SYSTEMY POLITYCZNE W EUROPIE 24.05.2010
OCENA SYSTEMÓW WIĘKSZOŚCIOWYCH I PROPORCJONALNYCH
1. Systemy większościowe
· Umożliwiają łatwe osiągnięcie większości parlamentarnej zdolnej do stworzenia rządu i zapewniają stabilność rządu
· Ułatwiają zmianę rządów gdyż niewielkie zmiany w poparciu społeczeństwa dla określonej partii mogą przynieść niewspółmierny efekt w wyborach decydujący o jej pozycji, tzw. głosy utracone
· Stosuje się proste procedury wyborcze i tańsze procedury
· Stymuluje bliższe związki przedstawicieli z wyborcami, gdyż można zostać w okręgu wyborczym, a te okręgi wyborcze są mniejsze niż w przypadku systemów politycznych
· Mniej zależni od kierownictwa partii – deputowani
· Odpowiedzialność wyraźnej partii rządzącej, w koalicjach ta odpowiedzialność rozmywa się (ważna w systemie proporcjonalnym)
2. Systemy proporcjonalne
· Zapewniają reprezentację w organach przedstawicielskich różnych poglądów przez co skład organów odzwierciedla rzeczywiste preferencje polityczne społeczeństwa
· Rząd koalicyjny charakterystyczny dla systemów proporcjonalnych uwzględnia interesy różnych grup społecznych
· Lepiej zapewniają równość siły i głosu
· Znaczne zmniejszają ilość głosów utraconych
· Listy wyborcze umożliwiają otrzymanie mandatu osobom merytorycznie dobrze przygotowanym, które nie mogą zabiegać o poparcie w okręgach wyborczych
· Małe lub nowe partie łatwiej mogą uzyskać mandaty w parlamencie i tym samym zapewnić reprezentacje swojemu elektoratowi
· Partie koalicyjne reprezentują różne interesy grup społecznych i zawierając kompromisy lepiej reprezentują interesy całego społeczeństwa
SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH
1. Władza państwowa
· Trudno jest ją zdefiniować
· Mówimy o kilku władzach państwowych
· Jest to terytorialnie zapewniony kompleks stosunków nadrzędności i podporządkowania ujęty w ramach organizacji, posługujący się prawem i dyspozycyjnością przymusu państwowego
· Musi posiadać legitymizację demokratyczną
· Władzę państwową sprawują organy władzy państwowej na szczeblu centralnym
2. Władza publiczna
· W jej skład wchodzi administracja rządowa i samorządowa
· Organy państwa: państwowy, rządowy, samorządowy
· Elementy: podmiot wyodrębniony, organizacje spośród innych podmiotów wyposażone przez normy prawne we własne kompetencje. Kompetencje te muszą mieć charakter władczy – egzekucje, przymus fizyczny, pozew
· Pozew do sądu jest składany, ochrona cywilno-prawna
· Piastun organu – taka osoba, która pełni funkcje organu
· Nie może nastąpić zlanie państwa z organem
· Piastun – posiada wolności i prawa obywatela
· Prezydent, Marszałek Sejmu – nie posiada praw i wolności obywatela. Ma tylko kompetencje, nie może złożyć skargi konstytucyjnej
· W znaczeniu podmiotowym – prawo tworzy taki organ: Prezydent, Sejm, Trybunały
· W znaczeniu funkcjonalnym – państwo powierza część zadań organom niepublicznym – służba zdrowia
SYSTEMY RZĄDÓW
· Związane z układami relacji między władzą ustawodawczą i wykonawczą
· Władza sądownicza jest zazwyczaj separowana
· Zasada jednolitości władzy państwowej
o Mamy do czynienia ze strukturą hierarchiczną
o W Polsce w czasach PRL – Sejm i reszta mu podporządkowana
o Konstytucja kwietniowa – prezydent i reszta mu podporządkowana
o Szwajcaria – zasada jednolitości władzy państwowej jest od roku 1979
· Zasada podziału władzy
o Istnieje wiele teorii tego podziału
o Są trzy aspekty podziału władzy:
1. Aspekt funkcjonalny – czyli przedmiotowy. Działalność państwa podzielona jest na 3 rodzajowo różne sfery działania:
ü Prawodawstwo – wydawanie ogólnie obowiązujących norm prawnych
ü Wykonawstwo – realizacja zadań państwa
ü Sądownictwo – rozstrzyganie spraw prawnych
2. Aspekt organizacyjny – czyli podmiotowy. Funkcje państwa zostają powierzone różnym organom lub ich grupom
ü Prawodawstwo – parlamentarni
ü Wykonawstwo – rządowi i organizacje administracji samorządowej
ü Sądownictwo – sądom powszechnym, szczególnym, konstytucyjnym
3. Aspekt personalny – związany z regułą incompatibilitas – niepołączalności. Zakaz łączenia funkcji w zakresie poszczególnych stanowisk państwowych lub państwowych z innymi bądź tez z inną działalnością. Występuje w ujęciu:
ü formalnym – oznacza zakaz pełnienia równocześnie różnych stanowisk państwowych przez tą samą osobę
ü materialnym – oznacza zakaz przyjmowania korzyści majątkowych bądź ich ujawienia
Dwa systemy rządów:
1. Prezydencki
· Separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej
· Monizm egzekutywy – prezydent, brak rządu
· Prezydent posiada legitymizację demokratyczną
· Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej
· Prezydent ma inspirację ustawodawczą
· Prezydent nie może rozwiązać parlamentu
· Prezydent ma uprawnienia w zakresie działalności prawotwórczej – uprawomocnienia
· Brak instytucji kontrasygnaty
2. Parlamentarny
· Dualistyczna egzekutywa – głowa państwa i rząd sprawują razem władzę wykonawczą
· Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności podstawowej przez parlamentem
· Głowa państwa jest dziedziczna lub pochodzi z wyborów bezpośrednich lub pośrednich
· Głowa państwa nie sprawuje swojej władzy na bieżąco, ma nieliczne kompetencje formalne
· Występuje instytucja kontrasygnaty aktów głowy państwa:
o Dla ważności aktów
o Przeniesienie odpowiedzialności podstawowej z głowy państwa
o Włączenie w sferę działalności wspólnej
· Rząd musi posiadać poparcie większości parlamentarnej w etapie jego powoływania – inwestytura, votum zaufania
· Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną i konstytucyjną
· Egzekutywa może znieść inicjatywę ustawodawczą – często jest przekazywana rządowi a nie głowie państwa
· Głowa państwa ma prawo veta
Reszta powstaje przez racjonalizację tych dwóch systemów
3. Prezydencko-parlamentarny
· Racjonalizacja
· Ważna rola prezydenta i premiera
· Nie ponoszą odpowiedzialności podstawowej
4. Kanclerski
· Stabilizacja rządów
· Konstruktywne votum nieufności – by obalić rząd premiera lub kanclerza
1
umkc