J. Tajchman, DREWNIANE DRZWI ZABYTKOWE NA TERENIE POLSKI.pdf

ochrona

zabytków

4-1991

JAN TAJCHMAN

DREWNIANE DRZWI ZABYTKOWE NA TERENIE POLSKI

(Systematyka i problematyka konserwatorska)

W Ļ ród wielu detali architektonicznych, które wykształciły

si ħ w ci Ģ gu wieków na terenia Potski. stolarka drzwiowa

ma najwi ħ cej ró Ň norodnych rozwi Ģ za ı . Ró Ň norodno Ļę

ta dotyczy elementów podstawowych (tabl. I), podziału

według liczby skrzydeł (tabl. II), a tak Ň e ich

konstrukcyjnych rozwi Ģ za ı {tabl. III). Jednak

prawdziwe bogactwo form wytaza si ħ dopiero W

opracowaniach plastycznych, w ich ró Ň nych systemach i

przekształceniach stylistycznych (tabl. IV). Wiele z nich

mo Ň na porówna ę do rozwi Ģ za ı meblarskich (drzwi szaf).

Analizuj Ģ c dawne drzwi zewn ħ trzne stwierdzamy, Ň e maj Ģ

one odmiennie rozwi Ģ zan Ģ stron ħ tyln Ģ i frontow Ģ . Podo-

bnie działo si ħ i w najdawniejszych drzwiach wewn ħ trz-

nych, w których dopiero w konstrukcji płycinowej obie

strony zacz ħ ły stopniowo upodabnia ę si ħ do siebie. St Ģ d

w analizie i ocenie musimy traktowa ę równorz ħ dnie

stron ħ tyln Ģ (rewers) i przedni Ģ (awers). Rewers

zazwyczaj wyja Ļ nia nam budow ħ konstrukcyjn Ģ . Awers

natomiast okre Ļ la rodzaj dekoracji, jaki został „nało Ň ony"

na t ħ konstrukcj ħ . Według tej zasady w niniejszym

opracowaniu zostanie zaprezentowana systematyka

drzwi, a wi ħ c ich rozwi Ģ za ı konstrukcyjnych oraz syste-

mów dekoracyjnych. Zasada ta odbiega od charakterysty-

ki stolarki drzwiowej przedstawianej dotychczas w ró Ň ne-

go typu inwentarzach, opisach, publikacjach, a nawet

podr ħ cznikach. Najcz ħĻ ciej rodzaj drzwi okre Ļ lany jest

tam tylko według cech zewn ħ trznych, co prowadzi do

bł ħ dów i nieporozumie ı .

W ci Ģ gu wieków dopracowano si ħ kilku podstawowych

rozwi Ģ za ı konstrukcyjnych i szeregu ich odmian. Maj Ģ one

na celu poł Ģ czenie elementów drewnianych w jedn Ģ cało Ļę

dla uzyskania „tafli" skrzydła drzwiowego zabezpieczonego

jednocze Ļ nie, tak przed paczeniem si ħ , jak i przed

zwi Ļ ni ħ ciem pod wpływem własnego ci ħŇ aru, umo Ň liwiaj Ģ c

jednocze Ļ nie naturaln Ģ prac ħ drewna. W dawnych

stolarkach drzwiowych mo Ň emy wyró Ň ni ę trzy podstawowe

typy konstrukcyjne (tabl. III): I. Drzwi biegunowe U. Drzwi

deskowe III. Drzwi ramowo-płycinowe

Drzwi biegunowe

W drzwiach tych głównym elementem jest tzw. biegun

umieszczony z boku (najcz ħĻ ciej grubszy) posiadaj Ģ cy prze-

dłu Ň enia w dół i w gór ħ w formie czopów, na których jak na

zawiasach obracaj Ģ si ħ cale skrzydła drzwiowe. Z biegunem

poł Ģ czone s Ģ deski za pomoc Ģ listew i zastrzałów. Drzwi

biegunowe znane były juz w staro Ň ytno Ļ ci. Znaleziono je tak Ň e

w Biskupinie. U nas w Polsce stosowano je przede wszystkim

w budownictwie ludowym a Ň do pocz Ģ tków XIX w., a w

budynkach gospodarczych nawet do pocz Ģ tku naszego

stulecia.

