Socjologia 19.04.10
Naturalną formą organizacji są grupy społeczne, w ich ramach wytwarzane są mechanizmy kontrolne. W przypadku małych grup społecznych możemy mówić o bardzo silnym powiązaniu miedzy jednostkami, które mogą mieć charakter emocjonalny.
W jaki sposób funkcjonują grupy pierwotne? Pojecie grupy pierwotnej odnosi się do takich naturalnych zbiorowości ludzkich, które są najistotniejsze jeśli chodzi o proces socjalizacji dzieci.
3 podstawowe rodzaje: rodzina, grupa sąsiedzka, grupa rówieśnicza.
· Sąsiedztwo – w praktyce silne grupy sąsiedzkie są w chwili obecnej pewnym reliktem, pozostałością tego, co było wcześniej; raczej nie mamy do czynienia ze wspólnotą sąsiedzką, grupy sąsiedzkie nie są ważną instytucją w kontekście codziennego funkcjonowania czy uspołecznienia
· Rodzina – w pewnym aspekcie przestała być grupą pierwotną w takim znaczeniu, jakie miała kiedyś – była pewną formą organizacyjną o charakterze zamkniętym; współcześnie rodzina staje się przynajmniej po części strukturą otwartą, w Polsce jeszcze nie na szeroką skalę, natomiast np. w USA na skalę masową; rodzina patchworkowa – powstaje ze strzępków wcześniej istniejących rodzin (małżeństwo -rozwód - małżeństwo, tzw. małżeństwa seryjne)
· Grupy rówieśnicze – dotyczą ich najmniejsze zmiany; zmiany dotyczą przede wszystkim zmian, które są obserwowane w kontekście sąsiedztwa – jeśli zanika sąsiedztwo, w pewnym sensie zanikają również grupy rówieśnicze wynikające z sąsiedztwa
Grupa odniesienia – pojęcie wprowadzone przez amerykańskich socjologów w II poł. XX w.; związane z próba poszukiwania, w jaki sposób ludzie poszukują pewnych wzorców w codziennym zachowaniu; pewne osoby kategoryzują siebie nie tylko w kategoriach w jakich funkcjonują, lecz odnoszą swoje zachowanie do grup, do których aspirują ???
W latach 60,70 i 80 podstawową grupą odniesienia była grupa sąsiedzka, do której albo się należało albo aspirowało; od lat 90 punktem odniesienia przestały być grupy o charakterze bardziej lokalnym, grupy odniesienia zostały zastąpione przez jednostkę odniesienia; punktem odniesienia przestała być konsumpcja dokonywana przez sąsiadów (sąsiad ma fajny samochód, to ja też chcę), tym punktem stały się pewne gwiazdy medialne, zbiorowości klasy wyższej; nastąpiło dość radykalne rozbudzenie pewnych form konsumpcji;
Badania armii amerykańskiej – przyniosły dość zaskakujące wyniki; w okresie II WŚ żołnierze, którzy służyli w jednostkach, gdzie łatwo można było awansować, postrzegali armię USA za najbardziej niesprawiedliwą, natomiast żołnierze z tych jednostek, gdzie awansować było bardzo trudno, postrzegali armię amerykańską za bardzo sprawiedliwą.
Kategorią, która lepiej oddaje rzeczywistość jest sieć społeczna. Występuje w kilku znaczeniach. Grupy społeczne są traktowane jako specyficzny rodzaj sieci społecznych, który charakteryzuje się tym, ze miedzy poszczególnymi członkami występują silne powiązania.
Całkiem niedawno wskutek rozmaitych zmian nastąpiła zmiana – grupy społeczne przestały mieć znaczenie fundamentalne, przestały być najważniejszą formą organizacyjną.
Sieć społeczna – zbiór węzłów (ludzie, instytucje) połączonych za pomocą krawędzi (powiązania); analizowany jest albo poziom organizacji albo poziom jednostkowy.
