JeffreyA.Kottler
Opór
w psychoterapii
Jak pracować z trudnym klientem?
Przekład: Anna Rozwadowska
MP
GDAŃSKIE WYDAWNICTWO PSYCHOLOGICZNE
GDAŃSK 2003
Tytuł oryginału: Compassionate Therapy. Working with Difficult Clients
Copyright © 1992 by Jossey-Bass Inc., Publishers, 350 Sansome Street, San Francisco, California 94104
Ali Rights Reserved. Authorized translation from the English language edition published by Jossey-Bass, Inc. a John Wiley & Sons, Inc. company.
Copyright © for the Polish edition by Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. j. 2003
Wszystkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana ani w żaden inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotograficznie, elektronicznie lub magnetycznie, ani odczytywana w środkach masowego przekazu bez pisemnej zgody Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego.
Wydanie pierwsze w języku polskim
Redakcja merytoryczna: prof. Lucyna Golińska
Redakcja polonistyczna: Anna Świtalska-Jopek
Korekta: Piotr Kałużyński
Skład: Piotr Żylicz
Projekt okładki: Agnieszaka Przerwa
ISBN 83-89120-24-0
Druk i oprawa: WDG Drukarnia w Gdyni sp. z o.o. ul. Św. Piotra 12, 81-347 Gdynia
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne sp. j.
ul. Bema 4/1 A, 81-753 Sopot, tel./fax (058) 551 61 04
e-mail: gwp@gwp.pl, http://www.gwp.pl
Spis treści
Przedmowa........................................................................................................11
Podziękowania.................................................................................................13
Część I. Dlaczego klienci bywają trudni?.............................................................15
ROZDZIAŁ 1. Skąd się bierze opór?.............................................................17
Dlaczego niektórzy terapeuci częściej niż inni
mają do czynienia z trudnymi klientami1?.........................................................18
Poglądy na zmianę i opór................................................................................19
Rodzaje oporu i ich znaczenie..........................................................................21
Homeostaza a znaczenie oporu.........................................................................24
ROZDZIAŁ 2. Typy trudnych klientów........................................................27
Ocena stopnia trudności..................................................................................29
Konsensus w kwestii tego, co czyni klienta trudnym..........................................31
ROZDZIAŁ 3. „Etykietowanie" klientów....................................................41
Niekiedy ignorancja bywa pożyteczna...............................................................43
Klient nie jest wrogiem, a terapia to nie wojna.................................................44
ROZDZIAŁ 4. Wiele zależy od punktu widzenia.......................................47
Oczekiwania terapeuty i klienta.......................................................................48
Jesteś tam... dokąd podążasz...........................................................................50
Kiedy terapeuta nienawidzi klienta..................................................................51
6 Opór w psychoterapii. Jak pracować z trudnym klientem
Część II.
A jeśli to terapeuta jest trudny?.............................................................53
ROZDZIAŁ 5. Kiedy terapeuta szkodzi sam sobie....................................55
Spoglądając w głąb siebie................................................................................56
Subiektywne postrzeganie klienta....................................................................56
W jaki sposób zachęcamy klientów, by stawali się trudni...................................58
Poczucie zagrożenia.........................................................................................59
Znajdowanie wymówek...................................................................................60
ROZDZIAŁ 6. Grochem o ścianę...................................................................63
Kiedy klienci dokręcają nam śrubę...................................................................64
Zbyt osobiste podejście.....................................................................................66
Podobieństwa między trudnym klientem ijego terapeutą...................................67
Kto cię nęka i dlaczego....................................................................................68
ROZDZIAŁ 7. Gry terapeutów.......................................................................71
Ulubione gry...................................................................................................72
Konflikt władzy..............................................................................................76
Część III.
Szczególnie kłopotliwi klienci.................................................................79
ROZDZIAŁ 8. Na wypadek, gdybym postanowił się zabić......................81
Style zachowań manipulacyjnych....................................................................83
Jeden przypadek spośród wielu........................................................................84
Większe ryzyko i najwyższe wyzwanie...............................................................87
ROZDZIAŁ 9. Wrócę, jeśli mnie wyleczysz.................................................89
Potrzeba kontrolowania występująca u niektórych klientów...............................90
Odmiana uwodzicielska..................................................................................92
Potrzeba bycia silnym......................................................................................94
Działania zapobiegawcze.................................................................................96
ROZDZIAŁ 10. Nie zmusisz mnie do mówienia.........................................99
Klient nieokrzesany.......................................................................................100
Wojowniczy nastolatek..................................................................................102
Zwolnienie wrogo nastawionego klienta z terapii............................................105
Spis treści 7
11 mm mmmmmtmmMmmami^Hm^MtmKMitm^mKtmmtmmmKmMmm iitiiiiiiiiii'iiiiiiiwwiiiiiiiiMiBiiiBiiwMiiiiiiiiiMiiMiiMwiwiiiiiiiiiimiWiiiMimBiiii—■iihiiiiiiimmiimiwi—■—iiiww^ww— mwmmmwMmmmmMmmwmMwmtmmM
Neutralizowanie wrogości.............................................................................107
Konfrontacja z wrogo nastawionym klientem.................................................109
ROZDZIAŁ 11. To nie mój problem - to on ma kłopoty........................113
Dlaczego pary sprawiają trudności................................................................114
Interwencje w wypadku wojujących par.........................................................117
ROZDZIAŁ 12. Przecież już o tym mówiłem............................................121
Nudny klient i znudzony terapeuta................................................................122
Praca z chronicznie nudnymi klientami.........................................................125
Trud uważnego słuchania.............................................................................127
ROZDZIAŁ 13. Tak, nie, być może, nie wiem...........................................129
Klient, który tylko udaje, że się zmienił..........................................................129
Praca z biernym oporem................................................................................131
Samotny klient.............................................................................................132
Klienci, którzy nic nie mówią.........................................................................135
Praca z milczącym klientem..........................................................................137
Robić mniej, by osiągnąć więcej.....................................................................138
Część IV Radzenie sobie z trudnymi przypadkami............................................141
ROZDZIAŁ 14. W obliczu problemów nierozwiązywalnych.................143
Zbawianie świata, a może raczej nas samych..................................................143
Wykorzystanie przeciwprzeniesienia...............................................................144
Nie bierzmy tego do siebie..............................................................................148
Gdy się za bardzo staramy.............................................................................148
Otrzymywanie wsparcia................................................................................150
Co dwie głowy, to niejedna...........................................................................151
Dosyć narzekania..........................................................................................152
ROZDZIAŁ 15. Myśleć konstruktywnie i współczuć..............................155
O przedrzeźniaczach i wszechstronności.........................................................155
Podejście pragmatyczne.................................................................................156
Niebezpieczeństwa zbytniego usztywnienia.....................................................159
Mentalny inwentarz......................................................................................160
Profil zachowań............................................................................................162
Prze formułowanie oporu...............................................................................165
Zmiana naszych oczekiwań...........................................................................166
8_______________________Opór w psychoterapii. Jak pracować z trudnym klientem_________________________
ROZDZIAŁ 16. Umacnianie przymierzy terapeutycznych...................169
Przymierza terapeutyczne..............................................................................170
Znaleźć zrozumienie......................................................................................172
Związki rodzinne..........................................................................................173
Relacje grupowe............................................................................................174
Wgląd w relację terapeutyczną.......................................................................175
ROZDZIAŁ 17. Praktyczne strategie przezwyciężania impasu..........179
Interwencje poznawcze..................................................................................179
Budowanie struktur......................................................................................180
Podkreślanie stron pozytywnych.....................................................................182
Zarządzanie otoczeniem terapeutycznym........................................................184
Interwencje paradoksalne..............................................................................187
Posługiwanie się narzędziami pomocniczymi..................................................192
Budowanie wielowymiarowego planu............................................................193
ROZDZIAŁ 18. Reguły zaangażowania......................................................195
Podsumowanie reguł zaangażowania.............................................................199
Kiedy wszystko inne zawodzi.........................................................................202
Bibliografia.....................................................................................................205
Indeks rzeczowy............................................................................................215
Indeks nazwisk..............................................................................................219
Książkę tę dedykuję mojemu ojcu, który nauczył mnie, czym jest współczucie, oraz mojemu synowi, któremu ta nauka pomogła w dorastaniu.
Przedmowa
Opór, równoznaczny z brakiem postępu lub nawet regresją w procesie zmian ujawnianych przez klienta w toku psychoterapii, jest nieuchronnym doświadczeniem osób parających się profesjonalnym pomaganiem innym. Problem oporu jest niezwykle ważnym aspektem procesu terapeutycznego, przedmiotem badań i dyskusji. W zależności od uznawanej przez psychoterapeutę koncepcji genezy, roli i konsekwencji oporu bywa on w różny sposób traktowany: jako sygnał prawidłowo rozwijającego się procesu terapeutycznego, jako oznaka błędu lub niekompetencji terapeuty, jako przejaw określonej struktury osobowości klienta i ważnej informacji o mechanizmach jego funkcjonowania; bywa więc źródłem niepokoju, frustracji bądź istotnej informacji o kliencie.
Książka Jeffreya A. Kottlera dotyczy oporu i trudnych klientów. Autor definiuje opór jako wszelkie działania podejmowane świadomie lub nieświadomie przez klienta, które mają zapobiec, unieważnić lub w inny sposób nie dopuścić do postępu w terapii. Przedstawia różne opcje traktowania oporu - od ujęcia psychoanalitycznego, traktującego opór jako nieuchronny element procesu terapeutycznego, aż do koncepcji Lazarusa przyjmującego, że o oporze klienta mówią nieudolni terapeuci próbujący w ten sposób zdjąć z siebie poczucie odpowiedzialności za nieskuteczność lub niewłaściwość własnych działań. Zdaniem Kottlera opór jest rezultatem interakcji dwóch elementów: pewnych osobowościowych skłonności klienta oraz pewnego nastawienia i trudności ze strony terapeuty. Z tego punktu widzenia autor dokonuje bardzo rzetelnego, wnikliwego i wielostronnego przeglądu źródeł oporu ze strony klienta i podatności do wyzwalania go w nastawieniach czy właściwościach psychoterapeuty. W książce Kottlera pojawia się uczciwa, szczera autoanaliza własnych myśli uczuć i nastawienia wobec opornych klientów, budzących zarówno współczucie, jak i iryta...
MusicForTheMasses