Andersen - Towarzysz podróży.pdf - Andersen Hans Christian - zzibi3

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

HANS CHRISTIAN ANDERSEN

Towarzysz podróży

ł.  

Biedny Janek! Ojciec jego umierał po długiej i ciężkiej chorobie, lampa gasła na stole

w ubogiej izdebce i nikogo z nim tu nie było.

— Byłeś dobrym synem, Janku — rzekł umierający — i Bóg cię nie opuści, chociaż

sam zostaniesz. Pamiętaj tylko zawsze kochać luǳi i czynić im tyle dobrego, ile bęǳie

w twej mocy.

Chory spojrzał na syna łagodnie, serdecznie i zamknął oczy — już na zawsze. Wy-

glądał, jakby zasnął. Janek płakał, bo nie miał nikogo na świecie, był zupełnie sierotą bez

roǳiny. Długo klęczał przy łóżku umarłego, całował rękę ojca, aż wreszcie znużony oparł

głowę na twardej poręczy i zasnął.

ǲiwny miał sen. Śniło mu się, że był w niebie, słońce i księżyc wyszły na jego spo-

tkanie i witały go pięknie; ojciec zdrów śmiał się jak dawniej wesoło, a królewna w złotej

koronie na głowie z uśmiechem podała mu rekę.

— Oto twoja narzeczona — rzekł mu ojciec — najpiękniejsza i najlepsza królewna

na świecie. Ale trzeba na nią zasłużyć.

Wtem Janek się obuǳił i wszystko zniknęło; ojciec leżał zimny i martwy na łóżku,

w ciemnym pokoju nie było nikogo.

W parę dni potem pochowano nieboszczyka. Biedny Janek szedł za trumną, gorzko

płacząc; nie mógł się z tym pogoǳić, że już nigdy w życiu nie zobaczy drogiego ojca.

Trumnę złożono w głębokiej mogile i zasypano ziemią; Janek słyszał, jak ziemia padała na

wieko, zakryła je i czuł tak wielki ból w sercu, jak gdyby pęknąć miało. Lecz zaśpiewano

piękną pieśń pobożną, tak smutną, iż Jankowi łzy spłynęły z oczu i lżej mu było. Słońce

świeciło na czystym błękicie, a drzewa uśmiechały się do niego świeżą, jasną zielonością.

Zdawały się mówić:

— Nie smuć się, Janku, nie płacz. Spojrzyj na niebo pogodne i czyste, jak tam pięknie!

Twój ojciec już tam mieszka i patrzy na ciebie; jest szczęśliwy i prosi Boga, aby błogosławił

ci w życiu.

A Janek otarł oczy i pomyślał:

— Będę się starał być dobry, aby ojciec wiǳiał, że pamiętam jego słowa. A kiedy

umrę, pójdę do niego do nieba i spotkamy się znowu. Jakaż to bęǳie radość! Opowiem

mu wtedy wszystko, co się ze mną ǳiało tu na ziemi, a on mi wytłumaczy cuda raju.

Bęǳie mnie uczył i obaj bęǳiemy szczęśliwi!

Uśmiechnął się do tych myśli, choć łzy spływały mu jeszcze po twarzy. Po gałązkach

ptaszki skakały wesoło i szczebiotały: kiwit! kiwit! chociaż przed chwilą były świadkami

pogrzebu. Ale one wieǳiały, że umarły w niebie szczęśliwszy jest niż tutaj, że ma piękne

skrzydła i śpiewa cudne pieśni razem z aniołami. Więc to je tak cieszyło. Potem odleciały

daleko, daleko, a Janek patrzył za nimi z tęsknotą i także miał ochotę ruszyć w świat

nieznany, tylko przedtem zapragnął zaznaczyć grób ojca choć prostym krzyżem. Zrobił

go starannie i zaniósł wieczorem na cmentarz. Mogiłę zastał pięknie usypaną i przybraną

kwiatami. Widocznie obcy luǳie pamiętali, jak dobrym dla każdego był nieboszczyk.

Nazajutrz wczesnym rankiem Janek zwinął w mały tobołek swoje rzeczy, zabrał pięć-

ǳiesiąt talarów i kilka drobnych monet, które stanowiły cały jego majątek i wyruszył

w drogę.

