Krzysztof Kaczmarski Viva Cristo Rey. Powstanie cristeros w Meksyku 1926-1929. Glaukopis 2005.pdf

Przeciwko liberalizmowi i rewolucji

Krzysztof Kaczmarski

Viva Cristo Rey!

Powstanie Cristeros w Meksyku

1926-1929

Rewolucja meksykaƒska, która zacz´∏a si´ w 1910 r. od wystàpieƒ przeciwko

rzàdzàcemu Meksykiem od 1877 r. gen. Porfirio Diazowi, a zakoƒczy∏a si´ w 1920 r.

przej´ciem w∏adzy przez Alvaro Obregona, zatraca∏a coraz bardziej radykalizm spo∏eczny,

a zaostrza∏a wyraênie swój antykatolicki charakter (w mi´dzyczasie rzàdy w Meksyku

obejmowali kolejno: Francisco Madero w 1911 r., gen. Victoriano Huerta w 1913 r. oraz

Venustiano Carranza, który dzi´ki wsparciu przywódców ch∏opskich Emiliano Zapaty i

Pancho Villi, oraz poparciu USA, latem 1914 r. obali∏ Huert´). Dzia∏o si´ tak przede

wszystkim dlatego, i˝ g∏ównà si∏à sprawczà Revolucion Mexicana by∏a masoneria. 1

Ju˝ za rzàdów Carranzy dochodzi∏o do otwartych przeÊladowaƒ KoÊcio∏a. W

lutym 1915 r. przez Meksyk przela∏a si´ fala antykatolickich pogromów, w których

zamordowano ponad 160 ksi´˝y. 2 Obradujàca w Queretaro Konstytuanta uchwali∏a i

og∏osi∏a 5 lutego 1917 r. otwarcie antykatolickà konstytucj´. Jej wymierzone w KoÊció∏ i

duchowieƒstwo zapisy obowiàzywa∏y do lat 90-tych ubieg∏ego wieku.

Wprawdzie artyku∏ 24. gwarantowa∏ wolnoÊç religijnà, ale zakazywa∏ publicznego

sprawowania kultu poza murami koÊcio∏ów. Artyku∏ 3. pozbawia∏ KoÊció∏ katolicki

jakiegokolwiek wp∏ywu na edukacj´, zakazywa∏ mu prowadzenia wszelkich instytucji

oÊwiatowych. Szkolnictwo mia∏o byç odtàd „oparte na osiàgni´ciach post´pu naukowego”

oraz zwalczaç „ignorancj´ i jej skutki, niewolnictwo, fanatyzm i przesàdy”. Oznacza∏o to

formalnie wychowanie laickie, a faktycznie ateistyczne. Artyku∏ 5. pod zarzutem, jakoby

Êluby zakonne godzi∏y w „wolnoÊç cz∏owieka” znosi∏ zakony. Zgodnie z artyku∏em 27.

instytucje religijne nie mog∏y posiadaç ani nabywaç ˝adnych nieruchomoÊci. Ca∏y majàtek

KoÊcio∏a katolickiego – ∏àcznie z miejscami kultu – zosta∏ upaƒstwowiony. W∏adze fede-

ralne lub stanowe mia∏y decydowaç o tym, czy Êwiàtynie mogà byç wykorzystywane do

celów religijnych. Najwi´cej antykatolickich zapisów zawiera∏ artyku∏ 130., który de iure

odbiera∏ KoÊcio∏owi osobowoÊç prawnà. Duchowni, czyli – jak okreÊla∏ ich ten artyku∏ –

„wykonujàcy zawód urz´dnika kultu” zostali pozbawieni czynnego i biernego prawa

wyborczego. Mieli oni byç rejestrowani w urz´dach paƒstwowych, a w∏adze stanowe

otrzyma∏y prawo okreÊlania maksymalnej liczby ksi´˝y „potrzebnych do lokalnych

potrzeb”. Mogli byç nimi jedynie rodowici Meksykanie. Cudzoziemskim kap∏anom

zakazano pobytu w Meksyku. Otwarcie nowego koÊcio∏a wymaga∏o uzyskania pozwolenia

ob∏o˝onego szeregiem ucià˝liwych obwarowaƒ. Prawnie uznawane przez paƒstwo mia∏y

byç tylko Êluby cywilne. Duchowni nie mogli krytykowaç „fundamentalnych praw kraju

ani w∏adz rzàdowych”, zaÊ wydawnictwa i publikacje religijne w ogóle nie mog∏y poruszaç

Cristeros

zagadnieƒ politycznych. Zakazane by∏o równie˝ zak∏adanie stowarzyszeƒ lub organizacji,

których nazwa wskazywa∏aby na zwiàzek z jakimkolwiek wyznaniem. W praktyce

oznacza∏o to m.in. delegalizacj´ chrzeÊcijaƒskich zwiàzków zawodowych. I wreszcie na

koniec, „wykonujàcych zawód urz´dnika kultu” pozbawiono prawa do testamentowego

spadkobrania. Nie mogli oni dziedziczyç po innych duchownych ani po osobach prywat-

nych, z którymi nie byli spokrewnieni do czwartego stopnia. 3

Wprawdzie za prezydentury Carranzy i jego nast´pcy Obregona nie wszystkie

antykatolickie zapisy tej konstytucji by∏y ÊciÊle egzekwowane, niemniej katolicy meksy-

kaƒscy traktowani byli jako obywatele drugiej kategorii. Charakterystycznym przyk∏adem

antyklerykalnego nastawienia ówczesnych w∏adz by∏a tendencja do „laicyzacji” nazw

miejscowoÊci sk∏adajàcych si´ z dwóch majàcych religijny sens s∏ów, poprzez ich skracanie

do jednego. W ten sposób np. Vera Cruz (Prawdziwy Krzy˝) sta∏ si´ Veracruz.

Otwarta wojna z KoÊcio∏em rozpocz´∏a si´, gdy 1 grudnia 1924 r. objà∏ urzàd

nowy prezydent Meksyku, el anticristo , el Turco – jak go nazywali meksykaƒscy katolicy

– Elias Plutarco Calles, „osobisty wróg Pana Boga”, socjalista i mason, cz∏onek lo˝y

„Helios” w swoim rodzinnym mieÊcie Guaymas w stanie Sonora. 4 Fanatycznie antyk-

lerykalny, Calles zdecydowany by∏ definitywnie zlikwidowaç katolicyzm. Jego zdaniem

„KoÊció∏ by∏ jedynà przyczynà wszystkich nieszcz´Êç Meksyku”. Jak zanotowa∏ Ernset

Lagarde, jeden z przebywajàcych wówczas w Meksyku francuskich dyplomatów, który w

koƒcu sierpnia 1926 r. spotka∏ si´ z prezydentem Meksyku:

Calles zdecydowa∏, ˝eby zniszczyç KoÊció∏ i pozbyç si´ go z kraju raz

na zawsze. W pewnym momencie w trakcie rozmowy, prezydent porzuci∏

swój zwyk∏y realizm i opanowanie i przedstawi∏ swojà wizj´ walki z KoÊcio∏em,

jako misj´ apokaliptycznà i mistycznà. 5

Razem z Luisem Negrete Moronesem 6 , przewodniczàcym powsta∏ej w 1918 r.

Regionalnej Meksykaƒskiej Konfederacji Robotniczej ( Confederacion Regional Obrera

Mexicana – CROM) i jednoczeÊnie ministrem przemys∏u i handlu, podjà∏ najpierw,

wzorem rewolucji francuskiej, prób´ stworzenia koÊcio∏a paƒstwowego pod przewod-

nictwem samozwaƒczego „patriarchy Meksyku” 70–letniego ks. Joaquina Pereza. 7 Gdy

nic z tego nie wysz∏o, Calles poleci∏ wprowadziç w ˝ycie wszystkie antykoÊcielne

postanowienia konstytucji, do których doda∏ w∏asne, bardzo szczegó∏owe rozporzàdzenia

wykonawcze. 14 czerwca 1926 r. podpisa∏ dekret oficjalnie nazywany „Ustawà reformu-

jàcà kodeks karny”, a nieoficjalnie „Prawem Callesa”. Przepisy tej ustawy oraz kolejnej z

25 listopada 1926 r. odbiera∏y KoÊcio∏owi reszt´ swobód. Duchowni za noszenie sutanny

poza murami koÊcio∏ów karani byli grzywnà w wysokoÊci 500 pesos (równowartoÊç oko∏o

250 ówczesnych dolarów) i mogli byç aresztowani na 5 lat za krytykowanie w∏adz.

Zamkni´to wszystkie szko∏y katolickie i wi´kszoÊç koÊcio∏ów (profanowano je zamieniajàc

na stajnie!), wydalono z Meksyku cudzoziemskich ksi´˝y. Zarzàdzono przymusowà reje-

Przeciwko liberalizmowi i rewolucji

stracj´ wszystkich (ok. 4 tys.) kap∏anów. Aby mogli oni dalej wykonywaç swoje obowiàz-

ki duszpasterskie musieli otrzymaç zezwolenie od w∏adz. Ksi´˝a, którzy si´ nie „zareje-

strowali” byli aresztowani. JednoczeÊnie re˝im Callesa u∏atwia∏ dzia∏alnoÊç ró˝nych here-

tyckich sekt (zawsze wspieranych przez USA) i finansowo wspomóg∏ otwarcie 200 szkó∏

protestanckich. 8 Próbowano wreszcie definitywnie wyprzeç Boga z j´zyka. Karà grzywny

zagro˝one by∏o u˝ywanie wyra˝eƒ (∏àcznie z tradycyjnym pozdrowieniem Adios) zawier-

ajàcych jakiekolwiek odniesienie do Boga.

Odpowiedê katolików meksykaƒskich na te posuni´cia w∏adz by∏a zdecydowana.

Organizacje katolickie, które rzàd zamierza∏ zniszczyç, zintensyfikowa∏y opór.

Najwa˝niejszà wÊród nich rol´ odegraç mia∏y: za∏o˝ona w 1924 r. Krajowa Liga Obrony

WolnoÊci Religijnej ( Liga Nacional de la Defensa de la Libertad Religiosa – LNDLR),

powsta∏a jeszcze w 1913 r. Katolickie Stowarzyszenie M∏odzie˝y Meksykaƒskiej

( Association Catolica de la Juventaud Mexicana – ACJM) oraz istniejàca od 1925 r. par-

tia Unia Ludowa ( Union Popular – UP). AktywnoÊç tej ostatniej ogranicza∏a si´ niemal

wy∏àcznie do najbardziej religijnej, zachodnio-Êrodkowej cz´Êci Meksyku (m.in. stan

Jalisco). To w∏aÊnie ACJM oraz UP mia∏y ju˝ wkrótce dostarczyç powstaniu kadry

m∏odych oficerów. Na razie organizowano manifestacje, domagajàc si´ uchylenia antyka-

tolickich artyku∏ów konstytucji. Ponad 2 miliony katolików meksykaƒskich podpisa∏o w tej

sprawie petycj´ do w∏adz, którà niestety Kongres odrzuci∏. Kiedy rzàd wyda∏ zakaz pub-

licznego noszenia oznak religijnych (posiadanie jakichkolwiek insygniów religijnych

– krucyfiksów, obrazów, rzeêb, medali – by∏o zabronione nawet w domach!), cz∏onkowie

ACJM zostali zobowiàzani do noszenia odznaki z wizerunkiem Matki Boskiej z Guadalupe.

21 kwietnia 1926 r. Episkopat meksykaƒski wyda∏ list pasterski, w którym

oÊwiadczy∏:

Duch i litera nowej konstytucji, zachowanie si´ rzàdu, solidarnoÊç

z nim wykazywana przez lo˝e masoƒskie, oficjalne poparcie udzielane mu

przez protestantów i schizmatyków, wszystko to pokazuje, ˝e ostatecznym

celem przyj´tym przez rzàd jest ca∏kowite unicestwienie katolicyzmu (...)

KoÊció∏ mo˝e istnieç bez datków wiernych, bez w∏asnoÊci, bez zakonników,

nawet Êwiàtyƒ, ale w ˝adnym wypadku nie mo˝e przetrwaç bez wolnoÊci,

bez niezawis∏oÊci (...) Moment, aby powiedzieç non possumus, w∏aÊnie nadszed∏.

By∏oby z naszej strony zbrodnià dalsze tolerowanie takiej sytuacji. 9

11 lipca 1926 r., – a wi´c wkrótce po og∏oszeniu Prawa Callesa – biskupi, na znak

protestu przeciwko przeÊladowaniom KoÊcio∏a podj´li decyzj´ o zawieszeniu wszelkiego

kultu publicznego na terytorium Meksyku. Wiernych poinformowano o tym liÊcie paster-

skim z 25 lipca.

˚ycie KoÊcio∏a – pisali biskupi – jest podobne do ˝ycia jego Za∏o˝yciela.

Jak On, KoÊció∏ meksykaƒski jest dziÊ dla swych wrogów odrazà. Szydzà z niego,

Cristeros

biczujà go, przyprawiajà go o stan Êmierci podobny. Lecz wkrótce KoÊció∏

zmartwychwstanie, pe∏en ˝ycia i m∏odoÊci, jakim go jeszcze nasze oczy

nigdy nie widzia∏y. 10

Poczynajàc od 1 sierpnia – a˝ do odwo∏ania – nie miano w Meksyku sprawowaç

˝adnych nabo˝eƒstw w koÊcio∏ach. Msze Êwi´te mo˝na by∏o odprawiaç tylko w prywat-

nych kaplicach, a sakramentów Êw. udzielaç jedynie w przypadku koniecznoÊci. Âwiàtynie

mia∏y jednak pozostaç otwarte. Powierzono je opiece wiernych, którzy mogli si´ w nich

modliç bez udzia∏u kap∏anów. JednoczeÊnie, 14 lipca 1926 r. biskupi zaaprobowali przed-

stawiony przez LNDLR plan bojkotu paƒstwowych przedsi´biorstw i instytucji. Dzia∏ania

meksykaƒskiego episkopatu mia∏y ca∏kowite poparcie Watykanu. Delegat apostolski w

Meksyku, arcybiskup George Joseph Caruana (1882-1951), protestujàcy przeciwko

przeÊladowaniom KoÊcio∏a, 12 maja 1926 r. – po niespe∏na 5 miesiàcach pe∏nienia swo-

jego urz´du – zosta∏ wydalony z Meksyku. Dwa miesiàce póêniej, 24 lipca sekretarz stanu

Stolicy Apostolskiej kardyna∏ Pietro Gasparri wys∏a∏ telegram do biskupów

meksykaƒskich: „Pod ˝adnym warunkiem nie mo˝emy zaakceptowaç rejestracji ksi´˝y.”

Z udr´czonym KoÊcio∏em meksykaƒskim solidaryzowali si´ w modlitwie katolicy na ca∏ym

Êwiecie, ale tylko jedno paƒstwo – Irlandia – zerwa∏o stosunki dyplomatyczne z

Meksykiem. 11

W ostatnim tygodniu lipca w ca∏ym kraju setki tysi´cy Meksykanów

przyst´powa∏o do spowiedzi i komunii Êw., chrzci∏o swoje dzieci i ∏àczy∏o si´ sakramentem

ma∏˝eƒstwa. 31 lipca przed pó∏nocà zosta∏y odprawione ostatnie Msze Êwi´te, po

zakoƒczeniu, których kap∏ani udzielili wiernym b∏ogos∏awieƒstwa NajÊwi´tszym

Sakramentem. Na ponowne otwarcie swoich Êwiàtyƒ musieli oni czekaç prawie trzy lata.

Odpowiedê rzàdu na zawieszenie kultu by∏a natychmiastowa. W tym samym dniu tj. 1

VIII, w∏adze zacz´∏y zamykaç koÊcio∏y oraz zakaza∏y prywatnych Mszy i udzielania sakra-

mentów. Wszyscy zaÊ ksi´˝a mieli przenieÊç si´ do miast z obowiàzkiem rejestrowania si´

raz w tygodniu. 12

Bojkot natomiast, który by∏ szczególnie skuteczny w zachodnio-Êrodkowym

Meksyku, objà∏ cztery sektory: rozrywk´, handel, transport i szkolnictwo. Katolicy

przestali ucz´szczaç do kin i teatrów (zamkni´to 15 z 20 istniejàcych wówczas w Meksyku

teatrów, w tym 3 teatry narodowe), jeêdziç Êrodkami paƒstwowej komunikacji – przede

wszystkim kolejà, której przewozy spad∏y o 75 %, kupowaç gazety i tytoƒ, wycofywali

swoje wk∏ady z paƒstwowych banków (7 mln pesos), ograniczyli do minimum u˝ywanie

energii elektrycznej a katoliccy nauczyciele odmawiali pracy w laickich szko∏ach. By∏

moment, ˝e nad meksykaƒskim sektorem publicznym zawis∏o widmo bankructwa.

Niestety w paêdzierniku akcja bojkotowa za∏ama∏a si´, g∏ównie z powodu braku soli-

darnoÊci i poparcia ze strony bogatszych warstw katolickich.

Tymczasem w obliczu coraz cz´stszych aktów gwa∏tu, jakich dopuszcza∏y si´

w∏adze, wspomniany wy˝ej sui generis strajk meksykaƒskiego duchowieƒstwa sta∏ si´

Przeciwko liberalizmowi i rewolucji

– wbrew woli episkopatu, który do koƒca pragnà∏ uniknàç otwartego konfliktu –

sygna∏em do ogólnonarodowego powstania w obronie wiary.

3 sierpnia 1926 r. w Guadalajarze, w tamtejszym koÊciele Matki Boskiej z

Guadalupe zabarykadowa∏o si´ oko∏o 400 uzbrojonych katolików, których obleg∏y od-

dzia∏y armii federalnej ( federales ). Skapitulowali, gdy skoƒczy∏a im si´ amunicja. èród∏a

amerykaƒskiego konsulatu szacujà liczb´ ofiar na 18 zabitych i 40 rannych. W dniu

nast´pnym w Sahuayo w stanie Michoacan, 240 ˝o∏nierzy zaatakowa∏o miejscowy koÊció∏

parafialny. WÊród zabitych byli proboszcz tej parafii i jego wikary. 14 sierpnia w miej-

scowoÊci Chalchihuites w stanie Zacatecas agenci rzàdowi zlikwidowali lokalny oddzia∏

ACJM i rozstrzelali ks. Luisa Batisa Sainza, który by∏ duchowym opiekunem oddzia∏u. To

w∏aÊnie ksiàdz Batis i rozstrzelani wraz z nim w Êwi´to Wniebowzi´cia NajÊwi´tszej Marii

Panny trzej dzia∏acze ACJM: Salvador Lara Puente, Manuel Moralez i David Roldan Lara,

bodaj jako pierwsi wznieÊli w chwili egzekucji okrzyk – Viva Cristo Rey! – „Niech ˝yje

Chrystus Król!”.

Masakra w Chalchihuites spowodowa∏a reakcj´ ∏aƒcuchowà w postaci wybuchów

lokalnych powstaƒ w zachodnio – Êrodkowej, najbardziej katolickiej cz´Êci Meksyku

(stany Jalisco, Colima, Zacatecas, Michoacan i Guanajuato). Grupa farmerów dowodzona

przez by∏ego pu∏kownika armii meksykaƒskiej Pedro Quintanara próbowa∏a uwolniç ks.

Batiza. Niestety przybyli do Chalchihuites za póêno. Zaj´li, wi´c miejski skarbiec i og∏osili

powstanie. Do czasu wyparcia przez wojska federalne, ludziom Quintanara udawa∏o si´

utrzymaç pod swojà kontrolà obszar obejmujàcy ca∏à pó∏nocnà cz´Êç stanu Jalisco. 28

wrzeÊnia Luis Navarro Origel, burmistrz miasta Penjamo w stanie Guanajuato wszczà∏

kolejne powstanie. Pobity przez federales w otwartym polu ko∏o Penjamo, Navarro Origel

wycofa∏ si´ w trudno dost´pne górskie rejony Guanajuato i dalej prowadzi∏ walk´ par-

tyzanckà. Nast´pne lokalne powstania rozpocz´li Trinidad Mora 29 wrzeÊnia w stanie

Durango oraz by∏y genera∏ Rodolfo Gallegos 4 paêdziernika w po∏udniowej cz´Êci

Guanajuato. Zarówno Mora jak i Gallegos zostali – podobnie jak Navarro Origel – rozbi-

ci w otwartym polu, po czym wycofali si´ w góry i przeszli do dzia∏aƒ partyzanckich. Stan

Jalisco, a zw∏aszcza region Los Altos le˝àcy na pó∏nocny- wschód od Guadalajary okazaç

si´ mia∏ wkrótce najbardziej zapalnym rejonem powstania. 13

Akcja powstaƒcza mia∏a poczàtkowo charakter wybitnie spontaniczny i nie posi-

ada∏a jednolitego dowództwa. Dopiero po kilku miesiàcach Krajowa Liga Obrony

WolnoÊci Religijnej wybra∏a oficjalnego przywódc´ ruchu oraz wyznaczy∏a dat´

rozpocz´cia ogólnonarodowego powstania. Przywódcà zosta∏ 27-letni Rene Capistran

Garza, obdarzony du˝à charyzmà prawnik, który sta∏ na czele Katolickiego

Stowarzyszenia M∏odzie˝y Meksykaƒskiej. Termin wybuchu powstania ustalono na 1 sty-

cznia 1927 r.

Francuski historyk Jean Meyer, autor monumentalnej, trzytomowej pracy

poÊwi´conej temu powstaniu ( La cristiada ) 14 pisa∏, i˝ powstaƒcy „byli ch∏opami, prosty-

mi ludêmi bez ˝adnego doÊwiadczenia wojskowego, którzy w przewa˝ajàcej cz´Êci nie

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: