Tożsamość narracyjna – nie oparta na niezmiennych cechach charakteru ani duszy. Budowana jest
przez to jakie opowieści tworzymy o swoim życiu.
KONCEPCJA PODMIOTU W „O SOBIE JAKO INNYM”
Podmiot zawdzięcza swoją tożsamość procesowi narracji.
Co oznacza „być sobą?” Ricouer wprowadza rozróżnienie na:
IDEM – tożsamość ciała, ulega ciągłym zmianą, ale odczuwamy je jako nasze.
Tożsamość psycho – fizyczna.
IPSE – tożsamość psyche, poczucie jedności związane z naszym życiem duchowym, psychicznym, poczucie ciągłości z perspektywy działania (uczyniłem coś wczoraj). Tożsamość psycho – fizyczna – utożsamiana z posiadaniem charakteru – nie jest stała, może ulegać zmianą ze względu na wpływ ipse. Ipse ma charakter projektu opartego na możliwości działania. Jedność ipse jako jedność narracyjna, nigdy dana w sposób pewny. Odrzuca adekwatność dostępu do siebie poprzez autorefleksje – człowiek stwarza się w aktach komunikacji.
Dzięki cechom charakteru dana osoba posiada numeryczną i jakościową tożsamość, nieprzerwaną ciągłość i trwałość w czasie. Charakter oznacza zbiór trwałych skłonności (do których można dodać wyuczone identyfikacje z wartościami, normami, ideałami, wzorcami, bohaterami) za sprawą których określona osoba jest rozpoznawalna. W wyuczonych identyfikacjach osoba/społeczność rozpoznaje samą siebie. Rozpoznanie siebie w…, przyczynia się do rozpoznania siebie za sprawą… . Dzięki tej stałości charakter dopuszcza pewnego rodzaju trwałość w czasie, która pozwala kogoś określić. Tożsamość charakteru wyraża przynależność CZEGOŚ do KOGOŚ.
Tożsamości idem przeciwstawić można tożsamość typu ipse, której modelem trwałości w czasie jest dotrzymywanie słowa, wierność słowu, jakie zostało dane. Dotrzymanie słowa to dowód niezmienności własnego JA, które wcale nie anuluje zmian w czasie, ale rzuca wyzwanie własnej zmienności przekonań i uczuć. Mimo zachodzących we mnie zmian, pozostaję wierna/-y danej obietnicy[4]. Tu wyraźnie widać różnicę pomiędzy pytaniem Czym jestem? – związanym z idem, a pytaniem Kim jestem? – związanym z ipse. Przestrzeń pomiędzy nimi wypełnia tożsamość narracyjna.
Strategią, która pozwala na określenie osobowej tożsamości jest, a właściwie są, odpowiedzi na cztery podstawowe pytania:
1. Kto (jest to ktoś jeden) mówi?
2. Kto dokonał tego lub innego czynu?
3. Kogo historię przedstawia to czy tamto opowiadanie? (narracja)
4. Kto jest odpowiedzialny za tę lub tamtą szkodę/krzywdę wyrządzoną innemu? (etyka)
Tożsamość narracyjna jako produkt ponowoczesnego stylu życia
Człowiek nie tylko wytwarza narracje jako teksty kultury. Właściwości narracyjne przysługują także procesom mentalnym, w których przepracowujemy i interpretujemy nasze doświadczenia,
projektujemy nasze przyszłe działania i które odgrywają zasadniczą rolę w naszym życiu codziennym Narrację w tym kontekście możemy określić jako opowiadanie o serii zdarzeń temporalnych w taki sposób, aby ukazać znaczenie i wagę przedstawionej sekwencji. Krótko mówiąc, dzięki pojęciu narracji myśl filozoficzna znalazła stosowne przesłanki dla dynamicznego ujęcia podmiotu – jest to przesunięcie punktu ciężkości z kartezjańskiego „myślę, więc jestem”, do narratywistycznego „opowiadam, więc jestem”. Jest to uznanie, że życiem nie rządzi naukowa logika przyczyny i skutku, lecz logika opowieści, w ramach której rozumieć oznacza przedstawiać sobie, w jaki sposób jedno zdarzenie pociąga za sobą następne. To, kim jesteśmy dzisiaj, zawdzięczamy „czasowaniu” naszych świadomości. Można powiedzieć, że wszyscy jesteśmy swoimi własnymi nieoficjalnymi biografami i tylko dzięki temu, że konstruujemy opowieść naszego życia, nawet jeśli jest ona dosyć luźno powiązana w całość, potrafimy pojąć, kim jesteśmy i jaka może być nasza
przyszłość. Innymi słowy, tożsamość współczesnego człowieka przybrała formę narracyjną – nie jest czymś nam danym, lecz raczej zadanym, domagającym się od nas ciągłego określania, które rozwija się w czasie. Jak przekonuje Charles Taylor, współczesny człowiek nieustannie poszukuje spójnych sensów w swoim istnieniu, wykorzystując zdolność do artykulacji, która przybiera formę narracji.
eve_1988