Drzwi deskowe

W drzwiach deskowych skrzydło drzwiowe uzyskiwano przez

zestawienie obok siebie pionowych desek. Sposób

269

poł Ģ czenia tych desek decydował o odmianie konstruk-

cyjnej tego typu drzwi. Mo Ň emy wyró Ň ni ę tutaj kilka

rozwi Ģ za ı :

a) Najbardziej prymitywnym rozwi Ģ zaniem konstruk

cyjnym było poł Ģ czenie desek ze sob Ģ przez nabicie

ró Ň nego typu dekoracji pełni Ģ cych jednocze Ļ nie w tym

wypadku rol ħ konstrukcyjn Ģ . Zdarzały si ħ tutaj sporadycz

nie tak Ň e drzwi wykonane z jednej szerokiej deski.

b) Drzwi deskowo- listwo we. powstały przez poł Ģ czenie

desek nabitymi na nie listwami. Stosowano je sporadycz

nie. Drzwi takie łatwo ulegały zwi Ļ ni ħ ciu (opuszczeniu

si ħ ).

c) Drzwi deskowe listwowe zastrzałowe obok listew

posiadały zastrzały, które skutecznie ju Ň zabezpieczały

przed zwi Ļ ni ħ ciem skrzydła. Były w miar ħ popularne

w budynkach gospodarczych (tak Ň e dzisiaj).

d) Drzwi deskowo-szpungowe (sp Ģ gowe). w których

deski ł Ģ czono specjalnie zaci ħ t Ģ i wsuwan Ģ w nie listw Ģ

zbie Ň n Ģ , tzw. szpung Ģ . Jest to najlepsze rozwi Ģ zanie

konstrukcyjne pozwalaj Ģ ce na prace drewna z jednoczes

nym wykluczeniem jego paczenia i skutecznym zabezpie

czeniem przed opuszczeniem si ħ skrzydła drzwiowego.

Jest to najbardziej popularne i powszechne rozwi Ģ zanie

konstrukcji stolarki drzwiowej. Na terenach Polski stoso

wane od XIII do XIX w. Konstrukcja ta wykorzystywana

jest tak Ň e w pracach konserwatorskich.

e) Drzwi z listw Ģ czołow Ģ .

W skrzydłach takich drzwi, deski poł Ģ czone s Ģ w jedn Ģ

„płyt ħ " przez wpuszczenie ich ko ı ców w rowki listew

mocowanych dołem i gór Ģ , przy jednoczesnym poł Ģ cze-

niu skrajnych desek na kołkowane czopy z ww. listwami.

Konstrukcja ta nie jest bardzo popularna i znana dopiero

z przykładów XV- i XVI-wiecznych.

f) Drzwi zdwojone

Powstały przez zbicie dwóch warstw desek zazwyczaj

poło Ň onych pod k Ģ tem prostym. Pojawiaj Ģ si ħ one spora-

dycznie. Spotyka si ħ je ju Ň w pó Ņ nym gotyku.

D rz wi ra mo wo-p ł yci no we

strukcji, albo jednocze Ļ nie dla obydwóch. Ponadto w wielu

przypadkach na jednym skrzydle drzwiowym stosowano

jednocze Ļ nie kilka rodzajów dekoracji. Te plastyczne

opracowania stolarki drzwiowej, obok wyra Ņ nych cech

stylowych (a wiec łatwych do datowania) posiadały

tak Ň e rozwi Ģ zania „bezstylowe". Niektóre dekoracje

bardzo długo posługiwały si ħ form Ģ tradycyjn Ģ . W

takich wypadkach niejednokrotnie trudno okre Ļ li ę jest

czas powstania konkretnych drzwi. Dekoracje wyst ħ puj Ģ -

ce na skrzydłach drzwiowych niezale Ň nie od ich stylistycz-

nego, a wi ħ c i czasowego charakteru, mo Ň na uj Ģę w pew-

ne systemy zwi Ģ zane z danym typem konstrukcji.

A. Dekoracje wyst ħ puj Ģ ce na konstrukcji

deskowej (tabl. IV)

1. Obijanie elementami Ň elaznymi

Ten sposób dekoracji stanowi Ģ cy bardzo cz ħ sto jednocze Ļ -

nie element wzmocnienia i zabezpieczenia drzwi stosowa-

no przede wszystkim na konstrukcjach deskowych. Naj-

prostsz Ģ form Ģ było nabijanie na stron ħ zewn ħ trzn Ģ skrzy-

dła drzwiowego gwo Ņ dzi o do Ļę du Ň ych główkach (tzw

głowaczy) lub o główkach w formie gwiazdek, lub rozetek.

