku biolodzy szczegółowo poznali kształt i zachowanie chromosomów.
§ Liczba chromosomów jest stała i charakterystyczna dla każdego gatunku. W każdej komórce somatycznej człowieka jest 46 chromosomów ( 23 pary). Zostały one dla identyfikacji posegregowane ze względu na wielkość i kształt oraz ponumerowane.22 pary zwane są chromosomami autosomalnymi, 1 para tochromosomy płciowe. (u kobiet XX, u mężczyzn XY) W gametach czyli komórkach rozrodczych liczba ta jest zredukowana do połowy. Te 23 chromosomy stanowią genom.
§ W chromosomach zlokalizowane są geny- jednostki informacji genetycznej.
Komórki rozrodcze, gamety ojca i matki, poprzez zapłodnienie wnoszą do powstałej z nich zygoty zespół determinantów genetycznych, które są strukturalnymi przekaźnikami części właściwości genotypu czyli skłądu genetycznego organizmu. Zespól tych determinantów (genotyp osobnika) w wyniki podziału (mejozy) pochodzi w połowie z genomu ojca i w połowie z genomu matki. Tak więc, potomek otrzymuje od każdego z rodziców po 23 pojedyncze chromosomy
CZYNNIKI ENDOGENNE PARAGENETYCZNE (STYMULATORY)
§ wpływ organizmu matki na rozwój płodu ( tryb życia matki w okresie ciąży),
§ wiek rodziców,
§ liczba przebytych przez matkę ciąż oraz kolejność ciąży
§ Mimo , iż połowa zestawu genów przekazywanych potomstwu pochodzi od ojca i połowa od matki, to jednak w większości cech ilościowych występują silniejsze związki miedzy cechami dziecka i matki niż dziecka i ojca. Stwierdzono to np. w odniesieniu do takich cech jak;
a) Cechy kośćca (wysokość ciała ,kształt głowy)
b) Kształt części miękkich (kształt nosa, uszu)
c) Rozkład pigmentu (barwa włosów, oczu)
d) Pamięć ruchowa
e) Cechy fizjologiczne ( ciśnienie tętnicze krwi)
CZYNNIKI EGZOGENNE (MODYFIKATORY
§ Adaptacja- genotypowe przystosowanie gatunku i konkretnych jego populacji do określonych nisz ekologicznych.
§ Adaptabilność- zdolność przystosowawcza organizmu
§ Adiustacja- morfologiczne lub funkcjonalne trwałe zmiany organizmu, które są odwracalne. Adiustacja to aklimatyzacja polegająca na wzroście liczby czerwonych krwinek, pojemności życiowej płuc w wyniku dłuższego pobytu w górach
§ Ogół czynników zewnętrznych wpływających modyfikująco na rozwój człowieka można podzielić według klasyfikacji Wolańskiego (1975, 1983), na następujące grupy:
CZYNNIKI BIOGEOGRAFICZNE:
§ otaczający świat roślinny (flora) i zwierzęcy (fauna), wśród nich organizmy i pasożyty,
§ właściwości mineralne, charakter otaczających wód i powietrza, m.in. skład gleb, czystość i chemiczne właściwości wód, skład powietrza pyły i gazy przemysłowe,
§ charakter klimatu, a więc nasłonecznienie, temperatura, wilgotość ciśnienie atmosferyczne, ruchy powietrza i inne właściwości fizyczne, promieniowanie,
§ ukształtowanie terenu
CZYNNIKI SPOŁECZNO- EKONOMICZNE
§ wysokość dochodów rodziny,
§ poziom wykształcenia i kultury rodziców rzutujący na higienę, atmosferę życia rodzinnego, organizację czasu wolnego itp.,
§ wielkość i charakter środowiska społecznego, w którym wzrasta np. wieś, miasto,
§ tradycje i zwyczaje społeczne, w tym pewne zakazy religijne.
TRYB ŻYCIA
§ aktywność fizyczna ( praca zawodowa, trening sportowy, rekreacyjny, ćwiczenia fizyczne ),
wypoczynek, sen
OKRESY ROZOWJU ONTOGENETYCZNEGO
§...
Karolina814