Przechoǳąc koło cmentarza, raz jeszcze wstąpił na grób ojca, aby się pomodlić i po-

żegnać go może na długo.

Na polu kwiaty świeciły perłami rosy porannej, grzały się w słoneczku, kołysały główki

na ﬁglarnym wietrze i zdawały się mówić:

— Prawda, jak tu ślicznie? Jak zielono? Witaj nam, miły przechodniu.

Oto i koniec wioski, i stary kościółek, gǳie go niegdyś ochrzczono, gǳie przychoǳił

z ojcem co nieǳiela na nabożeństwo i śpiewy. Przystanął, zdjął kapelusz i żegnał go

wzrokiem. A wtem na wieży wysokiej zobaczył krasnoludka w czerwonej czapce, który

zasłaniał twarz ręką od słońca, aby patrzeć na drogę. Janek mu skinął głową życzliwie,

z uśmiechem, a maleńki człowieczek potrząsnął czapeczką, przycisnął obie ręce na chwilę

do serca i przesłał mu tysiące pocałunków, aby okazać, jak szczerze mu życzy przyjemnej

i szczęśliwej drogi.

I poszedł Janek dalej. Było mu raźno na duszy, myślał, jak wiele nowych, pięknych

rzeczy zobaczyć może i szedł coraz dalej, tak daleko, jak nigdy jeszcze nie był w życiu.

Nie znał też wcale miejsc, które przebywał, ani luǳi, których spotykał. Był już mięǳy

obcymi.

Pierwszą noc przespał na otwartym polu, na świeżym stogu siana, ale to mu się barǳo

podobało. — Sam król nie ma wspanialszej sypialni — pomyślał — niż to pole, zasiane

zielonym kobiercem, przetykanym różnobarwnymi kwiatami, z błękitem nieba, zamiast

zwykłego suﬁtu, z przezroczystym strumykiem zamiast umywalni i krzakami róż ǳikich

i czeremchy. Nad strumieniem sitowie i trzcina śpiewają mi ciche „Dobranoc”, a na niebie

jasny księżyc zastępuje lampę. Nie potrzebuję jej gasić z obawy pożaru lub dla braku oleju,

i mogę spać sobie spokojnie.

Spał też do samego rana. Dopiero słońce i ptaki wesołe zbuǳiły śpiocha, wołając: —

ǲień dobry! ǲieli dobry, Janku! Czy ǳiś wstać nie myślisz?

Może by pospał dłużej gdyby nie te natrętniki, lecz nie gniewał się na nie. ǲwony się

ozwały z bliskiego kościółka, gdyż była to nieǳiela i Janek pośpieszył, aby być na nabo-

żeństwie. Śpiewał i modlił się z całego serca, jak w swoim starym wioskowym kościele,

gǳie go ochrzczono, gǳie przychoǳił z ojcem.

Potem zaszedł na cmentarz. Wiele grobów było tutaj zaniedbanych, zarosłych ziel-

skiem, trawą. Pomyślał sobie, że tak może kiedyś wyglądać bęǳie i grób jego ojca, jeśli

zabraknie mu synowskiej ręki. Więc powyrywał zielska, popoprawiał krzyże, które się

pochyliły, poukładał wianki na swoje miejsca, przez wiatr rozrzucone, i westchnął cicho:

— Może ktoś tak samo uporządkuje grób mojego ojca, kiedy mnie tam nie bęǳie!

Wychoǳąc z cmentarza, dał ubogiemu kilka sztuk monet i poszedł dalej.

Przed wieczorem pokryły niebo czarne chmury, deszcz zaczął padać. Janek przyśpieszał

kroku, ażeby znaleźć schronienie pod dachem, lecz noc zapadła. Spostrzegł wreszcie małą

kapliczkę na wzgórzu i tutaj postanowił przenocować.

— Usiądę sobie w kącie i odpocznę — rzekł do siebie — jestem barǳo zmęczony

i to schronienie mi wystarczy; wygód nie potrzebuję.

Odmówił wszystkie modlitwy wieczorne, usiadł w kącie i zasnął. Na świecie tymcza-

sem szalała burza, padały pioruny.