Form ħ bardziej rozwini ħ t Ģ stanowiły rozbudowane deko-

racyjne zawiasy i ornamenty kowalskie tworz Ģ ce na ogół

z zawiasami jedn Ģ cało Ļę kompozycyjn Ģ . Nast ħ pn Ģ form ħ

stanowiły drzwi obijane kawałkami blachy i

płaskownikami. Płaskowniki tworzyły kratownice

romboidalne, rzadziej prostok Ģ tne. Pola kratownic były

wypełniane gładkimi blachami lub na ich podkładzie

rozetkami, b Ģ d Ņ wycinankami z blachy — gładkimi albo

trybowanymi. Sporadycznie pola kratownic miały orna-

menty b Ģ d Ņ kompozycje (np. orły) wykonane z blachy

technik Ģ wytłaczania. Drzwi z dekoracjami Ň elaznymi byiy

bardziej popularne na terenie Polski Południowej. Wyst ħ -

puj Ģ one we wszystkich okresach od gotyku do baroku

wł Ģ cznie. Na przykład na terenie Krakowa drzwi zewn ħ trz-

ne obijane blachami i płaskownikami w kratownice stano-

wiły prawie jedyne rozwi Ģ zania a Ň do pocz Ģ tku XVIII w

2. Opierzanie kratownicami drewnianymi

Opierzanie drzwi od zewn Ģ trz ró Ň nego typu kratownicami

z przewag Ģ układów romboidalnych wyst ħ puje W XIV

i XV w. W tym ostatnim stuleciu staj Ģ si ħ modne kratowni-

ce wypełnione czwórli Ļ ciem. Stolarki takie szczególnie s Ģ

znane z terenów Polski Północnej. Kratownica sporadycz-

nie utrzymuj Ģ si ħ jeszcze w pierwszej połowie XVI w

i powracaj Ģ ponownie w XIX w.

3. Opierzanie dekoracj Ģ pseudopłycinow Ģ i płycinow Ģ

W XVIII w. stały si ħ modne drzwi, w których płyciny

zacz ħ to imitowa ę nabijanymi od zew Ģ trz listwami obiega

j Ģ cymi pola o do Ļę ró Ň nych kształtach. Cz ħ sto było to

jedno pole (jedna „płycina") w całych drzwiach.

Zamiast desek na konstrukcj ħ deskow Ģ nabijano tak Ň e

ramy wypełnione płycinami. które z reguły nie ł Ģ czyły si ħ

z nimi konstrukcyjnie. Stolarki te pojawiaj Ģ si ħ sporadycz

nie we wszystkich okresach. Najwcze Ļ niejsze przykłady

pochodz Ģ z XVI w. i posiadaj Ģ form ħ pó Ņ nogotyck Ģ -

Dekoracje płycinowe sporadycznie nakładano tak Ň e na

konstrukcje prycinowe.

4. Opierzanie deskami

Na stron ħ zewn ħ trzn Ģ drzwi deskowych nabijano deski

z ram Ģ lub bez ramy. Na przestrzeni mi ħ dzy ramiakami lub

na cał Ģ płaszczyzn ħ skrzydła drzwiowego nakładano deski

proste, rzadziej o przekroju trapezowym, tworz Ģ c pseudo-

Ň aluzje. Najcz ħĻ ciej jednak nabijano szerokie deski profi-

273

Konstrukcja ramowo-płycinowa. składa si ħ z rani tworz Ģ -

cych pola, które wypełniaj Ģ płyciny. Płyciny te wpuszcza-

ne s Ģ po obwodzie w ramy, dzi ħ ki czemu drewno mo Ň e

swobodnie „pracowa ę " a skrzydło drzwiowe nie paczy

si ħ . ani nie ma mo Ň liwo Ļ ci opuszczania si ħ . Konstrukcja ta

na terenie Francji znana jest ju Ň około 1400 r. W Polsce

sporadycznie wyst ħ puje pod koniec XV i w XVI w.

Popularna staje si ħ dopiero w XVII stuleciu, przewa Ň nie

w drzwiach wewn ħ trznych. W zewn ħ trznych staje si ħ

powszechna dopiero w XIX w., szczególnie w jego drugiej

połowie.