Charakteryzują się kilkoma elementami:
1. kwestia „małego świata” – pomiędzy dwoma dowolnymi osobami istnieje bardzo niewiele ogniw pośredniczących; za pomocą 6 ogniw pośredniczących można ze sobą powiązać dwie dowolne osoby; istnieje pewna liczba osób, które określane są jako tzw. osoby wpływowe, centra sieci, punkty kluczowe sieci
2. sieci bezskalowe – odporne na przypadkowe ataki, zerwanie relacji między poszczególnymi węzłami
3. charakter niehierarchiczny – hierarchia nie jest tak wyraźna, jednoznaczna
4. na lokalnym poziomie mają charakter otwarty, wchłaniają nowe elementy
5. są bardzo elastyczne, dostosowują się w sposób płynny do zmian otoczenia i wszelkich innych zmian; grupy społeczne są pod tym względem bardziej trwałe, niezmienne, konserwatywne
6. jako pierwsze w ten sposób zaczęły funkcjonować organizacje przestępcze i grupy terrorystyczne; zwiększyło to ich efektywność i utrudniało ich rozbijanie
7. nie są losowe, nie mają charakteru przypadkowego
Indywidualizm sieciowy – Barry Wellman; nacisk kładziony jest na zewnętrzne kontakty jednostki, nie wewnętrzne cechy jednostki; dla każdego człowieka można stworzyć indywidualną sieć za pomocą więzi silnych lub niepogłębionych; istotne jest to, w jaki sposób człowiek zarządza swoją siecią, w jaki sposób decyduje o nawiązywaniu nowych relacji lub ograniczeniu istniejących już relacji, ile sieć posiada powiązań;
Mark Granovetter – interesowało go badanie tego, w jaki sposób ludzie szukają i znajdują pracę; punktem odniesienia był podział na więzi silne i więzi słabe; większość osób znajdowało pracę dzięki więziom słabym; przynależność do danych grup społecznych ma charakter drugorzędny w porównaniu do liczby powiązań słabych, jakie dana jednostka posiada- im więcej przelotnych znajomości, tym większe szanse na odniesienie sukcesu, znalezienie pracy, na lepszą pozycję społeczną. Konsekwencją tych badań było stwierdzenie, że liczba powiązań i sposób tworzenia sieci osobistych jest związane z położeniem klasowym danych osób – im ktoś był wyżej w hierarchii społecznej, tym większe znaczenie miały dla niego więzi silne.
Sieci społeczne są w pewnym sensie nieprzyjazne dla jednostek, gdyż nie tworzą bezpiecznego środowiska, nie dają pewnego oparcia. Społeczeństwo, w którym dominują grupy jest społeczeństwem zdrowszym, istnieje korelacja pomiędzy formą organizacyjną, w której człowiek funkcjonuje i jego stanem zdrowia (w społeczeństwie, gdzie dominują sieci, częstsze są choroby serca, stres itp.)
Sekty lub ruchy kultowe – efekt pojawienia się sieciowej struktury organizacyjnej; dają one bezpieczeństwo ontologiczne, bezproblemowy sposób funkcjonowania;
Kluczowe stają się pozycje, które łączą rozmaite sieci ze sobą. Pomiędzy wszelkimi powiązaniami lokalnymi istnieją pewne obszary, które są obszarami przynajmniej potencjalnie niezagospodarowanymi – tzw. luki strukturalne. Istnienie tych luk i określenie, gdzie te luki się znajdują jest z jednej strony źródłem sukcesu niektórych osób (niektóre jednostki, które są w stanie zauważyć te luki i je zapełnić, znajdują się w uprzywilejowanej pozycji, gdyż łączą jakieś dwie sieci), z drugiej strony osoby które zaczynają funkcjonować w miejscu luk funkcjonalnych stają się ogniwami kluczowymi, od których zaczyna zależeć funkcjonowanie struktury w szerszym kontekście. Ma to wymiar praktyczny i poznawczy.
· Grupy społeczne są w pewnym sensie samowystarczalne, struktury sieciowe z definicji samowystarczalne nie są - zjawisko outsourcingu.
· W kontekście sieci społecznych występuje brak syndromu myślenia grupowego, wzrost indywidualizmu.
· Postrzeganie świata nie jest zestandaryzowane, trudno mówić o występowaniu jednej ideologii, jednego zbioru wartości – w przypadku grup społecznych postrzeganie świata jest w miarę podobne, jedna ideologia itp.
· Wejście w poszczególne relacje może być wejściem cząstkowym, które nie powoduje dalszych konsekwencji. Jednostka wchodzi w daną relacje w silnie ograniczonym zakresie – np. ktoś może być regularnym dyskutantem na forum internetowym, jednak z chwila zaprzestania przebywania w środowisku wirtualnym, jednostka wchodzi w inną relację.
· Jednostka wybiera swoje więzi społeczne.
Przejście od społeczeństwa opartego na grupach do społeczeństwa opartego na sieciach ma liczne konsekwencje – rosnący proces indywidualizacji, fragmentaryzacji społecznej, coraz większy problem z przestrzeganiem norm społecznych, utrzymaniem ładu społecznego.
umkc