Muzykoterapia jako metoda wspomagająca pracę nad komunikacją dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną
Grzegorz Borkowski
http://www.eid.edu.pl/publikacje/muzykoterapia_jako_metoda_wspomagajaca_prace_nad_komunikacja_dzieci_z_gleboka_niepelnosprawnoscia_intelektualna,158.html
Słowo " muzykoterapia " aktualnie żywo funkcjonuje w powszechnym obiegu społecznym. Jednak czy świadomość, co ono tak naprawdę oznacza jest wystarczająca, by móc w sposób twórczy, skuteczny i odpowiedzialny ją stosować w szeroko rozumianej rehabilitacji ? Nie każde słuchanie muzyki czy nawet jej tworzenie jest muzykoterapią, tak jak nie każda rozmowa jest psychoterapią , mimo tego, że zarówno jedno, jak i drugie może nieść w sobie pewien potencjał relaksacyjny i oczyszczający. T. Natanson mówi, że muzykoterapia jest " metodą postępowania wielokrotnie wykorzystującą wieloraki wpływ muzyki na psychosomatyczny ustrój człowieka " ( 1979, s. 51 ).
W odniesieniu do dzieci z głęboką niepełnosprawnością intelektualną muzykoterapia z jednej strony obejmuje stymulację emocjonalną, z drugiej natomiast stymulację zaburzonych funkcji percepcyjno – motorycznych i społecznych. Bardzo często proponowane przeze mnie ćwiczenia i zabawy w trakcie zajęć są wypadkową moich poszukiwań opartych na intuicji. Niezwykle trudno jest wyszukać w literaturze fachowej gotowych sposobów oddziaływań muzykoterapeutycznych, które można by przenieść na grunt własnej pracy zawodowej i dostosować je do możliwości psychofizycznych dziecka. W tej sytuacji , zdaniem J. Stadnickiej, oddziaływania terapeutyczne powinno być ukierunkowane na ożywianie procesów korowych poprzez stwarzanie dziecku sytuacji dostarczających jak najwięcej ilości doświadczeń i przeżyć. Należy przy tym pamiętać, aby te bodźce wiązane były z doświadczeniami podobnego typu zaistniałymi uprzednio. Wykorzystuje się w ten sposób możliwości przejmowania przez korę mózgową funkcji zastępczych ( J. Stadnicka, 1998, s. 14). Głęboko ograniczone możliwości w zakresie funkcji poznawczych i motorycznych uniemożliwiają stosowanie tradycyjnych form oddziaływań muzykoterapeutycznych opartych na aktywności muzyczno – ruchowej. Działania terapeutyczne powinny zatem pobudzać, ożywiać dziecko, prowokować do aktywności poznawczej.
Podczas moich zajęć udaje mi się doprowadzić do takich reakcji dziecka jak: uśmiech, sygnały parafoniczne ( pisk, krzyk, pojękiwania, wokalizacje ), ożywienie ruchowe, zmiany fizjologiczne ( zaczerwienienie skóry ).
Muzyka wpływa bezpośrednio na emocje. Każde napięcie emocjonalne posiada swoja funkcje somatyczna w organizmie. Czasem wystarczy tylko sprawny analizator słuchu, by uzyskać zamierzony efekt. W przypadku niesprawności tego kanału stosuje się dodatkowe bodźce ( np. rytmiczne drgania błony bębenka wywoływane przez terapeutę, rytmiczne kołysania na dużej piłce ) pozwalające na percepcje rytmu i tempa kanałem czuciowym i kinestetyczno – ruchowym. Zdarza się , że muzyka jest jedynym najskuteczniejszym sposobem wyzwalania pozytywnych emocji. Sprzyja to w podejmowaniu prób wchodzenia w kolejne interakcje z dzieckiem.
Muzykoterapia dzieci ze sprzężoną głęboką niepełnosprawnością w zakresie funkcji poznawczych i motorycznych to działanie łączące w sobie elementy znanych metod pracy nad komunikacją, których nośnikiem jest muzyka. Należy do nich omawiana przeze mnie wcześniej metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne oraz programy świadomości ciała, dotyku i komunikacji CH. Knilla.
Swojemu uczniowi z głęboka niepełnosprawnością intelektualną i jednocześnie Zespołem Cornelia de Lange proponuję zabawy ruchowe kształtujące świadomość własnego ciała – w tym wypadku głowy. Ćwiczenie to polegające na wskazywaniu części własnego ciała podczas słuchania piosenki wykonuję przy lustrze. Zazwyczaj rytmicznie kołyszę się ( w pozycji siedzącej ) razem z dzieckiem i wskazuje te części jego ciała, o których jest mowa w piosence.
Bibliografia
Stadnicka J., Terapia dzieci muzyka , ruchem i mową, WSiP, Warszawa , 1998
Natanson T. , Wstęp do nauki o muzykoterapii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich , Wrocław, 1979
Zalewski M. , Muzyczna zabawa, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE , Rzeszów 2008
anmaria53