1. Globalizacja w ujęciu internacjonalizacji w tym podejściu globalnym oznacza międzynarodowy i dotyczy wymiany handlowej między krajami oraz coraz bardziej intensywnych relacji wzajemnej zależności podmiotów tego handlu. Według Hirsta i Thomsona globalizacja to "zjawisko dużych i stale rosnących potoków towarów usług i kapitałów między krajami, co powoduje również migracje ludzi i przepływ idei i informacji.
Definiowanie globalizacji jako internacjonalizacji występuje najpowszechniej. Wynika to z faktu rosnącej wymiany towarów, usług i osób w skali międzynarodowej. Ale trzeba pamiętać, iż internacjonalizm nie jest tylko cechą czasów współczesnych.
2. Drugie często stosowane znaczenie globalizacji wiąże się z liberalizacją, które oznacza proces eliminowania nałożonych wcześniej przez rząd wielu krajów, restrykcji i ograniczeń w przepływie towarów i osób między krajami. Dąży się tym samym do stworzenia "otwartej gospodarki światowej".
W takim znaczeniu globalizacja oznacza proces międzynarodowej integracji gospodarczej, który współcześnie przejawia się znoszeniem barier w handlu międzynarodowym, likwidacją ograniczeń transferów kapitałowych oraz wiz w ruchu osobowym. Takie ujęcie globalizacji jest często zużywane przez ekonomistów (liberalnych) dążących do rozwoju gospodarki światowej.
3. W trzecim znaczeniu globalizacja oznacza uniwersalizm. Głoszono go już w latach 40-tych XXw., miał stworzyć ogólnoświatową syntezę kultur "w świecie globalnego humanizmu".
W tym znaczeniu "globalny" oznacza ogólnoświatowy a globalizacja - rozprzestrzenianie się rzeczy i zjawisk (np. picie kawy, muzyka pop, telefony komórkowe).
4. Czwarta definicja globalizacji utożsamia ją z westernizacją lub modernizacją, zwłaszcza gdy mamy na myśli rozprzestrzenianie się amerykańskiego stylu życia. Zgodnie z tą koncepcją globalizacja oznacza dynamiczny proces dyfuzji nowoczesnych form życia społecznego i gospodarczego niszczący lokalne kultury, tożsamość i gospodarkę.
W tej definicji globalizacja jest rozumiana jako McDonaldyzacja, rozprzestrzenianie się kultury masowej wzorem Hollywood lub CNN.
Utożsamianie globalizacji z westernizacją wynika z powszechnego wykorzystywania w dyskusjach na temat niedorozwoju koncepcji imperializmu postkolonialnego, który przejawia się narzucaniem krajom rozwijającym się rozwiązań gospodarczych i kultury zachodniej, uważanych przez kraje rozwinięte za nowoczesne.
Ale koncepcja modernizacji jest wystarczająca do wyjaśnienia procesów europeizacji i amerykanizacji kultury i gospodarki natomiast jest za wąska do dyskusji nad fenomenem globalizacji.
5. Piąta definicja sprowadza globalizację do rozpadu koncepcji terytorium jako zwartego obszaru należącego do danego państwa (tzw. deterytorializacja) globalnego obszaru (tzw. supraterytorializacja). Twórcy tej koncepcji twierdzą, iż przestrzeń geograficzna w tradycyjnym znaczeniu, zakładająca się z linii i punktów na powierzchni Ziemi (mapa) nie istnieje, gdyż konkretne położenie w przestrzeni geograficznej nie mają większego znaczenia w wielu relacjach finansowych, towarowych, personalnych, kulturowych itp.
Wymienione definicji globalizacji wskazują nie tylko różnice w rozumieniu globalizacji, ale też w pojmowaniu problemów społecznych i gosp. o wymiarze globalnym.
W pracach geograficznych pojawia się najczęściej rozumienie globalizacji jak w naukach społecznych, a mianowicie jako intensyfikacja relacji (powiązań) między procesami globalnymi, lokalnymi, przy czym procesy globalne wpływają na te lokalne, choć mocno...?
Z kolei Beck podjął definicję globalizacji jako procesu zanikania na rożnych płaszczyznach granic gospodarczych, informacyjnych, ekologicznych, technicznych, transkulturalnych i społecznych. W reakcji na owe zjawiska dochodzi do zmian i różnych dopasowań i dostosowań do nowej sytuacji na różnych poziomach przestrzennego odniesienia.
Na koniec listy geograficznych definicji globalizacji należy przytoczyć def. Wertera, który pod pojęciem globalizacji rozumie wzrost społecznych relacji w przestrzeni, ich uwarunkowania i skutki.
Interesująca def globalizacji podał Wallerstein, który twierdzi, iż globalizacja to przeobrażenie się systemu światowego, którym rządzą własne prawa i własne reguły, w transnarodowy system globalny. Temu procesowi towarzyszy wzrost wzajemnych zależności i kształtowanie się gęstych sieci ponadnarodowych przedsiębiorstw.
Zatem standaryzowany czas, pieniądz i eksperci oraz menadżerzy pojawiają się w każdym miejscu na ziemi. Masowa w skali globalnej, wymiana ludzi, towarów, usług i idei, dokonuje się za pośrednictwem nowoczesnych środków komunikacji i technologii transportowych.
Migracja ludności, styl życia, wzorzec konsumpcji i inne formy kultury rozprzestrzeniają sie coraz szybciej i docierają coraz dalej. Niegdyś istnienie systemów politycznych, ideologii, religii, kultury było przypisane konkretnemu miejscu i były jego atutem, a obecnie staje sie cecha globalną.
"wszystko jest wszędzie"
Globalizacja w historii
Główne ustalenia:
a. globalizacja jako transplanetarne powiązanie występuje w dziejach od wielu wieków
b. relacje transplanetarne z przejawami superterytorialności osiągają niespotykany wcześniej stopień intensywności ok polowy XIX w.
c. zasadniczy bardzo przyspieszony rozwój globalizacji wyraźnie superterytorialny trwa od połowy XX w.
Obok sporów o definicję częstymi są dyskusje nad miejscem globalizacji w historii. oczywiście te dwie kwestie są ze sobą ściśle powiązane. odmienne definicje prowadza do odmiennych chronologii i periodyzacji.
Zasadnicza dyskusja toczy się wokół pytania o początki globalizacji w dziejach. Czy globalizacja jest zjawiskiem stosunkowo świeżej daty, czy też występowała od dawna. Obrońcy tezy o krótkim rodowodzie globalizacji utrzymują wręcz, że pojawiła się zupełnie niedawno.
Z kolei zwolennicy globalizmu (globaliści) utrzymują, że to nic nowego w dziejach, że dzisiejsza globalizacja powtarza dawniejsze scenariusze.
Skłonność do przyjmowania dłuższej chronologii jest typowa u zwolenników ujmowania globalizacji jako:
- internacjonalizacji
- liberalizacji
- uniwersalizacji
- westernizacji
Jeżeli globalizacja przyjmuje się jako upowszechnienie transplanetarnych, zwłaszcza supraterytorialnych relacji między ludźmi, to okazuje się, że ów trend posiada aspekt o długim i krótkim rodowodzie.
Określone przejawy globalności dają się zauważyć w dawniejszych wiekach, ale znaczny przyrost powiązań transplanetarnych rozpoczyna się dopiero od połowy XIXw., zaś supraterytorialność na wielką skalę pojawia się w ostatnich dekadach. Można zatem stwierdzić, że globalizacja jest zarazem i dawne i nowe.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę trójfazową periodyzację globalizacji, to trzeba zauważyć, iż służy ona zabiegom porządkowania omawianego procesu. W rzeczywistości procesów społeczno-historycznych nie można podzielić na odrębne fazy. Przechodzenie od jednej fazy do drugiej i trzeciej fazy nie następowało w sposób nagły i ostateczny w określonym czasie.
Poza tym proces narastania transplanetarnych i superterytorialnych powiązań może w przyszłości zwolnić tempo bądź przyspieszyć, albo potoczyć się w odwrotnym kierunku, a więc ów trend nie musi mieć charakteru linearnego. Jednakże skoro globalizacja napędzają obecnie potężne siły, należy spodziewać się dodatkowych przyspieszeń w najbliższym czasie.
Periodyzacja globalizacji:
1. zwiastuny globalizacji do XIX w.
2. faza początkowa globalizacji do połowy XX w.
3. współczesna przyspieszona globalizacja - od połowy XX w.
Globalizacja nie ma historycznego początku w sensie określonego momentu czasowego. Wszystkie próby u pierwszego wydarzenia globalnego były arbitralne. Zamiast wtargnąć na historyczną scenę od razu w postaci dojrzałej, globalność uobecniła się odchodząc stopniowo z różnych miejsc.
Zalążków globalizacji szukamy w czasie oddalonym o kilka tysięcy lat, a mianowicie:
- starożytne cywilizacje np, starożytne Chiny
- starożytna Grecja, Sokrates i Platon (IV i III w pne)
- pierwsze religie świata przed Chrystusem
- chrześcijaństwo z zalążków transplanetarnym wyobrażeniem przyszłej wspólnoty
Te formy/formacje społeczne miały jakieś wyobrażenie świata, oczywiście tego ...
Wczesne kontakty między cywilizacjami zaowocowały pierwszymi formami globalności np społeczeństwo starożytnych Greków wyłoniło się z połączenia wpływów indoeuropejskich, egipskich, fenickich i miejscowych egejskich.
Od II w ne przez wiele następnych wieków utrzymywały się kontakty z transkontynentalnego handlu - Szlaku Jedwabnego, który przebiegał od Chin poprzez Europę aż po Hiszpanię.
Prekursorami transnarodowych korporacji były banki i domy handlowe XII wiecznych włoskich miast-państw, które posiadały filie rozsiane po całej Europie. W okresie XIII-XV w. owi bankierzy udzielali długoterminowych pożyczek Anglii i państwom bałkańskim. Globalny handel zaczęli kupcy kawy pomiędzy kontynentami i na ich terytoriach już w XIII w. Z kolei ekspansja Mongołów w XIVw zawlokła ze środkowej Azji dżumę do Chin, Indii, na środkowy wschód i do Europy.
W tym czasie wielu pisarzy (Dante, Dubois) przedstawiało propozycję utworzenia rządów ponadnarodowych, które obejmowałyby swym zasięgiem cały obszar zamieszkały przez chrześcijan.
To wszystko świadczy o tym, iż globalność nie jest cechą i wytworem wyłącznie zachodniej nowoczesności. Oczywiście nowoczesny kapitalizm i racjonalizm są podstawą największej ekspansji i przyspieszeń globalizacji, we współczesnych dziejach, ale też nie można utrzymywać, że transplanetarne powiązania są właściwością wyłącznie Zachodu i nowoczesności.
Do XV w. globalna wyobraźnia inspirowała podróżników w XV i XIVw do próby opłynięcia Ziemi, co się dokonało w 1522 roku. Pierwszy globus i pierwsze mapy zaczęli kreślić i konstruować kartografowie europejscy.
W tym czasie globalizował nadal handel i to handel niewolnikami, którego szlak łączył Afrykę z obu Amerykanami i Azją. Nastąpiło przymusowe przemieszczenie 9-10,5 mln migrantów za Atlantyk. Tzw "wymiana kolumbijska" po 1492 spowodowała transfer amerykańskich artykułów spożywczych (czekolada, ziemniaki, pomidory), a w odwrotną stronę zawlokła do Ameryki choroby (ospa, odra, syfilis, tyfus), które spowodowały istotną katastrofę u Azteków, Inków i innych ludów zachodniej półkuli.
W celu prowadzenia handlu (herbatą, trzciną cukrową, przyprawami korzennymi, tytoniem, futrami, metalami szlachetnymi) kompanie wschodnioindyjskie (angielskie, holenderskie, francuskie i duńskie) były prototypem "globalnej korporacji" tworząc sieć swoich centralnych i zamorskich placówek.
Skala tych protoglobalnych form aktywności była wówczas jeszcze ograniczona. Transplanetarny handel czy wymiana informacji obejmowała niewiele artykułów i wiadomości. Globalna świadomość była cechą niewielkiej liczby osób, a i ta mniejszość kierowała się intuicją nie ukształtowaną koncepcją.
Wtedy nie występowały jeszcze antropogeniczne zmiany i ekologiczne o charakterze transplanetarnym, globalne ocieplenie, dziura ozonowa nie istniały globalne instytucje. A zatem w tej wstępnej fazie globalizacji nie było jeszcze supraterytorialności.
Faza początkowa globalizacji - do połowy XX wieku.
Na przełomie XIX i XX w. nastąpił znaczny przyrost powiązań transplanetarnych, niektóre z nich z cechami supraterytorialnymi. W ciągu 100 lat (od 1950) pojawiły się nowe globalne techniki komunikowania się, pomnożyły się rynki globalne, spotężniała globalna finansowość, rozległy się dwie wojny światowe, a globalna epidemia grypy w latach 1918-1919 spowodowała śmierć 50 mln ludzi, co porównuje się z globalną epidemią AIDS (zmarło dotychczas 20 mln osób).
Ale tej fazy nie można porównywać z fazą następną tj współczesnej przyśpieszonej globalizacji. Różnią się one w sposób istotny: skala, różnorodność przejawów. Wpływ globalizacji na życie społeczne i ekonomiczne XIX wieku jest nieporównywalny do oddziaływań globalnych w okresie do połowy XXw., kiedy następuje gwałtowne przyspieszenie w intensyfikacji transplanetarnej sieci powiązań.
Zapewne nie występowały jeszcze w tym czasie:
- transplanetarne sieci produkcyjne,
- antropologiczne problemy ekologiczne
- supraterytorialność zaczęła się dopiero ujawniać
Fazę początkową globalizacji będziemy omawiać pod względem:
1. komunikowania się 2. migracji 3. rynków towarowych 4. finansów 5. organizacji 6. działań militarnych 7. prawa 8. mentalności (świadomości)
01. Globalne techniki przekazu informacji w XIXw rozwijały się w niespotykanym tempie, umacniały się usługi pocztowe (telegraf, telefon, radio). Telegraf stał się narzędziem supraterytorialnej łączności, bowiem w latach 50tych XIXw. wprowadzono podmorskie kable w Europie. Transatlantyckie połączenie telegraficzne funkcjonowały już w 1966r, a następnie linia telegraficzna łączyła Australię, Chiny, Europę i Japonię. Pierwszy kabel transpacyficzny oddano do użytku w 1903r. Z tych połączeń mogły korzystać agencje prasowe.
W późniejszym wieku XIX (1976) wprowadzono telefon umożliwiający komunikację głosową na odległość. Pierwsze zagraniczne rozmowy telefoniczne odbyły się na linii Londyn-Paryż w 1991r. Rozmowy telefoniczne w poprzek oceanu Atlantyckiego umożliwiły najpierw fale radiowe (192x)
Pierwsza transmisja bezprzewodowa odbyła się w 1899 przez kanał LaManche przez Atlantyk sygnał radiowy dotarł w 190x. Transplanetarnym wydarzeniem radiowym była w 1930 transmisja do 242 stacji radiowych przemówienia króla Jerzego V na otwarcie Londyńskiej Konferencji Morskiej.
[str6]
Telegramy między Europą a Australią docierały po kilku dniach, a wiadomość (20 słów) kosztowało 20-krotność ówczesnego średniego tygodniowego zarobku. Komunikacja telegraficzna poprawiła się po wprowadzeniu kabla współosiowego. Urządzenie faksowe (18minut trwało przekazanie jednej strony) pokazano na targach światowych w 1939. Telewizja wynaleziona w 1926 miała zasięg lokalny aż do lat 60-tych. Cyfrowy komputer (powstał w 1946, ale komputerowa sieć dopiero od lat 1969.
02. W wieku XIX odnotowano również znaczną migrację ludności, bo w drugiej połowie tego wieku utworzyły się nowe wielkie diaspory. Około 50mln osób wyemigrowało z Indii i Chin do różnych miejsc w tropikach. Tyle samo przemieściło się z Europy do obu Ameryk i do Australii, Azji i Pd Afryki. Wtedy kontrola paszportowa była znikoma.
Nasiliły się również transplanetarne podróże. Pionierski założyciel agencji turystycznej w 1972 prowadził pierwszą wycieczkę dookoła świata. Pierwsze światowe targi w Londynie (1851) przyciągnęły dostawców z wielu państw. Nowożytne Igrzyska Olimpijskie odbyły się po raz pierwszy w 1896 w Atenach, a pielgrzymki do Mekki w latach 20-tych XIXw dotyczyły tysiące pątników.
Tworzenie globalnej infrastruktury transportowej - Kanały Sueski 1967 i Panamski 1903 umożliwiły i skróciły podróżowanie przez oceany, a więc przyczyniły się do transplanetarnej mobilności. Do tego przyczyniła się również budowa linii kolejowych i wprowadzenie parowozów. we wczesnym XX wielu podróże transkontynentalne ułatwiły transport powietrzny. Pocztę powietrzną uruchomiono 1919 pierwszy przelot bez międzylądowania. Już w 1957 więcej pasażerów przekroczyło Atlantyk samolotem niż statkiem.
