Mika Waltari Egipcjanin Sinuhe Sinuhe Egyptiläinen Przekład Zygmunt Łanowski Wydanie oryginalne: 1945 Wydanie polskie: 2003 Księga pierwsza Łódeczka z sitowia Rozdział 1 Ja, Sinuhe, syn Senmuta i jego żony Kipy, piszę te słowa. Nie po to, by wielbić bogów w krainie Kem, gdyż już dość mam bogów. Nie po to, by wielbić faraonów, gdyż dość już mam ich wielkich czynów. Piszę to tylko dla siebie samego. Nie, by pochlebiać bogom, nie, by pochlebiać królom, i nie z lęku ani też z nadziei na przyszłość. Gdyż za życia doznałem i postradałem tak wiele, że nie dręczy mnie już czczy lęk, a nadzieją na nieśmiertelność jestem znużony, tak jak znużony jestem bogami i królami. Tylko dla siebie samego piszę te słowa i w tym różnię się, jak sądzę, od wszystkich innych pisarzy, zarówno w czasach minionych jak i w przyszłości. Ja, Sinuhe, syn Senmuta, w dniach starości i rozczarowania mam już jednak dość kłamstwa. Dlatego piszę tylko dla siebie samego i tylko to, co widziałem własnymi oczyma lub też zasłyszawszy wiem, że jest prawdą. I w tym różnię się od wszystkich, którzy żyli przede mną, i od wszystkich, którzy będą żyć po mnie. Gdyż człowiek, który pisze słowa na papirusie, a jeszcze bardziej taki, który każe ryć swoje imię i swoje czyny w kamieniu, żyje z nadzieją, że słowa jego będą czytane, że potomni będą je czytać i wielbić jego czyny i jego mądrość. Lecz w moich słowach niewiele można znaleźć chwalby, ani też czyny moje nie są warte uwielbienia, a mądrość jest jak cierń w mojej piersi i nie daje mi żadnej radości. Słów moich dzieci nie będą ryć na glinianych tabliczkach, by ćwiczyć się w sztuce pisania. Moich słów ludzie nie będą powtarzać, aby dzięki mojej mądrości uchodzić za mądrych. Nie, pisząc to wyrzekam się wszelkiej nadziei, że kiedyś ktoś mnie będzie czytać i rozumieć. Gdyż człowiek w swej złości jest okrutniejszy i bardziej zatwardziały niż krokodyle Rzeki. Jego serce jest twardsze niż kamień. Jego próżność jest lżejsza niż pył. Zanurz go w wodzie, a gdy odzież jego wyschnie, będzie taki sam jak przedtem. Pogrąż go w trosce i rozczarowaniu, a gdy się znów podniesie, będzie taki sam jak przedtem. Wiele zmian widziałem ja, Sinuhe, za moich dni, ale wszystko jest znowu tak jak dawniej, a człowiek się nie zmienił. Są wprawdzie tacy, którzy mówią, że to, co się dzieje, nie działo się nigdy przedtem, ale to tylko puste słowa. Ja, Sinuhe, widziałem, jak niedorostek uderzeniem zabijał ojca na rogu ulicy. Widziałem, jak biedacy podnieśli bunt przeciw bogaczom, a bogowie przeciw bogom. Widziałem męża, który przedtem pijał wino ze złotych pucharów, jak w nędzy schylał się, by zaczerpnąć rękami wody z Rzeki. Ci, którzy opływali niegdyś w złoto, żebrali na rogach ulic, a ich żony sprzedawały się za miedziaki wymalowanym Murzynom, aby kupić chleba dla swoich dzieci. Nic nowego nie wydarzyło się zatem za moich dni, a to, co działo się dawniej, będzie się działo także i w przyszłości. Tak jak człowiek nie zmienił się do dziś, tak też i nie zmieni się jutro. Ci, którzy przyjdą po mnie, będą tacy sami jak ci, którzy żyli przede mną. Jakżeż więc mogliby zrozumieć moją mądrość? I jak mógłbym mieć nadzieję, że będą czytać moje słowa? Ale ja, Sinuhe, piszę te słowa dla siebie samego, gdyż wiedza zżera mi serce jak ług i cała radość uszła z mojego życia. W trzecim roku wygnania zaczynam tę księgę, nad brzegiem Wschodniego Morza, skąd statki płyną do krainy Punt, w pobliżu pustyni, w pobliżu gór, z których królowie kazali dawniej łamać kamień na swoje posągi. Piszę to, ponieważ nawet wino goryczą spływa w me gardło. Piszę to, bo nie mam już ochoty sycić się kobietami, a ogrody i sadzawki z rybami nie cieszą już moich oczu. W chłodne noce zimowe czarna dziewczyna rozgrzewa mi łoże, ale ja nie mam z niej żadnej radości. Wypędziłem od siebie śpiewaków, a tony smyczków i fletów są plagą dla moich uszu. Dlatego piszę to ja, Sinuhe, dla którego niczym jest bogactwo i złote puchary, mirra, heban i kość słoniowa. Gdyż wszystko to posiadam i nic mi nie odebrano. Wciąż jeszcze boją się niewolnicy mojej laski, a strażnicy chylą przede mną głowy i opuszczają dłonie do kolan. Ale przestrzeń dla moich kroków jest odmierzona, żaden statek nie może przybić w przybrzeżnej kipieli. Dlatego ja, Sinuhe, już nigdy nie poczuję woni czarnego mułu w noc wiosenną i dlatego piszę te słowa. A przecież imię moje było kiedyś wpisane do złotej księgi faraona i mieszkałem w Złoty Domu po prawej stronie króla. Moje słowo znaczyło więcej niż słowo możnych z krainy Kem, dostojnicy słali mi dary, a szyję moją zdobiły liczne złote łańcuchy. Miałem wszystko, czego człowiek może tylko zapragnąć, ale jako człowiek pragnąłem więcej, niż ktokolwiek może osiągnąć. Dlatego też jestem tu, gdzie jestem. Wygnano mnie z Teb w szóstym roku panowania faraona Horemheba z ostrzeżeniem, że zostanę zabity jak pies, gdybym wrócił, że zmiażdżą mnie jak żabę między kamieniami, gdybym zrobił krok poza obszar przeznaczony mi na mieszkanie. Taki jest rozkaz królewski, rozkaz faraona Horemheba, który kiedyś był moim przyjacielem. Czegóż jednak innego można oczekiwać od nisko urodzonego, który polecił wymazać imiona królów ze spisu władców i nakazał pisarzom wpisać tam swoich przodków jako szlachetnie urodzonych. Widziałem jego koronację, widziałem, jak mu wkładano na głowę czerwoną i białą koronę. Jeśli liczyć od tej chwili, wygnał mnie w szóstym roku swego panowania. Ale według rachunku pisarzy było to w trzydziestym drugim roku jego rządów. Czyż więc nie jest kłamstwem wszystko, co napisano, zarówno dawniej jak dziś? Tego, który żył prawdą, miałem w pogardzie przez całe jego życie z powodu jego słabości i przejmował mnie zgrozą z powodu zniszczenia, jakie ściągnął na krainę Kem w imię swojej prawdy. Dziś spadła na mnie jego zemsta, bo sam chcę żyć prawdą, choć nie dla jego bogów, lecz dla siebie. Prawda jest jak patroszący nóż, prawda jest jak nieuleczalna rana w ciele człowieka, prawda jest jak ług żrący serce. Dlatego w dniach swej młodości i siły mężczyzna ucieka od prawdy do domów rozpusty i mami oczy pracą i różnoraką działalnością, podróżami i rozrywkami, władzą i budowaniem. Ale potem przychodzi dzień, gdy prawda przeszywa go jak oszczep i od tej pory nie ma już żadnej radości ze swoich myśli albo z pracy swoich rąk, tylko jest sam. Jest sam pośród ludzi i nawet bogowie nie dają mu lekarstwa na jego samotność. Piszę to ja, Sinuhe, dobrze wiedząc, że postępki moje były złe, a ścieżki, którymi kroczyłem, kręte, ale wiedząc także dobrze, że nikt nie wyciągnie z tego nauki, nawet gdyby ktoś kiedyś czytał