Najstarsze ramy drzwi płycinowych konstruowano w ten

sposób, Ň e ich ramiaki ł Ģ czono ze sob Ģ na zasadzie

szpungi. (Takie zapó Ņ nione rozwi Ģ zania mo Ň na spotyka ę

jeszcze w pierwszej połowie XVII w.). Pó Ņ niej ramiaki te

ł Ģ czono na kołkowane czopy, a w ko ı cu XVI w. ju Ň na

czopy klinowe.

Płyciny sporadycznie wzmacniano szpungami. dodatko-

wymi ramami lub je pogrubiano. Dodatkowe ramy (tzw.

zdwojenie płycin) mo Ň na spotka ę niekiedy w XVI i XVII w.,

ale bardziej popularne staj Ģ si ħ dopiero w XIX w. Pogru-

bianie pryci n cha rakteryst ycz ne je st dla drzwi

XVIII w.

O rozwi Ģ zaniach plastycznych drzwi decydowała liczba

ich skrzydeł i konstrukcja, ale przede wszystkim nało Ň one

od zewn Ģ trz ró Ň nego rodzaju dekoracje. Dekoracje te były

charakterystyczne b Ģ d Ņ dla jednej b Ģ d Ņ dla drugiej kon-

Iowane w róŇnych układach kompozycyjnych. Wydaje siħ.

Ņe ten typ stolarek wywodzi siħ z konstrukcji zdwojonej.

W czasach nowoŇytnych jest to najbardziej popularne

rozwiĢzanie drzwi zewnħtrznych na terenie całej Polski.

Utrzymuje siħ ono dalej przez cały XIX w., a potem do

czasów współczesnych. StĢd jest to typ tradycyjny, nieje-

dnokrotnie trudny do datowania, który czasami moŇna

ustalię na podstawie elementów drugorzħdnych, takich

jak profilowane Ļlemiona lub okucia. Sporadycznie opie-

rzano deskami takŇe konstrukcjħ ramowo-płycinowĢ. 5.

Wycinanie pseudopłycin

W budownictwie ludowym i małomiasteczkowym moŇna

spotkaę stolarki drzwiowe (najczħĻciej z XVIII i XIX w.),

w których imitowany jest podział płycin przez naciħcia

odpowiednich zagłħbieı w płaszczyŅnie skrzydła drzwio-

wego, najczħĻciej tylko z jednej strony.

B. Dekoracje wyst ħ puj Ģ ce na konstrukcjach:

Deskowej i ramowo-płycinowej

1. O p i e r z a n i a elem entami o form ach

a r c h i t e k t o n i c z n y c h

Jest to jedna z bardziej popularnych dekoracji wystħpujĢ-

cych w stolarkach drzwiowych, stosowana tak w kon-

strukcji deskowej, jak i płycinowej. NaleŇy przypuszczaę,

Ňe znana była u nas juŇ w gotyku {zachowały siħ tylko

jedne takie drzwi z koĻcielnej szafki Ļciennej). RozwiĢza-

nia te były bardzo popularne w renesansie i to w najmniej

przetwarzanych kompozycjach. W baroku, a szczególnie

w okresie rokoka przetwarzanie kompozycji form archi-

tektonicznych w stolarkach drzwiowych doprowadzono

do pewnego „wyrafinowania" nadajĢc im formħ a tektoni-

cznĢ. Ponownie formy architektoniczne zaczħły doĻę

powszechnie opanowywaę stolarki klasycystyczne, a po-

tem historyzujĢce, szczególnie w wersji neorenesansowej,

rzadziej neobarokowej

2. O p r a c o w a n i a s n y c e r s k i e

Opracowania snycerskie wykonywano bĢdŅ przez rzeŅ-

bienie w płaszczyŅnie skrzydła drzwiowego, bĢdŅ przez

nakładanie na nie ornamentów lub płaskorzeŅby. Opraco-

wania te obejmowały całe skrzydło, bĢdŅ tylko niektóre

jego elementy, wystħpujĢc samodzielnie lub w połĢczeniu

z innymi rodzajami dekoracji. Opracowania snycerskie

wystħpujĢ we wszystkich epokach, jednak specjalne ich

nasycenie przypada na okres renesansu i baroku. Od

1900 r. nastħpuje pewien nawrót do rzeŅbienia w płasz-

czyŅnie drzwi róŇnego typu ornamentów, zazwyczaj o for-

mach secesyjnych.

stħpujĢ w nielicznych przykładach prawie we wszystkich

okresach, najczħĻciej jednak w XIX w.

2. Opracowanie krawħdzi ram oraz luster płycin

Wycinanie profilowaı na krawħdzi ram (od strony płycin)

charakterystyczne jest dla drzwi póŇnogotyckich i wcze-

snorenesansowych. Ponownie staje siħ modne w okresie

rokoka przy jednoczesnym krzywolinijnym wyciħciu pola

płycin oraz w klasycyzmie. W drzwiach secesyjnych, obok

krawħdzi profilowanych, przewaŇajĢ krawħdzie proste,

podobnie obok pól krzywolinijnych prostokĢtne.

Charakterystyczne opracowanie płycin to: ornament fał

dowy w drzwiach póŇnogotyckich, gładka lub ornamen

talna (rzeŅbiona) płaszczyzna w renesansie i baroku,

a potem w secesji. W XVIII i XIX w. stosowano wysuniħtĢ

lekko z płyciny płaszczyznħ do przodu, tzw. lustro, które

w okresie rokoka przyjmuje krzywolinijny zarys (najczħ

Ļciej równoległy do ramy). W klasycyzmie lustra te lub

nasuniħte płyciny czħsto sĢ kanelurowane.

3. Przykrywanie styków ram i płycin

Przykrywanie styków ram i płycin wykonywano profi

lowanymi listwami (prħtawinami).

RozwiĢzania te przewaŇajĢ w póŅnym renesansie i baroku

oraz historyzmie drugiej połowy XIX w. W okresie rene-

sansu listwy te najpierw bywały gierowane prostokĢtnie,

a potem wielobocznie; wchodziły czħsto na płyciny. Na

ogół składały siħ z wielu drobnych elementów (kilku

profilów heblowanych oddzielnie). W XIX w. listwy te

zazwyczaj wykonywano o wiħkszym, bardziej miħsistym

przekroju.

4. Nakładanie elementów gotowych

W XIX w. zamiast listew profilowanych stosowano nie-

kiedy ornamentalne długie elementy odlewane z tzw.

białego metalu (stop cyny). TakŇe ornamentami z tego

metalu ozdabiano pola płycin, a nawet powierzchnie ram.

W tym samym okresie na ramy nakładano drobne listewki

(najczħĻciej o przekroju pótwałka) komponujĢc je z ma -

tymi. przewaŇnie toczonymi rozetkami.

5. Oklejanie intarsjĢ

W Polsce w drugiej połowie XVI w. pojawia siħ intarsjĢ,

polegajĢca na oklejaniu powierzchni przedmiotów dre-

wnianych innymi gatunkami drewna, czħsto podbarwia-

nymi czy podpalanymi, nierzadko wykonana ze sprowa-

dzonych drzew egzotycznych. Forniry do intarsji miały

gruboĻę 3-4 mm i ciħto je rħcznie. Intarsjħ moŇemy

podzielię na wgłħbnĢ, naklejanĢ powierzchniowo (okła-

dzinowĢ) i nakładanĢ, która przypomina juŇ relief. IntarsjĢ

oklejano u nas tylko drzwi wewħtrzne. i to przewaŇnie te

w konstrukcji płycinowej, stosujĢc róŇnego typu orna-

menty, przedstawienia figuralne oraz całe kompozycje.

6. Opracowanie i wypełnianie pól przedĻwitów

PodobnĢ rolħ do nadĻwietli spełniajĢ przeĻwity wykonane

w skrzydłach drzwiowych. Celem ich jest doprowadzenie

Ļwiatła, a czasami takŇe udostħpnienie wglĢdu do po

mieszczeı za drzwiami. PrzeĻwity o róŇnych wielkoĻcitch

i kształtach stosowano przede wszystkim w drzwiach

ramowo- płycinowych, a sporadycznie tylko w drzwiach

deskowych, zazwyczaj o niewielkich rozmiarach. Prze

Ļwity te zamykano bĢdŅ tylko kratĢ, bĢdŅ kratĢ i szkłem lub

samym szkłem. Drzwi wypełnione tylko kratĢ (drewnianĢ

lub metalowĢ, w oałoĻci albo czħĻci), nazywamy drzwiami

aŇurowymi, wypełnione szkłem — drzwiami szklonymi.

Drzwi aŇurowe spotykamy bardzo rzadko. Drzwi szklone

pojawiajĢ siħ sporadycznie we wnħtrzach nowoŇytnych,

zazwyczaj z przeĻwitami w górnych polach. Wypełnione

były one błonĢ szklanĢ (w ołowiu), a od rokoka oszkle-

C. Dekoracje wyst ħ puj Ģ ce na konstrukcji

ramowo-płycinowej

1. Podział na płyciny

Podział skrzydła drzwiowego na płyciny oraz ich kształt

i proporcje sĢ podstawowymi elementami plastycznego

kształtowania tego typu stolarek. W okrasie póŅnego

gotyku drzwi miały najczħĻciej po cztery płyciny. W

okresie renesansu stały siħ popularne drzwi o dwóch

równych płycinach. (lub prawie równych) i były

najbardziej powszechnym rozwiĢzaniem aŇ do drugiej

połowy XIX w. Około 1700 roku stajĢ siħ modne drzwi

jednopłycinowe. a w okresie rokoka dwupłycinowe o

zdecydowanie zróŇnicowanych polach, tj. u góry

wiħkszych, a u dołu mniejszych. Takie rozwiĢzania utrzy-

mujĢ siħ aŇ do poczĢtku XX w. W klasycyzmie ponadto

stosowane sĢ drzwi trójpłycinowe, szczególnie o zróŇni-

cowanych wielkoĻciach pól. Drzwi wielopłycinowe wy-

275

NaleŇĢ do nich:

a) brak szczelnoĻci w drzwiach zewħtrznych, gdyŇ prze

waŇnie wykonywane bez drewnianych odrzwi, skrzydła

przylegały do muru lub kamieniarki,

b) otwieranie drzwi do wnħtrza, jeŇeli znajdujĢ siħ one na

drodze ewakuacyjnej, stwarza kolizje z przepisami,

c) małe gabaryty. Dotyczy to głównie wysokoĻci, która

współczeĻnie powinna wynosię minimum 2,00 m. Dawne

drzwi wewħtrzne, a w budownictwie ludowym takŇe zew

nħtrzne niejednokrotnie posiadały wysokoĻę około 1,8 m.

Poprawnie opracowany program konserwatorski powi

nien szukaę takich rozwiĢzaı, aby te techniczne manka

menty nie sprzyjały niszczeniu autentycznych stolarek.

PowaŇnym błħdem, z jakim spotykamy siħ doĻę czħsto,

jest pokazywanie stolarki w surowym drewnie tam, gdzie

od poczĢtku była ona malowana. Przy koniecznym projek

towaniu nowych drzwi naleŇy rezygnowaę z rekonstruk

cji, chyba Ňe wymaga tego zachowane wnħtrze. Dla

rozwiĢzaı jednostkowych (a takimi zazwyczaj sĢ drzwi

główne) naleŇy szukaę formy współczesnej, jednak odpo

wiednio zakomponowanej.

Prof. dr hab. arch. Jan Tajchman

Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa

Wydział Sztuk Pi ħ knych

UMK w Toruniu

niem w szczeblinach drewnianych. Szklenie drzwi zew-

nħtrznych, zazwyczaj zaopatrzonych w kraty, rozpoczyna

siħ w okresie klasycyzmu, ale popularne staje siħ w drugiej

połowie XIX w.

Na problemat yk ħ konse rw atorsk Ģ stolarki

d rzw i ow e j s k ła d a j Ģ si ħ n a s t ħ p u j Ģ ce

zagadnienia:

1. Zachowanie i pozostawienie na swoim miejscu drzwi

zabytkowych.

2. Dokumentacja fotograficzna i pomiarowo-rysunkowa

wykonana w skali 1:10, 1:1. Fotogramy i rysunki drzwi

wykonujemy z obu stron. Przekroje w skali 1:1 powinny

odwzorowaę nie tylko profile, ale takŇe budowħ (tabl. V).

3. Analiza historyczna (przedstawiajĢca takŇe kolorystykħ

i nawarstwienia).

4. Analiza techniczna (okreĻlajĢca stan zachowania).

5. WartoĻciowanie.

6. Program prac konserwatorskich opracowany na pod

stawie punktów 2 do 5.

7. Realizacja zabiegów konserwatorskich (restaurators-

kich) wraz z ich dokumentacjĢ.

8. Projektowanie nowych drzwi w budynkach zabytko

wych. Dawne drzwi bardzo czħsto wykazujĢ odmienne

rozwiĢzania w stosunku do współczesnych wymagaı.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: