Streszczenie wykładu (t.VII) Nauczanie międzyprzedmiotowe, scieżki.doc

                            Inez Łuczywek

Streszczenie temat VII: Zintegrowane nauczanie przedmiotowo - językowe

Podstawy programowe obowiązkowych przedmiotów ogólnokształcących to lista głównych zakresów kształcenia, z których wiele jest ze swej natury wieloprzedmiotowych. Można tu wymienić edukację ekologiczną, obywatelską czy medialną.

Nową formą nauczania, wprowadzoną w podstawach programowych są „ścieżki międzyprzedmiotowe”. W zależności od potrzeb, nauczanie zintegrowane z wykorzystaniem „ścieżek” realizowane jest w różny sposób i jest ono:

1.       jednoprzedmiotowe (monodyscyplinarne)

2.       wieloprzedmiotowe (multidyscyplinarne)

3.       międzyprzedmiotowe (interdyscyplinarne)

Ad 1. Model jednoprzedmiotowy – jest najczęściej stosowany w praktyce szkolnej. W pierwszej fazie konieczna jest współpraca zespołu nauczycielskiego, a następnie praca może być ograniczona do jednego „poszukującego” nauczyciela, konsultującego własny program z innymi nauczycielami w szkole. Nauczyciel jednego przedmiotu wzbogaca własny przedmiot dzięki pomocy innych przedmiotów. W modelu jednoprzedmiotowym wyjście następuje od jednego przedmiotu, do którego przyłączają się inne. Wkład (z ang. input) innych przedmiotów w daną lekcję sprawia, że jest ona bogatsza w treści, a uczniowie widzą związki między zakresami wiadomości, które mają przyswoić na różnych przedmiotach.

JĘZYK POLSKI                                                                                    ASTRONOMIA

                                          FIZYKA                                                                                           PLASTYKA

Integracja wokół problemu (z ang. problem integration).

Ad. 2. Model wieloprzedmiotowy – ma miejsce wtedy, gdy określone zagadnienie, problem, wydarzenie, rozpatrujemy z punktu widzenia różnych edukacji. Tu wyjście następuje z propozycji programowych szkoły i konieczna jest współpraca nauczycieli w zespole międzyprzedmiotowym, zaleca się wybranie nauczyciela koordynatora. Istotne jest określenie różnych punktów widzenia wybranego problemu. Ten model integracji przedmiotów szkolnych nie wymaga synchronizacji w czasie, a związki przyczynowo - skutkowe i synteza wiadomości pozostają elementami określonej lekcji.

Rys. zaczerpnięto z Programu Nowa Szkoła[1]. Dodany został jeden przedmiot – język angielski.

Geografia

Naturalne i antropogeniczne przyczyny powodzi

Plastyka

Klęski żywiołowe w sztuce

Lekcje wychowawcze

Nasza szkoła wobec klęski powodzi

Język polski

Motyw powodzi, potopu w literaturze

Język angielski

Flood in New Orleans in 2005

Ad. 3. Model międzyprzedmiotowy – Jest bardziej rozwiniętą formą integracji, wymaga korelacji w czasie i stworzenia głównej ścieżki wyjaśniającej związki przyczynowo – skutkowe. Ważne jest, aby wybrać przedmiot, który jako pierwszy wprowadzi w zagadnienie, a następnie kolejne przedmioty, które będą je poszerzały wykorzystując wiedzę i umiejętności nabyte na poprzednich lekcjach. Nie można zatem odwracać kolejności przedmiotów.

Graficznie model ten można przedstawić następująco (wg przykładu M. Sielatyckiego):

Temat lekcji: Mniejszości narodowe w naszym regionie

ZAGADNIENIE:                            Mniejszości narodowe w Polsce

      HISTORIA

     GEOGRA

           WOS

PLASTYKA / MUZYKA

   JĘZYK POLSKI

     JĘZYKI OBCE

W modelu 1. i w modelu nr 2. występuje integracja wokół treści nauczania (z ang. subject content integration).

Integracja wokół kompetencji kluczowych (z ang. competence integration). Sielatycki[2], podaje przykład integrowania przedmiotów szkolnych wokół jednej z kompetencji kluczowych, a mianowicie, skuteczne komunikowanie się, która to kompetencja została podzielona na umiejętności cząstkowe. Do zaproponowanego przez Sielatyckiego[3] diagramu należy dodać język obcy.

Czym jest ścieżka międzyprzedmiotowa? Jest to program nauczania, którego elementy wkomponowywane są w programy wielu przedmiotów.  Na lekcjach języka obcego chodzi o uczenie elementów treści innych przedmiotów poprzez medium języka docelowego, ścieżka nie jest wydzieloną formą lekcyjną , a jedynie przejściem łączącym różne dyscypliny wiedzy, ułatwiającym ich zrozumienie i poznanie, przez co zakreśla spójny obraz świata. „Ścieżka” powinna być realizowana przez kilku nauczycieli.

Scenariusz i konspekt lekcji

Planując lekcję  języka obcego warto zastanowić się nad szkolnym programem nauczania, czy programem nauczania języka docelowego, aby zauważyć ścieżki międzyprzedmiotowe i włączyć je do naszego scenariusza czy konspektu.

Konspekt lekcji wymagany jest od studentów odbywających praktyki szkolne i nauczycieli rozpoczynających drogę awansu zawodowego. Ze scenariuszami lekcji można spotkać się w publikacjach będących materiałami źródłowymi czy propozycjami do przeprowadzenia lekcji na określony temat. W książkach tego typu w języku angielskim, spotykamy głównie pojęcie „plan lekcji” (z ang. lesson plan).

Wg Słownika języka polskiego wydanego przez PWN (1981), konspekt – to szkic utworu, wykładu, przemówienia, lekcji. Jest to inaczej zarys, skrót, streszczenie. Z definicji tej wynika, iż jest to niezwykle zwięzła, niemalże schematyczna forma zapisu.

Scenariusz – to tekst stanowiący podstawę dzieła filmowego, zawierający szkic fabuły utworu, ramową charakterystykę postaci i scenerii wydarzeń oraz dialogi. Np. scenariusz wystawy – to szczegółowy plan wystawy określający liczbę, sposób zgrupowania i układ eksponatów.

Łatwo zauważyć tu analogie między lekcją a powyższymi formami sztuki. Szkicem fabuły jest zapis przebiegu lekcji, jej etapów. To inaczej: tematyka lekcji, długość lekcji, kolejność i typy ćwiczeń, czas wykonywania poszczególnych zadań, formy pracy (w parach, w grupach), rodzaje sprawności językowych uwzględniane w różnych zadaniach czy rodzaje umiejętności stosowane w takich, a nie innych sytuacjach. „Charakterystyka postać”, to przede wszystkim, poziom językowy i wiek uczniów, rola nauczyciela, jakie są jego interakcje z uczniami i jak podawane są polecenia, a także role uczniów i ich wzajemne interakcje. Dobrze jest uwzględnić ich możliwości i umiejętności językowe.

Scenariusz lekcji będzie pełny, gdy opisana jest sceneria lekcji: ustawienie ławek, pomoce dydaktyczne, dekoracja, sprzęt audio-wizualny, gazetki ścienne czy innej wystawki. Analizując wszystkie te wymogi, które powinny się znaleźć w planie danej lekcji, wynika, iż będzie to raczej scenariusz, a nie konspekt.

Plan lekcji (lesson plan) wg „Longman Dictionary of Language Teaching & Applied Linguistics” (1999), – to opis lub szkic celów, które nauczyciel wytyczył dla jakiejś lekcji; to opis lub szkic czynności i procedur, które nauczyciel będzie wykorzystywał, aby je zrealizować, a także porządku, którego będzie przestrzegał oraz materiałów i źródeł, które będzie wykorzystywał.

W źródłach angielskojęzycznych istnieje w metodyce jedno pojęcie „lesson plan”, choć na użytek różnych publikacji można stosować w tym zakresie także pojęcie scenariusz, z ang. „script”. Wspomniany słownik wyjaśnia i to drugie pojęcie, definiując je, jako ramę bądź zamknięte całości wydarzeń lub czynności następujących po sobie, które są powiązane ze sobą konkretnymi sytuacjami.

Z powyższych rozważań nie wynika jasno czy plan lekcji, w naszej metodyce, to konspekt czy scenariusz. Najistotniejsze jest jednak to, aby nauczyciel ujął w ramy różne elementy lekcji tak, aby łatwo było mu zrealizować lekcję w sposób logiczny i konsekwentny. Plan lekcji ma służyć przede wszystkim nauczycielowi, który nawet w trakcie prowadzenia lekcji ma prawo z niego korzystać, a dopiero w drugiej kolejności nadzorowi pedagogicznemu. Jeżeli odwrócona zostanie ta kolejność, to mija się z celem pisanie planu.

2

...