PRACA SEMESTRALNA Z TOKSYKOLOGII
Damian Kozikowski, I sem. BHP
STRYCHNINA I JEJ SOLE
Organiczny związek chemiczny, posiadający silne właściwości toksyczne. Jest substancją o silnie gorzkim smaku, wyczuwalnym już przy stężeniu 1 ppm (roztwór wodny). Szybko i łatwo wchłania się przez błony śluzowe do krwi i limfy wywołując działanie ogólnoustrojowe. Jest trudno rozpuszczalna w wodzie.
Masa molowa - 334,42 g/mol
Wygląd - bezbarwne kryształy lub proszek koloru od białego do żółtego
Gęstość i stan skupienia - 1,36 g/cm³; ciało stałe
Temperatura wrzenia - 284-286 °C
Niebezpieczeństwa - Silnie toksyczny (T+), groźny dla środowiska (N).
Dawka śmiertelna - LD50 2,35 mg/kg (szczur, doustnie)
* dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)
Wzór - C21H22N2O2
Alkaloid występujący w nasionach kulczyby wroniego oka - strychnos nux vomica L. Kulczyba rośnie w Ameryce Południowej, Afryce i tropikalnej Azji. Należy do rodziny połatowatych Loganiaceae.
źródło obrazka: http://www.gfmer.ch
Strychnina znajduje zastosowanie w chemii organicznej obok brucyny jako chiralna zasada, służąca do rozdziału mieszanin racemicznych kwasów na poszczególne enancjomery. Była także stosowana jako trucizna na szczury. Małe dawki strychniny były niegdyś stosowane jako goryczka pobudzająca apetyt i poprawiająca aktywność pacjentów po przebytych zatruciach i chorobach zakaźnych. Dawki lecznicze strychniny były stosowane w leczeniu zaburzeń krążenia i oddechu, osłabienia wzroku, słuchu i smaku, niedowładów mięśniowych, wyczerpania psychicznego i fizycznego, zaburzeń w odczuwaniu orgazmu, zaburzeń oddawania moczu (mimowolne moczenie się), zaburzeń wzwodu prącia i ejakulacji oraz zapalenia płuc.
Dawki lecznicze strychniny wynoszą 4-5 mg. Najwyższa dawka dzienna: 10 mg.
Strychnina jest dobrym i skutecznym lekiem, jednak dawki lecznicze są bliskie dawek trujących, dlatego obecnie nieliczne preparaty zawierają strychninę.
W Polsce azotan strychniny zawierał preparat złożony Cardiamid-Coffein (krople doustne), produkowany przez Pabianickie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (skład: kofeinobeznoesan sodowy 100 mg/1 ml, niketamid 100 mg/1 ml, azotan strychniny 0,25 mg/1 ml). Wg informacji wytwórcy w 2008 roku produkcja preparatu Cardiamid-Coffein została zakończona.
Innym lekiem zawierającym azotan strychniny był preparat witaminowy Ascenerin.
Strychnina jest substancją pobudzającą synapsy, drogą zmniejszenia progu pobudliwości błony postsynaptycznej w komórkach motorycznych rdzenia. Innymi słowy strychnina znosi hamujące działanie komórek Renshaw i komórek hamujących typu antagonistycznego, doprowadza do równoczesnego obniżenia progu pobudliwości wszystkich komórek motorycznych rdzenia, co z kolei prowadzi do wystąpienia zjawiska ogólnego tężca mięśniowego.
Strychnina pobudza ośrodkowy układ nerwowy, w dużych dawkach poraża go. Odruchy są nasilone, napięcie (tonus) mięśni szkieletowych zwiększa się, występuje drżenie mięśni, charakterystyczne mrowienie i usztywnienie (wzrost napięcia) kończyn, chwilowe dreszcze, głównie przeszywające kark i grzbiet. Następuje pobudzenie ośrodka naczynioruchowego i oddechowego. Wyraźny jest wzrost percepcji wrażeń słuchowych, wzrokowych (wzrok ulega wyostrzeniu, barwy i szczegóły stają się wyraźniejsze, postrzeganie sprawniejsze), węchowych (zaczynamy czuć więcej zapachów niż zwykle), dotykowych i smakowych (odbiór nut smakowych jest silniejszy i szerszy). Działanie to utrzymuje się u niektórych osób nawet 3-4 dni po zażyciu dawki 5 mg. Następuje wybitny wzrost wydolności psychicznej i fizycznej. Poprawieniu i usprawnieniu ulegają procesy uczenia się, przypominania i kojarzenia. Strychnina pobudza krążenie krwi i ukrwienie mózgu oraz narządów płciowych. Obkurcza naczynia jelitowe, podnosi ciśnienie krwi. Ośrodek oddechowy staje się bardziej wrażliwy na CO2. Strychnina wzmaga odruchy rdzeniowe (np. kolanowy), ułatwia i wzmaga wzwód prącia, wzmaga wrażliwość odruchową ośrodka ejakulacyjnego, ułatwiając wytrysk nasienia. Zwiększa również wzwód i wrażliwość łechtaczki. Strychnina pobudza zwoje Auerbacha i Meissnera jelit. Przyśpiesza czynność serca, wzmacnia siłę skurczów serca, zwiększa przewodnictwo w układzie bodźcowo-przewodzącym serca.
W dawce 10-15 mg u wielu osób występują zaburzenia poruszania się, sztywność stawów, przeczulica i przykurcze mięśni. U niektórych osób jednak pomimo podania dawki 10-15 mg takich objawów ubocznych nie obserwuje się.
Po dawkach 30-100 mg u wszystkich osób występują nagłe przykurcze mięśni (skurcze tężcowe), obejmujące mięśnie grzbietu, brzucha i kończyn. Początkowo pojawiają się kłopoty w przełykaniu śliny. Mowa staje się szybka i niewyraźna, po czym utrudniona, może nawet pojawić się ból żuchwy przy mówieniu. Zjawiają się drżenia mięśni, skurcze niektórych mięsni twarzy, przez co tworzy się charakterystyczny grymas przypominający uśmiech (Risus sardonicus). Mięśnie brzucha stają się deskowato twarde, klatka piersiowa nieruchoma w ustawieniu wydechowym; żyły ulegają przepełnieniu, pojawia się sinica, źrenice są rozszerzone, przytomność jest zachowana. Ciało jest wyprężone do tyłu, kończyny dolne wyprostowane, górne zgięte. Z powodu niemożności oddychania występują silne bóle i uczucie panicznego strachu. Napady takie trwają do minuty i powtarzają się 3-5 razy. W ciągu kolejnego napadu może nastąpić jednak zgon zatrutego. Napady bardzo wyczerpują zatrutego.
Swoistą odtrutką stosowaną w zatruciach strychniną są barbiturany.
Pierwsza pomoc w przypadkach średniozaawansowanych polega na podtrzymywaniu chorego w stanie przytomności oraz na kontrolowaniu napadów drgawek – w tym celu podawane są leki przeciwdrgawkowe. W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne jest wprowadzenie pacjenta w stan znieczulenia ogólnego, aby tym sposobem częściowo wyłączyć pracę nadmiernie pobudzonego układu nerwowego. Zwykle po 48 godzinnej terapii stan chorego stabilizuje się.
Ważnym elementem postępowania w początkowym etapie zatrucia strychniną jest prowokowanie wymiotów. Wymioty można wywoływać wyłącznie w pierwszych minutach po spożyciu trutki – w tym celu podaje się około 50 - 100 ml wody utlenionej rozcieńczonej wodą w stosunku 1:1. Drugą ważną czynnością – nieobarczoną praktycznie żadnym ryzykiem, jest podanie węgla aktywowanego – w dawce 2 mg/kg masy ciała. Preparat ten można dostać w każdej aptek. Działanie węgla polega na absorbowaniu z treści jelit licznych związków chemicznych, przez co utrudnia wchłonięcie ich do krwioobiegu. Środek ten wykorzystywany jest w leczeniu zatruć różnymi środkami chemicznymi oraz toksynami np. wytwarzanymi przez bakterie.
Źródła:
1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Strychnina
2. http://www.luskiewnik.strefa.pl/psychostymulantia/p47.htm
3. http://portalwiedzy.onet.pl/73682,,,,strychnina,haslo.html
4. http://www.cafeanimal.pl/artykuly/porady/Zatrucie-strychnina,4262
sytam1