03. Obok transplanetarnej komunikacji i migracji, podróży, w początkowym okresie globalizacji nastąpił bezprecedensowy wzrost znaczenia transplanetarnych rynków towarowych i globalnych nazw firmowych. Modelowym rynkiem surowcowym był rynek miedzi, ustabilizowany w latach 50-tych XVIII w skupiał dostawy z Australii, Kuby, Chile, Angoli i USA, a londyńska Giełda Metali 1976 kierowała wszelkimi zakupami miedzi, cyny, ołowiu niezależnie od miejsca pochodzenia i przeznaczenia.
W tym czasie rozpowszechnił się system globalnych cen światowych na zboża i bawełnę, zwłaszcza na giełdach towarowych w Buenos Aires, Kairze, Kalkucie, Chicago, Nowym Jorku, Liverpoolu.
Pod koniec XIXw zaczął się tworzyć rynek światowy na tzw. towary markowe, czemu sprzyjał wynalazek zautomatyzowanego butelkowani, puszkowania i zamrażania. Już od 50-tych lat XIXw Coca-Cola zawładnęła rynkami Wlk Brytanii, Kanady, Meksyku, Kuby, USA, w 20 lat od jej wprowadzenia na rynek 1896r. Z kolei maszyny do szycia Singera już w latach 90-tych XIX w zdobyły 3/4 światowego rynku. Wraz z ekspansją kolonialnego osadnictwa i migracją transoceaniczną rozpowszechniały się towary i surowce z różnych miejsc przeznaczenia i pochodzenia.
Różnorodność i liczba globalnych produktów rosła mocno w pierwszych latach XXw., rozpoczął się transplanetarny marketing aspiryny Bayera, żyletek Gillete i schodów ruchomych, a w 1908 uznano auto Forda za samochód świata. Supraterytorialny charakter Coca-Coli ujawnił się w czasie II wojny światowej, a Nescafe w 1948?. Adapter w 1949, pierwsza restauracja McDonalds w 1955 poszerzyły grupę produktów globalnych. Wówczas na rynkach globalnych pojawiła się ogólnoświatowa kontrola cen na niektóre produkty, do których należały kawa, cukier, kauczuk i cyna.
[str7]
04. Początki globalizacji w zakresie finansów i pieniądza datują się od XIXw., oparty na funcie szterlingu standard złota (dominował od 187o do 1914) umożliwił narodowy walutom transplanetarną cyrkulację. Pierwszym globalnym pieniądzem był funt brytyjski, następnie towarzyszyły mu: gulden holenderski, jen japoński. Następnie w American Express Company wynaleziono czek podróżny 1890.
Należy pamiętać, że ówczesny handel walutami był ograniczony w porównaniu z czasami współczesnymi, a rządy państw przetrzymywały nieduże rezerwy walutowe. W okresie 1930-1950 XXw pieniądz uległ ponownej terytorializacji wprawdzie wiele krajów było stowarzyszonych w tzw bloku szterlinga lub dolara, a z kolei kolonie /i kraje/ były związane walutą metropolii.
W czasach standardu złota pieniądze były przekazywane na większe terytorialne odległości w postaci pieniądza metalowego i papierowego, zatem ówczesnym walutom było brak owej supraterytorialnej mobliności, którą umożliwiły późniejsze dostawy lotnicze i transplanetarne transfery pieniężne. Poza tym w tej fazie globalizacji nie było jeszcze odrębnych ponadpaństwowych pieniędzy, globalnych kart bankowych i kredytowych. Nie istniały jeszcze tzw raje podatkowe, dopóki Luksemburg nie wydał ustawy 1929 podatkowej, a po nim Antyle Holenderskie, a z kolei Kanadyjczycy i Amerykanie zaczęli lokować spółki powiernicze w raju podatkowym na Bahamach. Również długi pieniężne podlegały mobilności globalnej, zwłaszcza po pierwszej wojnie światowej, Niemcy winne aliantom reparacje zapożyczały się w USA, aby je spełnić.
Na rynkach papierów wartościowych standard złota ułatwiał wypuszczanie obligacji zagranicznych już pod koniec XIXw. Obligacje wypuszczane w Europie sfinansowały kalifornijską gorączkę złota budowę kolei w Ameryce, Chinach i Rosji. Ale w tych transakcjach nie uczestniczyły jeszcze globalne ani konsacja funduszy inwestycyjnych, ani globalne portfele, a więc miały charakter terytorialny.
05. Zaczątki globalnego komunikowania się, podróżowania pieniądza i finansów wymagały wspierających je prototypy globalnych organizacji. W tych instytucjach ..się handlarze, agencje regulacyjne i jednostki działalności społecznej. Wiele firm, a mianowicie transgraniczne banki, kompanie górnicze, agencje rolnicze i przemysłowe nie tylko sprzedawało swoje produkty poza granicami, ale zakładano filie w innych państwach.
Ponadto coraz więcej stowarzyszeń społecznych zaczęło przybierać cechy globalne, jak np:
1. stowarzyszenia misjonarzy chrześcijańskich,
2. ruch na rzecz odnowy islamu
3. transatlantyckie ruchy pokojowe
4. światowy kongres syjonistyczny w 1897
5. ponad graniczne konsultacje sufrażystek
6. ruch robotniczy - trzy międzynarodówki a.1864-1872 b.1889-1914 c.1919-1943
7. związki zawodowe utworzyły ponad 25 sektorów związkowych w poszczególnych branżach
8. koła biznesowe organizują Międzynarodową Izbę Handlową 1920
powstaje organizacja Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i Półksiężyca
Oczywiście, że prototypowe globalne firmy i stowarzyszenia społeczeństwa obywatelskiego nie miały charakteru supraterytorialnego. Działały one raczej międzypaństwowe niż globalnie.
06. Globalizacja działań militarnych staje się coraz bardziej widoczna od połowy XIXw w postaci tzw nowego imperializmu mocarstw kolonialnych, które znacznie powiększyły terytoria zamorskie. Do państw zachodnioeuropejskich utrzymujących wielkie garnizony wojskowe w odległych miejscach, dołączyły w 90-tych latach USA.
W 1-wszej połowie XXw pojawiły się kampanie wojskowe na niespotykaną dotychczas ogólnoświatową skalę, czyli wojny światowe. Wielkie państwa w walce przeciw sobie prowadziły działania w Europie, Azji, na Pacyfiku i w Afryce.
W przypadku uzbrojenia to w 2-giej wojnie światowej pojawił się radar i długodystansowe loty bombowców oraz rakiety V1 i V2.
07. W XIXw ekspansja globalności nastąpiła również na polu prawa, wzrosła liczba traktatów międzypaństwowych w postaci umów wielostronnych. Nasiliła się dyplomacja prowadzona za pośrednictwem wielostronnych kongresów jak np berliński 1894-1895) czy paryski 1919, które rozpatrywały sprawy o skali światowej.
Druga połowa XIXw stworzyła agencje, których działalność regulacyjna miała zasięg transplanetarny.
1. ITU International Telegraph Union dzisiejsza Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna
2. GPU General Postal Union dzisiaj Powszechny Związek Pocztowy
W tym czasie ustalono ważne globalne standardy, a mianowicie średni czas dla południka 0 w Greenwich następnie zinstytucjonalizowano ogólnoświatową standaryzację techniczną, powołano Międzynarodową Organizację Normalizacji. W latach 20-tych i 30-tych Liga Narodów stała się instytucją transplanetarnego rządzenia, z kolei od 1923 Interpol ściga przestępców ponad granicami państw. Baza globalnego rządzenia rozrosła się znacznie wraz z powstaniem ONZ, a następnie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.
08. Zaczątki globalizacji w sferze materialnej sprzyjał globalnemu myśleniu, które w XIXw ogarnęło coraz szersze kręgi społeczne i to w różnorodnych kontekstach. Równocześnie prototypowe organizacje globalne, które wyłaniały się z kręgów wspólnoty transplanetarnej same przyczyniały się do dalszego umacniania. Obok solidarności religijnej pracowniczej pojawiła się transplanetarna solidarność rasowa. Ponadto myślenie globalne zadomawia się w kręgach naukowych i literackich.
W późnym XIXw specjaliści zapowiadali nadejście transgranicznych zagrożeń ekologicznych jak kwaśne deszcze czy globalne ocieplenie. W latach 90-tych XIX podjęło wysiłek opracowania mapy nieba /12 obserwatoriów świata/.
Pojawił się język esperanto, które miało zaspokoić potrzebę, zauważona obecnie, jakiegoś odrębnego języka globalnego, zdalnego przekroczyć granice terytorialne.
W owych czasach świadomość globalna nie zajmowała jeszcze centralnego miejsca w życiu powszechnym Badanie UNESCO w 1962 ustaliło, iż 72% ludności świata nie sięgnęło świadomością poza wydarzenia rozgrywające sie w ich wiosce. Tożsamość terytorialne /państwowe, narodowe/ spychały na margines wszelkie nie terytorialne konstrukcje wspólnotowe.
Nari.shma