Sandhi.docx

Sandhi samogłoskowe zewnętrzne

1.       Visarga sandhi

Visarga to przydech dodawany po samogłosce, najczęściej na końcu wyrazu.

W przypadku kiedy visarga na końcu słowa następuje po "a", wówczas:

a) przed dźwieczną głoską całe "a" z visargą przechodzi w "o"
Przykłady: देवः वदति devaḥ vadati --> देवो वदति devo vadati (znaczenie: dewa mówi)
b) przed bezdzwięczną głoską (z wyjątkim grupy spółgłosek zwartych gardłowych i wargowych) "a" pozostaje, a visarga przechodzi w sybilant tej samej klasy co spółgłoska przed którą stoi
Przykłady: व्याघ्रः तरति vyāghraḥ tarati --> व्याघ्रस् तरति vyāghras tarati (znaczenie: tygrys przechodzi)

Kiedy visarga następuje po samogłosce innej niż "a", wówczas:

a) przed dźwieczną głoską samogłoska zostaje, a visarga przechodzi w "r"
Przykłady: गुरुः ब्रह्मा guruḥ brahmā --> गुरुर् ब्रह्मा gurur brahmā (znaczenia: guru Brahma)
b) przed bezdzwięczną głoską (z wyjątkim grupy spółgłosek zwartych gardłowych i wargowych) samogłoska pozostaje, a visarga przechodzi w w sybilant tej samej klasy co spółgłoska przed którą stoi
Przykłady: हरिः hariḥ + चन्द्रःcandraḥ --> हरिश्चन्द्रः hariścandraḥ (znaczenie: Hariśćandra - imię męskie). Na podstawie przykładów widzimy, że w zależności od klasy spółgłoski używamy innych sybilantów.

2. Sandhi podobnych samogłosek

Kiedy jeden wyraz kończy się na samogłoskę podobną (tzn. samogłoskę "a", "i", "u" i inne podstawowe samogłoski bądź ich długie odpowiedniki) do samogłoski na której się zaczyna następny wyraz wówczas dwie samogłoski razem tworzą długą samogłoskę podobną niezależnie od ich długości.

Przykłady:
महा mahā + आत्मा ātmā --> महात्मा mahātmā (znaczenie: Mahatma - hinduistyczny tytuł duchowy)
खदति khadati + इति iti --> खदतीति khadatīti (znaczenie: je to oto, je właśnie to itp.)

3. Sandhi niektórych samogłosek róznych od siebie, tworzące samogłoski

Dowolne "a" łączące się z następującym po nim dowolnym "i" tworzy "e". Jeżeli w ten sam sposób łączy się z "u" wówczas powstaje "o".

Przykłady:
महा mahā + ईश्वर iśvara --> महेश्वर maheśvara (znaczenie: Maheśwara - tytuł Śiwy, dosłownie: 'Wielki Bóg')
मोक्ष mokṣa + उपदेश upadeśa --> मोक्षोपदेश mokṣopadeśa (znaczenie: nauczanie o mokszy)

"A" (dowolne) łączące się z "e" lub "ai" daje "ai". Tak samo, łącząć się z "o" lub "au" daje "au". Przykłady:
तृष्णा tr̥ṣṇā + एका ekā --> तृष्णैका tr̥ṣṇaikā (znaczenie: jedno pragnienie)
दिव diva + ओक oka --> दिवौक divauka (znaczenie: Bóg)

4. Sandhi niektórych samogłosek róznych od siebie, tworzące spółgłoski

Kiedy "i" (krótkie lub długie) na końcu wyrazu łaczy się z dowolną samogłoską inną od siebie wówczas zamieniają się w "y", po którym następuje samogłoska rozpoczynająca drugi wyraz. Przykład: स्मरामि smarāmi +अहम् aham --> स्मराम्यहम् smarāmyaham (znaczenie: [ja] pamiętam)

Tak samo się dzieje dla "u" kończącego wyraz, z tym że zamiast "y" powstaje "v". Przykład: आसु āsu + अप्सु apsu --> आस्वप्सु āsvapsu (znaczenie: w tych wodach)

5. "a" po "e" lub "o"

Kiedy "a" następuje po "e" lub "o", wówczas "a" zanika, a pozostaje "e" lub "o". W miejscu "a" wpisuje się znak avagraha, który nie ma żadnej wartości fonetycznej (nie jest wymawiany) - stanowi tylko znak graficzny świadczący o dokonanym procesie sandhi.
Przykłady: काले kāle + अस्मिन् asmin --> कालेऽस्मिन् kāle'smin (znaczenie: w tym czasie)

6. "e", "o" przed samogłoską

Kiedy samogłoski "e" lub "o" następują przed samogłoską inną niż "a" (patrz pkt. 5) (krótkie) wówczas zamieniają się w "a". Przykład: ये ya + एते ete --> य एते ya ete (znaczenie: ci, którzy)

7. "ai" przed samogłoską

Kiedy kończące wyraz "ai" następują przed samogłoską wówczas może przejść albo w "ā" albo w "ay". Przykład: तस्मै tasmai + अददाम् adadām --> तस्मा अददाम् tasmā adadām albo तस्मायददाम् tasmāyadadām (znaczenie: dałem mu)

8. "au" przed samogłoską

Kiedy "au" kończy wyraz i następuje przed samogłoską wówczas zamienia się na "āv". Przykład: तौ tau + उभौ ubhau --> तावुभौ tāvubhau (znaczenie: ci obaj)

2. Sandhi spółgłoskowe zewnętrzne

1. Kończąca wyraz spółgłoska zwarta bezdźwięczna przechodzi w odpowiadającą jej spółgłoskę dźwięczną jeżeli następny wyraz rozpoczyna dźwięczna akszara. Przykład: विनयात् vinayāt + यति yati --> विनयाद् यति vinayād yati (znaczenie: przychodzi ze skromności)

2. Na tej samej zasadzie kończąca wyraz spółgłoska zwarta dźwięczna przechodzi w bezdźwięczną jeżeli następny wyraz rozpoczyna bezdźwięczna akszara. Przykład: सुहृद् suhr̥d + तु tu --> सुहृत्तु suhr̥ttu (znaczenie: ale przyjaciel).

3. Spółgłoska zwarta przed spółgłoską nosową przechodzi w odpowiednią dla niej nosową. Przykład: अब्रवीत् abravīt + निशि niśi --> अब्रवीन्निशि abravīnniśi (znaczenie: rzekł w nocy).

4. Spółgłoska zwarta zębowa, kiedy poprzedza spółgłoskę podniebienną lub zębową przechodzi w odpowiednią dla siebie spółgłoskę z ich szeregu, a kiedy poprzedza "l" przechodzi w "l". Przykłady: उपदेशात् upadeśāt + च ca --> उपदेशाच्च upadeśācca (znaczenie: oraz z nauczania), तत् tat + लिङ्गात् liṅgāt --> तल्लिङ्गात् tallṅgāt (znaczenie: z tego znaku).

5. Końcowe "m" zmienia się w anuswarę przed spółgłoską albo półsamogłoską. Przykład: वयम् vayam + सर्वे sarve --> वयंसर्वे vayaṃsarve (znaczenie: my wszyscy)

6. Kiedy wyraz kończący się na "t" poprzedza wyraz zaczynający się na "ś" wówczas "t" i "ś" zmieniają się w "cch". Przykład: तत् tat + श्रुतेः śruteḥ --> तच्छ्रुतेः tacchruteḥ (znaczenie: z tamtego śruti)