Północ była, gdy się obuǳił. Burza minęła, księżyc świecił jasno i zaglądał przez okno

do kapliczki. Tu na środku stała trumna z nieboszczykiem, którego miano pochować

nazajutrz.

Janek nie przestraszył się wcale. Miał czyste sumienie i wieǳiał, że umarli nic złego

zrobić nie mogą żyjącym. Tylko żywi źli luǳie krzywǳą czasem innych. I właśnie takich

dwóch złych luǳi chciało wyrzucić z trumny nieboszczyka.

— Co wy robicie? — zapytał ich Janek. — Dlaczego nie zostawicie go w spokoju?

To wielki grzech i zbrodnia.

— Daj nam pokój — odpowieǳieli złoczyńcy — pleciesz głupstwa bez sensu. My

mamy prawo wyrzucić go z trumny, bo nas oszukał. Winien nam pieniąǳe i umarł, żeby

nie zapłacić długu. Ale nie darujemy; jak pies bęǳie leżał za progiem kościoła.

— Mam tylko pięćǳiesiąt talarów — rzekł Janek — ale oddam je wam chętnie, jeśli

mi przyrzeczecie zostawić tego biedaka w spokoju. Jestem zdrów i młody, mogę odejść

bez pienięǳy, zresztą Bóg mi dopomoże, a bezbronnego krzywǳić nie pozwolę.

   Towarzysz podróży



— Dobrze — odrzekli źli luǳie — jeżeli nam zapłacisz dług nieboszczyka, możesz

być spokojny, że mu nie wyrząǳimy żadnej krzywdy.

Janek natychmiast oddał im pieniąǳe i poszli sobie, śmiejąc się z jego hojności. Ale

poczciwy chłopiec nie uważał na to, sam ułożył na powrót w trumnie nieboszczyka, złożył

mu ręce, pożegnał i poszedł dalej przez las wąską drogą.

Księżyc prześlicznie świecił przez gałęzie, a w jego jasnych, srebrzystych promieniach

widać było drobne el igrające mięǳy drzewami, na zielonych listkach. Nie uciekły przed

Jankiem — wieǳiały, że to jest chłopiec niewinny i dobry, a tylko dla złych luǳi te

śliczne maleńkie duchy stają się niewiǳialnymi. Niektóre były mniejsze niż szerokość

palca, a na główkach miały złociste grzebyki, którymi pospinały długie, jasne włosy. Jedne

bujały się na kroplach rosy albo na źǳiebełkach trawy, inne tańczyły, skakały; czasem rosa

spadała na ziemię jak kula, a z nią i mały ﬁglarz. Wtedy wybuchał chór śmiechu i wrzawa

w tym małym, wesołym światku. Wszystko to było śliczne. El śpiewały cieniutkimi

głosy i Janek poznawał z radością piosenki, których się uczył niegdyś, będąc ǳieckiem.

Wielkie pająki w srebrzystych koronach przerzucały wiszące mosty mięǳy gałęziami,

budowały pałace z kryształowych nici; a kiedy rosa skropiła je lekko i błysnął promyk

księżyca, jaśniały te budynki fantastyczne brylantowymi blaski.

Wszystko to trwało aż do wschodu słońca. Kiedy rozpierzchły się nocne ciemno-

ści, płoche el zasnęły w kielichach kwiatowych, a wiatr porozrywał ich wiszące mosty

i tęczowe pałace.

Janek wyszedł z lasu i szedł teraz drogą, kiedy usłyszał za sobą wołanie:

— Hej, towarzyszu, dokąd, jeśli łaska?

— Przed siebie — odparł Janek. — Jestem sam na świecie, więc idę szukać szczęścia

przy Boskiej pomocy.

— To możemy iść razem — odparł obcy — jeśli się zgoǳisz.

Janek zgoǳił się chętnie i poszli dalej razem, a wkrótce polubili się szczerze. Niezna-

jomy był człowiekiem dobrym, a przy tym o wiele mądrzejszym od Janka, który poǳiwiał

jego doświadczenie. Musiał on wiele podróżować w życiu, bo wszystko znał i wieǳiał,

a opowiadać umiał barǳo zajmująco.

W południe znaleźli rozłożyste drzewo i usiedli, aby odpocząć i posilić się trochę.

Rozmawiając, spostrzegli wychoǳącą z lasu staruszkę, jakąś drżącą, pochyloną, wspartą na

kĳu. Na plecach niosła wiązkę suchych gałązek na opał, które zebrała w lesie, a z fartucha

wyglądały jej trzy rózgi. Szła, opierając się na krzywym kĳu, krokiem niepewnym; wtem

pośliznęła się, krzyknęła głośno i upadła. Biedna staruszka złamała nogę.

— Musimy ją odnieść do domu — rzekł Janek, zwracając się do towarzysza.

Lecz ten rozwiązał swój mały węzełek, wyjął z niego słoik niewielki i powieǳiał, że

posiada taki balsam, pod którym złamana noga może się zrosnąć natychmiast i bęǳie

jeszcze mocniejsza, niż przedtem. Ale za to cudowne lekarstwo żąda trzech rózeg, które

stara niosła w fartuchu.

— Mądryś! — rzekła babina i pokiwała głową z ǳiwnym uśmiechem. Nie miała

ochoty pozbyć się rózeg, lecz noga bolała ją barǳo i co robić, zanim się zrośnie zupełnie,

zanim bęǳie mogła znowu na niej choǳić?

Więc po namyśle oddała trzy rózgi, a podróżny wyjął balsam ze słoika i zaledwie

dotknął nim złamanej nogi, kości się zrosły i starowina mogła iść dalej bez bólu, a nawet

znacznie pręǳej, niż poprzednio.

— Dobre masz lekarstwo — rzekła też z uśmiechem — znam się na tym cokolwiek.

Wiem też, iż w aptece dostać go nie można.

I poszła dalej, trzęsąc starą głową i uśmiechając się do siebie.

— Co ci po tych rózgach? — spytał Janek towarzysza.

— Barǳo mi się podobały, a że jestem ǳiwakiem i lubię osobliwości, więc sobie

pomyślałem, że mogą mi się przydać.

Janek nie barǳo mądry był z tej odpowieǳi, ale poszli dalej razem.

— Patrz — odezwał się Janek po niejakim czasie — jakie okropne chmury! Pewno

bęǳie burza.

— Nie — odrzekł nieznajomy — to wcale nie chmury, to góry, mój kochany. Wspa-

niałe, wielkie góry, które wznoszą się ponad obłoki! Tam dopiero odetchniesz cudownym

powietrzem. Stamtąd zobaczysz wielki kawał świata! Ale nieprędko się tam dostaniemy.

   Towarzysz podróży



Rzeczywiście wędrowali cały ǳień następny, nim dosięgli podnóża gór, okrytych

płaszczem czarnego lasu i składających się ze skał olbrzymich, jak całe miasta. Wszystko

to było wielkie, wspaniałe i groźne i sił potrzeba było, żeby się piąć śmiało po stromych

urwiskach na te wysokości. Toteż nasi podróżni zatrzymali się na noc w oberży, aby

wypocząć przed jutrzejszą drogą.

W największej izbie zajezdnego domu wędrowny właściciel teatru marionetek dawał

wielkie przedstawienie. W jednym końcu pokoju ustawił swój mały teatrzyk, a w drugim

zgromaǳili się goście przejezdni, służba, sąsieǳi. Każdy był ciekawy. Na samym środku

stanął gruby rzeźnik z buldogiem, który warczał, pokazywał zęby i wytrzeszczał strasznie

ślepie na teatrzyk. Musiało to być zwierzę niezmiernie złośliwe.

Przedstawienie się rozpoczęło i było barǳo zajmujące. Śliczna sztuka! Król i królowa

sieǳieli na tronie, w złocistych koronach i sukniach z długimi trenami. Widać zaraz, że

byli barǳo bogaci. Inne maleńkie lalki z wąsami i szklanymi oczyma stały przy drzwiach,

poruszając nimi bezustannie, zapewne aby utrzymać w pokoju świeże powietrze i przy-

jemny powiew. Śliczna to była sztuka!

