Strona11
Orientacje prospołeczne a dostępność perspektywy innych
Wykład IX
Jawne i niejawne ustosunkowania wobec apelu o pomoc - kontekst teoretyczny
Ø Zróżnicowanie 2 typów orientacji prospołecznej:
- endocentryzm regulacyjna rola Ja i związanych z nią standardów Ja;
- egzocentryzm regulacyjna rola struktur poza-Ja pochodnych od standardów poza – Ja
Ø Wyniki badań:
-odmienne techniki wychowawcze sprzyjają kształtowaniu dominującego mechanizmu zaangażowania
- odmienne konsekwencje regulacyjne w zakresie wielkości pozaosobistego zaangażowania, deklarowanego niepokoju:
- brak różnic w warunkach neutralnych
- w warunkach zagrożenia JA - spadek, a w warunkach facilitacji JA wzrost jawnych przejawów zaangażowania u osób o dominacji ED; brak różnic u osób o dominacji EG (Kobuszewska, 1989; Rafalska, 2000; Szuster, 2002)
Ø Problem badawczy: czy treść apelu o pomoc zróżnicowana ze względu na koncentrację na JA vs na Innym będzie różnicowała jawne/kontrolowane i niejawne/ utajone niekontrolowane przejawy ustosunkowań
„Wypadek w górach” alternatywa wobec „Dialogu wewnętrznego”
Ograniczenia kwestionariusza „Dialog Wewnętrzny”
- bohaterkami opowiadań - kobiety
- Czasochłonne: duża ilość opowiadań
Uzasadnienie dla nowego pomiaru
Kwestionariusz „Wypadek w górach”
- 1 opowiadanie ; paraprojekcyjny charakter
- Uniwersalny charakter sytuacji nie ograniczony do 1 płci
• Często w rozmowach z innymi ludźmi opowiadamy o przeżytych przygodach. Jedna z osób, które wcześniej brały udział w naszych badaniach, opisała nam pewne zdarzenie, jakie spotkało ją w czasie wakacji w górach. Poniżej przytaczamy fragment:
• „Jak zwykle we wrześniu pojechałem w góry. O tej porze jest tam mało ludzi i tylko tacy, którzy rzeczywiście przyjeżdżają po to, żeby pochodzić po górach. Pogoda niestety nie sprzyjała turystom. Już pierwszego dnia pobytu zaniosło się i padało. Prawie nikt nie ruszył się ze schroniska. Przy kolacji powiedziałem do ludzi, z którymi siedziałem przy stoliku, że chyba jutro – niezależnie od pogody – wybiorę się na niezbyt forsowną i krótką wycieczkę, trasą, którą kiedyś szedłem. Na drugi dzień deszcz nieco ustal, mżyło, ale mgła utrzymywała się nadal. Pomyślałem, że taka pogoda nie może odstraszyć, tym bardziej, że perspektywa siedzenia jeszcze jeden dzień w schronisku była przygnębiająca. W jadalni przy śniadaniu zapytałem, czy ktoś wybiera się w góry; niestety nikt nie zgłosił ochoty ruszenia ze mną. Założyłem kurtkę, naciągając kaptur na głowę powiedziałem: „cześć, do kolacji” moim znajomym przy stoiku i wyruszyłem. Ale w czasie kolacji byłem jeszcze daleko od schroniska…”
Kwestionariusz „Wypadek w górach” c.d.