te słowa. Toteż piszę to wyłącznie dla siebie samego. Niech inni oczyszczają się z grzechów w świętej wodzie Amona. Ja, Sinuhe, oczyszczam się spisując moje postępki ku własnej pamięci. Niech inni zostawiają kłamstwa swego serca do zważenia na wadze Ozyrysa. Ja, Sinuhe, ważę me serce na trzcinie do pisania. Ale nim zacznę pisać moją księgę, pozwolę sercu wypłakać żal, gdyż tak żali się serce wygnańca, czarne od troski: Kto raz pił wody Nilu, tęsknić będzie zawsze do Nilu. Jego pragnienia nie zdoła ugasić woda żadnego innego kraju. Kto urodził się w Tebach, tęsknić będzie zawsze do Teb, gdyż nie ma na ziemi innego miasta, podobnego do Teb. Kto urodził się w ubogim zaułku, tęsknić będzie zawsze do tej uliczki, z pałacu cedrowego tęsknić będzie do glinianej lepianki; od zapachu mirry i drogocennych olejków tęsknić będzie do woni ognisk z bydlęcego nawozu i ryb smażonych na oleju. Zamieniłbym mój złoty puchar na gliniany dzban biedaka, gdyby stopa moja mogła kiedyś jeszcze raz stąpnąć na miękki muł krainy Kem. Moje lniane szaty zamieniłbym na niewolniczą opończę z grubo garbowanej skóry, gdybym jeszcze raz mógł usłyszeć, jak szumi w wiosennym wietrze sitowie nad Nilem. Nil wylewa, miasta jak drogie kamienie wynurzają się z jego zielonych wód, jaskółki wracają, żurawie brodzą w błocie, ale mnie tam nie ma. Czemuż nie jestem jaskółką, czemuż nie jestem żurawiem, bym mógł na silnych skrzydłach ulecieć moim strażnikom, wrócić do krainy Kem? Swoje gniazdo zbudowałbym pośród różnobarwnych kolumn Amona, gdzie obeliski płoną ogniem i złoceniami, pośród zapachu kadzidła i tłustych ofiar zwierzęcych. Swoje gniazdo zbudowałbym na dachu glinianej lepianki w ubogim zaułku. Woły ciągną sanie, rzemieślnicy kleją z sitowia karty papirusu, kupcy głośno wychwalają towary, żuki ryją w gnoju na wyłożonych kamieniem ulicach. Czysta była woda mojej młodości, słodka była moja nierozwaga. Gorzkie i kwaśne jest wino starości i nawet najlepsze miodne ciasto nie zastąpi razowego chleba mojego ubóstwa. O lata owe, zawróćcie, potoczcie się ku mnie, lata minione, popłyń, Amonie, po niebie od zachodu do wschodu, abym jeszcze raz mógł przeżyć młodość! Ani jednego słowa bym nie zmienił, nawet najmniejszego czynu bym nie zmienił na inny. O krucha trzcino, o gładki papirusie, dajcie mi z powrotem moje głupie postępki, moją młodość i moją lekkomyślność! Pisał to Sinuhe, wygnaniec, uboższy od wszystkich biedaków w krainie Kem. Rozdział 2 Senmut, którego nazywałem ojcem, był lekarzem biedaków w Tebach. Kipa, którą nazywałem matką, była jego żoną. Dzieci nie mieli. Dopiero w starości przybrali mnie za syna. W swej prostocie nazywali mnie darem bogów, nie przeczuwając zła, jakie ten dar miał im przynieść. Kipa nazwała mnie Sinuhe, imieniem z baśni, bo lubiła baśnie, a nadto, bo jej zdaniem przyszedłem do niej uciekając przed niebezpieczeństwami, jak ów baśniowy Sinuhe, który przypadkiem podsłuchał straszliwą tajemnicę faraona i który potem uciekł i żył przez wiele lat, doświadczając rozmaitych przygód w obcych krajach. Ale było to tylko naiwne bajanie, płynące z jej dziecinnego usposobienia. Chciała mieć nadzieję, że także i ja zawsze ucieknę przed niebezpieczeństwami i uniknę niepowodzeń. Dlatego nazwała mnie Sinuhe. Lecz kapłani Amona mówią, że imi...
ssonja