Wtem królowa wstała i postąpiła kilka kroków na przód sceny. Nie wiadomo, co

sobie pomyślał o tym buldog, dość, że warknął groźnie, poskoczył, schwycił nieszczęsną

królewnę w swoją straszliwą paszczę… wrzasnęła — Ach!…

Biedny właściciel teatru rozpaczał; pies odgryzł głowę najpiękniejszej jego lalce! Wszy-

scy byli zmartwieni. Przerwano przedstawienie.

Gdy się luǳie rozeszli, nieznajomy towarzysz Janka zbliżył się do strapionego dyrek-

tora teatru marionetek i powieǳiał, że mu naprawi tę szkodę. Wyjął swój słoik z cu-

downym balsamem, wziął lalkę, która była strasznie pokaleczona i opatrzył jej rany, po-

smarował, a w tejże chwili wszystko się zrosło znowu, zagoiło, a nawet mogła teraz sama

poruszać swobodnie rękami, nogami i głową i nie trzeba było ciągnąć jej za sznurek.

Można sobie wyobrazić radość lalki! Była jak żywy człowiek, tylko mówić nie mogła.

Właściciel teatrzyku cieszył się także niezmiernie; królowa mogła choǳić sama! Natu-

ralnie, żadna inna jego lalka tego nie potraﬁła.

Ale późno w nocy, kiedy wszyscy spali, dały się słyszeć takie okropne westchnienia,

że wszyscy się pozrywali przestraszeni. Dyrektor pośpieszył zaraz do swoich marionetek,

gdyż z wielkiego pudła dochoǳiły te smutne jęki. Otworzono je i ujrzano wszystkie lalki

poprzewracane i wzdychające rozpaczliwie; wszystkie patrzały szklanymi oczami na swe-

go pana, gdyż wszystkie pragnęły być posmarowane cudownym balsamem, ażeby mogły

poruszać się same.

Królowa padła na kolana i podniosła w górę złocistą koronę.

— Zabierz ją! — zawołała — ale posmaruj maścią mojego małżonka i dwór mój cały!

Właściciel teatrzyku nie mógł się wstrzymać od płaczu, tak mu żal było lalek. Oﬁaro-

wał nieznajomemu cały swój zarobek z ostatniego przedstawienia, byle mu jeszcze kilka

marionetek posmarował. Ale poczciwy człowiek odpowieǳiał, że jeśli mu dyrektor odda

starą szablę, którą nosił u boku, to i bez pienięǳy posmaruje jeszcze sześć lalek.

Rozumie się, że umowa stanęła natychmiast, słoik znowu wyjęto, uszczęśliwione ma-

rionetki przewracały się z radości, aż sobie poobtłukiwały końce nosów, lecz nieznajomy

i na to zaraǳił, a wkrótce potem wszystkich sześć tańczyło samych tak prześlicznie, że

ǳiewczęta z oberży nie mogły patrzeć na to obojętnie i zaczęły także tańczyć razem z ni-

mi. Stangret tańczył z kucharką, lokaj z pokojówką, wszyscy goście i obcy luǳie, nawet

obcęgi z żelazną łopatką. Ale ta para przewróciła się przy pierwszym skoku.

W każdym razie noc była niezmiernie wesoła.

Nazajutrz rano Janek z swoim towarzyszem udali się w dalszą drogę. Szli przez so-

snowe lasy coraz wyżej, aż stanęli na wierzchołku góry tak wysoko, że kościelne wieże

wydawały im się w dole niby ciemne jagody na tle zieloności. I wiǳieli dokoła miasta,

wsie i kraje, w których nie byli nigdy, daleko, daleko! Janek nie miał pojęcia, że świat jest

tak wielki, tak wspaniały i piękny! Jasne słońce świeciło na błękicie, powietrze było czyste

i orzeźwiające, z lasów dolatywał głos rogów myśliwskich tak prześlicznie, że Jankowi łzy

w oczach stanęły.

— O, dobry Boże! — zawołał z miłością. — Jakże bym Cię gorąco pragnął ucałować

za to, żeś taki dobry, żeś stworzył dla nas ten świat taki piękny!

   Towarzysz podróży



Andersen - Towarzysz podróży.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: