PODSTAWY SOCJOLOGII 17.04.2010
Podział na klasy społeczne i nierówności w zbiorowościach.
Utrwalone nierówności społeczne są powszechnikiem kulturowym, bo występują we wszystkich znanych nam zbiorowościach.
Kiedy mówimy o strukturze społecznej, to oznacza to podział społeczeństwa, zbiorowości na części pozostające ze sobą w relacjach nadrzędności i podrzędności.
Podstawowe typy nierówności:
· Podział na klasy społeczne
· System kastowy – podział jest legitymizowany przez religię
· System feudalny – podział stanowy. Podział społeczeństwa na stany, charakterystyczny dla średniowiecznej Europy. Charakterystyczny kiedyś dla Chin. Kryterium kluczowym jest element relacji względem władzy, a z drugiej strony element związany z własnością.
· System rasowy
· Niewolnictwo – jako system utrwalonych nierówności społecznych występujących we wszystkich typach kulturowych
Kiedy mowa jest o nierównościach społecznych w społeczeństwie nowoczesnym, które jest klasowym nierówności są utrwalone w pewnej hierarchii i zawsze dotyczą szczególnych aspektów.
Mierzenie nierówności na poszczególnych podejściach. 3 podstawowe modele nierówności społecznych w kontekście społeczeństw nowoczesnych:
1. Równość wobec prawa
· Wzorzec obowiązujący powszechnie.
· W ramach społeczeństw demokratycznych istnieje konsensus.
· Wzorzec normatywny.
· W obrębie społeczeństw nowoczesnych można wyróżnić grupy osób traktowanych przez prawo w sposób uprzywilejowany, np. immunitety sędziowskie, poselskie, pełnoletniość jako pewna bariera, która sprawia, że część populacji poniżej 18 roku jest traktowana inaczej niż osoby, które ukończyły 18 rok życia.
2. Równość szans
· Mamy z nią do czynienia, kiedy poszczególne jednostki mają podobne możliwości osiągania pozycji i dóbr – jednostki powinny mieć identyczne szanse
· Końcowy efekt w kontekście nierówności ma związek z wkładem pracy, zasługami
· Idea merytokracji – nagradzanie poszczególnych osób ze względu na zasługi
· Jest traktowana jako istotny element o charakterze ideologicznym, ale nie jest normą, którą można kwalifikować jak równość wobec prawa
· Równość szans jest niemożliwa do osiągnięcia, bo:
o Mamy do czynienia z formami dziedziczenia
o Musiałaby nastąpić zmiana całkowita środowisk cywilizacyjnych
· Z jednej strony dzieci dziedziczą pozycje rodziców, a z drugiej pozycje te nie są dziedziczone
· Punktem docelowym powinna być sytuacja, w której ludzie znajdują się w podobnej pozycji pod względem własności, zasobów, którymi dysponują itd.
· Idea równości jest ideą liberalną
3. Klasy społeczne – są definiowane w kontekście równości i nierówności warunków. Są dwie podstawowe perspektywy dotyczące tego czym są klasy społeczne, jak należy je analizować, jak analizować trwałe nierówności w obrębie typów społeczeństw.
· Max Weber – dwie jednostki nalezą do tej samej klasy kiedy mają podobne możliwości osiągnięcia podobnych sukcesów na rynku ekonomicznym. Daną osobę klasyfikujemy do danej klasy społecznej, kiedy dzieli ona z nami w miarę równe szansy. Kładzie nacisk na wspólnotę szans.
· Karol Marks - podział na klasy społeczne jest to podział ze względu na wartości, jakie posiada dana jednostka. Istotą podziału klasowego jest to, że wspólnota położenia klasowego determinuje całe doświadczenie jednostki. Posiadanie własności determinuje inne elementy (styl życia, prestiż, postrzeganie rzeczywistości). Podział na klasy społeczne jest podziałem fundamentalnym w obrębie dużych form zbiorowości by zrozumieć dynamikę danego społeczeństwa. Tradycja Marksowska jest tradycją tradycyjną.
Lloyd Warner – rozwijał tradycję Weberowską. Wprowadził podział na:
· Klasę niższą
· Klasę średnią – najważniejsza klasa. Zbiorowość dominująca kulturowo.
· Klasę wyższą – elity polityczne, ale nie odwoływały się do wartości klasy wyższej tylko klasy średniej.
Był to podział amerykański związany ze specyfiką ludzką w USA. Cechą społeczeństwa amerykańskiego. (rysunek)
Istota społeczeństwa klasowego – istnieje przepływ między klasami w wymiarze pokoleniowym i międzypokoleniowym. Koncepcja podziału zaproponowana przez Warnera wyklucza podklasę (underclass) – jest włączona ze społeczeństwa i podziału pracy w ramach danej zbiorowości. Są to osoby, które nie są potrzebne na rynku pracy. Podklasa się reprodukuje w 100%. Nie jest niezbędna. Często używa się nazwy „ludzie zbędni”
Klasa średnia, niższa i wyższa istnieją w symbiozie. Występują powiązania między członkami klas dotyczące pracy. „Białe kołnierzyki”, „niebieskie kołnierzyki”
70% ludności dziedziczy pozycję swoich rodziców, 30% nie. Niezależnie od ideologii odsetek dziedziczenia pozycji społecznej jest bardzo podobny.
Czym lepsza kondycja społeczeństwa, tym lepsza kondycja klasy średniej.
W Europie podział na klasy wyglądał trochę inaczej. Cecha charakterystyczną – na poziomie ideologicznym dominującym rodzajem ideologii jest ideologia klasy wyższej. Elity są traktowane jako cześć społeczeństwa, która dyktuje styl życia. W USA była to klasa średnia.
Społeczeństwa polskie:
· Nie ma podklasy – jest założenie, że coś takiego są dopiero tworzy
· W 1989 roku mieliśmy do czynienia z transformacją ustrojową, która spowodowała sytuację, że 5 lat temu 70% populacji nie dziedziczyło pozycji społecznej swoich rodziców.
· Następuje sytuacja ponownego nakładania się na siebie wymiarów związanych z władzą, prestiżem, własnością.
Kiedyś podział był na warstwy społeczne: chłopska, robotnicza, inteligencja, ziemianie – szlachta.
umkc