Należy organizować pomoc, bo:
• chłopaka mogło spotkać jakieś nieszczęście
• należy pomagać w sytuacji, gdy inni potrzebują pomocy
• góry są zwodnicze o tej porze roku i zapewne chłopak przecenił swoje możliwości
• nigdy nie wiadomo co mnie może się zdarzyć, mogę znaleźć się w takiej samej sytuacji
• szybko trzeba zorganizować grupę i wyruszyć na poszukiwanie, to zawsze pewniejsze, niż gdy udam się w pojedynkę
• źle bym się czuł, gdybym nie pomógł
• już minęło zbyt wiele czasu, by sądzić iż to przypadek, że go nie ma
• kiedy nie zareaguję, co mogą o mnie pomyśleć
• jeszcze nie minęło tak dużo czasu, jest szansa żeby go uratować
• przy okazji wykażę jego kompletną ignorancję w sprawach turystyki górskiej
• wyglądał na doświadczonego turystę i skoro go nie ma, to zapewne cos się stało
• dla mnie to dobry sprawdzian moich umiejętności
• chłopak siedzi teraz pewnie gdzieś przerażony i nie wie co dalej ma robić ze sobą
Dane psychometryczne
Stałość w czasie, r= 0, 52 (p < 0, 01).
Korelacja ze zmienną aprobaty społecznej r = 0, 14; korelacja z podskalą EG r = 0, 21; korelacja z podskalą ED r = 0, 15.
Równoważność pomiarów dokonywanych przy użyciu obu narzędzi:
- korelacja „Wypadku w górach” i „Dialogu Wewnętrznego” 0,78 ; p < 0,001
- analogiczny wzór rozkładów empirycznych członów ED i EG charakteryzujacy się przewagą EG
Przesłanki hipotez: oczekiwania
Niekontrolowe przejawy ustosunkowań (czas reakcji)
Ø dominująca rolę regulacyjna a struktura Ja (endocentryzm) a zgodność treści eksponowanego bodźca z dominującą instancją regulacyjną a skraca czas reakcji - niezgodność wydłuża
Ø Podobny status regulacyjny struktur Ja i poza-Ja ( egzocentryzm) a warunki sprzyjające przełączaniu regulacji z Ja na poza-Ja bądź odwrotnie
Ø Czas reakcji nie powinien różnicować ustosunkowań osób o dominacji ED
Ø Jawne kontrolowane przejawy ustosunkowań (deklaracje);
- Brak różnic miedzy ED i EG
Badanie (Szuster, 2008)
Warunki: koncentracja na Ja vs sytuacji Innego
ZMIENNA ZALEŻNA: odpowiedzi na pytania, czas odpowiedzi, oglądania reklamy
Czy reklama zachęciła Cię do działań na rzecz dzieci?
Czy zgodziłabyś/łbyś się pracować jako wolontariusz?
Czy reklama jest pomysłowa?
Które hasło wydaje Ci się lepsze?
Wskaźnik: skala 5-st. 1- zdecydowanie nie ; 5- zdecydowanie tak
Osoby badane: studenci N = 86
Schemat badania
Etap I Etap II
Badanie grupowe Badanie indywidualne
Pomiar kwestionariuszowy technika komputerowa
orientacji prospołecznej
Wypadek w górach: Reklama R /J Reklama R /I
podział na 3 grupy o:
$ o # nasileniu egzocentryzmu Czas oglądania reklamy
Czas wyboru hasła
Odpowiedzi na pytania
Wyniki – niekontrolowane ustosunkowania: czas oglądania reklamy
§ efekt interakcji
F (2, 82) = 5,075 p= 0,008
• w warunkach R/Ja: osoby o niskim EGZ krócej oglądały reklamę niż w warunkach R/I ( p= 0,045). Osoby o umiarkowanym EGZ reagowały odwrotnie (p=0,009).
• brak różnic pomiędzy warunkami u osób o wysokim EGZ.
§ efekt główny warunków
F ( 2,39) = 5, 009 p= 0,01
w warunkach R/I osoby o niskim EGZ istotnie dłużej oglądały reklamę w porównaniu z osobami o umiarkowanym EGZ ( p= 0,003)
Wyniki: niekontrolowane ustosunkowania c.d.: czas wyboru hasła
§ Efekt interakcyjny
F = ( 2, 84) = 3,312 ; p= 0,042
• osoby o niskim EGZ różniły się czasem wyboru hasła: w warunkach R/J czas był krótszy niż w warunkach R/I (p= 0,042). osoby o umiarkowanym i wysokim EGZ nie różniły się pomiędzy warunkami.
§ Efekt główny warunków:
R/I F (2, 39) = 3,21 p= 0,05:
• osoby o niskim EGZ dłużej dokonywały wyboru hasła (p= 0,032)
Konkluzje
Orientacje prospołeczne nie różnicują kontrolowanych ustosunkowań.
Wynik spójny rezultatami wskazującymi na brak zróżnicowania w zakresie jawnych parametrów pozaosobistego zaangażowania w warunkach neutralnych (Kobuszewska, 1989, Rafalska, 2000 Szuster, 2003) .
Orientacje prospołeczne różnicują niekontrolowane przejawy ustosunkowań
spójne rezultaty w zakresie czasu: oglądania reklamy i wyboru hasła
zróżnicowane czasy w przypadku dominacji ED – łatwość aktywizacji Ja
brak zróżnicowania czasów w przypadku dominacji EG – względna
dostępność obu perspektyw: Ja i poza-Ja
Orientacje endo-egzo a ocena przekazu reklamowego CRM (Maison,2010)
Skuteczność akcji CRM w zależności od:
– Odbiorcy pomocy – atrybucja winy
• osoba z porażeniem mózgowym
• Narkoman
– Motywacji
• Endocentrycznej
• Egzocentrycznej
Materiały
Osoby badane
• 202 osoby, 18-54 lata, 155 kobiet i 46 mężczyzn
Wyniki – ocena akcji CRM
Ocena akcji CRM w zależności od orientacji prospołecznej oraz wersji reklamy: atrybucji niskiej i wysokiej odpowiedzialności
Wnioski
Ocena skuteczności reklamy zależna od interakcji odbiorcy (narkoman vs porażenie mózgowe) i typu orientacji:
- osoby o dominacji orientacji ED oceniają skuteczność reklamy w zależności od odbiorcy pomocy: wyżej gdy jest dziecko z porażeniem mózgowym w porówaniu z narkomanem
- osoby o dominacji orientacji EG nie różnią się w ocenie bez względu na kategorię odbiorcy pomocy
Ocena efektywności reklamy EG nie uwzględnia potencjalnych stereotypów: pomoc wartością uniwersalną bezwarunkową
Ocena efektywności reklamy warunkowa zalezna od kategorii obiektu który otrzymuje pomoc
Efekt generalizacji/ projekcji Ja
Termin wprowadzony przez Freuda
Różnorodność przejawów: oceny, zachowania, szybkość reakcji.
Odnoszenie własnych kryteriów oceny do oceny sytuacji innych.
Wyraz dominacji standardów Ja.
Dotyczy kwestii względnie nie angażujących
Tendencja do oczekiwania, że inni są podobni do nas
Heurystyka, która pozwala szybko i dokładnie przewidywać zachowania innych na podstawie wnioskowania o sobie
działa bez wysiłku i uwagi, nie wymaga intencji, nie odpowiada dobrze na próby ograniczenia go
Projekcja a strategicznie regulowana: ludzie podtrzymują lub powstrzymują projekcję zależnie od wstępnej oceny podobieństwa; gdy ktoś wydaje się być podobny, dalsze oceny kształtujemy na podstawie wnioskowania o podobieństwach w innych cechach, jakie posiadamy.
Efekt generalizacji/projekcji Ja c.d.
Mechanizm odpowiedzialny za zaangażowanie: „zdarzenia dotyczące innych osób (spostrzeganych jako niezbyt odległych od Ja) mogą wywoływać zaangażowanie tych samych standardów, które podmiot odnosi do własnej sytuacji” (Reykowski, 1986).
Natura zjawiska: świadoma i nieświadoma
Rozwojowy charakter generalizacji standardów:
- faza egocentryzmu: Ja pierwszy najbardziej dostępny i wyrazisty obiekt
- faza różnicowania: kształtowanie reprezentacji poznawczych innych
- zdolność do decentracji facylituje różnicowanie Ja - INNI
...
psychUW