Rozdział 13
Uprzedzenia : przyczyny i lekarstwa
Zdefiniowanie uprzedzeń, stereotypizacji i dyskryminacji
Uprzedzenie jest postawą. Składa się ono z trzech komponentów:
· afektywnego albo emocjonalnego, który reprezentuje zarówno typ emocji powiązany z postawą (np. złość, serdeczność), jak i nasycenie postawy (np. umiarkowany niepokój, otwarta wrogość);
· poznawczego — obejmującego przekonania lub myśli (poznanie) tworzące postawę;
· behawioralnego — odnoszącego się do czyichś działań — nie jest tak, że ludzie po prostu przyjmują postawy, lecz również działają zgodnie z nimi.
uprzedzenie: wroga bądź negatywna postawa dotycząca wyróżniającej się grupy ludzi, oparta wyłącznie na ich przynależności do tej grupy
stereotyp: generalizacja odnosząca się do grupy, w ramach której identyczne charakterystyki zostają przypisane wszystkim bez wyjątku jej członkom, niezależnie od rzeczywistych różnic między nimi
Stereotypy, atrybucja a płeć. Szczególnie wyraźna stereotypizacja występuje w odniesieniu do ról związanych z płcią. Na przykład kobiety prawie powszechnie są spostrzegane jako genetycznie bardziej poddające się wychowaniu i mniej asertywne niż mężczyźni.
dyskryminacja: nie usprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie skierowane przeciwko członkowi danej grupy, wyłącznie dlatego, iż do niej należy.
Co powoduje uprzedzenia
Sposób, w jaki myślimy: poznawanie społeczne- sposób, w jaki przetwarzamy i organizujemy informację.
Kategoryzacja społeczna: my a oni.
grupa własna - tą, z którą jednostka się identyfikuje i której członkiem się czuje.
grupa obca - określana jako ta, z którą jednostka się nie identyfikuje.
stronniczość wobec grupy własnej: szczególnie pozytywne odczucia i uprzywilejowane traktowanie ludzi, których określamy jako część naszej własnej grupy, negatywne zaś odczucia i nieuczciwe traktowanie innych tylko dlatego, że określiliśmy ich jako należących do grupy obcej.
grupy minimalne: nic nie znaczące grupy utworzone przez zgrupowanie obcych ludzi na podstawie trywialnych kryteriów.
jednorodność grupy obcej: spostrzeganie tych, którzy należą do grupy obcej, jako bardziej do siebie podobnych (jednorodnych) niż w rzeczywistości, a zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej
Błąd logiczny – czynniki:
emocjonalny składnik postaw, który powoduje, że osoba uprzedzona jest odporna na argumentację;
poznawczy komponent tendencyjnej postawy sam w sobie stwarza trudności osobie, która usiłuje zredukować czyjeś uprzedzenia, ponieważ postawa narzuca sposób, w jaki przetwarzamy istotną informację o obiektach tych postaw.
Aktywizacja stereotypów. Stereotypy odzwierciedlają przekonania kulturowe — są one opisami ludzi należących do różnych grup obcych, które są szeroko znane wielu członkom społeczności.
Korelacja pozorna. Inną formą utrwalania myślenia stereotypowego przez poznawcze przetwarzanie jest zjawisko korelacji pozornej. Mamy silną tendencję do odkrywania współzależności tam, gdzie one nie istnieją.
Zmienianie stereotypowych przekonań.
model buchalteryjny: informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do przekształcenia tego stereotypu
model przekształceniowy: informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do radykalnej zmiany stereotypu
model wykształcania stereotypu niższego rzędu: informacja niezgodna ze stereotypem, prowadząca do stworzenia stereotypu niższego rzędu, w celu przyswojenia tej informacji, bez konieczności zmieniania początkowego stereotypu
Sposób, w jaki przypisujemy znaczenie: tendencyjność atrybucji
Tendencyjność atrybucyjna, może przekształcić się w daleko bardziej szkodliwe i
niebezpieczne: uprzedzenia i dyskryminację
.
Wyjaśnienia odwołujące się do dyspozycji i sytuacji.
krańcowy błąd atrybucji: skłonność do czynienia atrybucji z dyspozycji w odniesieniu
do całej grupy ludzi
krańcowym błędem atrybucji. W ten sposób niektóre ze stereotypów charakteryzujących antysemityzm są rezultatem popełnianego przez katolików podstawowego błędu atrybucji przy interpretacji zachowania Żydów. Stereotypy te mają długą historię, ciągnącą się przez wiele wieków.
Gdy ludzie zachowują się w sposób odpowiadający naszym stereotypom, mamy skłonność do pomijania informacji dostarczającej przesłanek do wnioskowania o przyczynach takiego, a nie innego zachowania.
Oczekiwania i zniekształcenia.
obwinianie ofiary: skłonność do obwiniania ludzi (dokonywania atrybucji z dyspozycji) za to, że stają się ofiarami, a motywowana głównie przez pragnienie wiary w to, że świat jest sprawiedliwy
Ludziom, którzy rzadko byli dyskryminowani, trudno jest zrozumieć, co to znaczy być obiektem uprzedzenia.
Wiara w sprawiedliwy świat.
Sposób, w jaki rozmieszczamy zasoby: teoria rzeczywistego konfliktu
Jednym z najbardziej oczywistych źródeł konfliktu i uprzedzeń jest rywalizacja — o wszelkie dobra, o władzę polityczną, o status społeczny.
teoria rzeczywistego konfliktu: teoria, w myśl której ograniczenie zasobów prowadzi do konfliktu między grupami, którego konsekwencją jest nasilenie uprzedzeń i dyskryminacja
Rywalizacja ekonomiczna i polityczna.
związek miedzy dyskryminacją a rywalizacją ekonomiczną.
Kiedy czasy są ciężkie, a zasoby się kurczą, wtedy członkowie grupy własnej czują się bardziej zagrożeni przez członków grupy obcej i z tego powodu wykazują większą skłonność do uprzedzeń, dyskryminacji i stosowania wobec nich przemocy niż wcześniej.
poszukiwanie kozła ofiarnego: skłonność ludzi, gdy są sfrustrowani lub nieszczęśliwi, do przemieszczania agresji na grupy, które są nie lubiane lub słabe, i wyróżniają się w widoczny sposób
Sposób, w jaki się dostosowujemy: reguły normatywne
Teoria społecznego uczenia się. Normy są przekonaniami utrzymywanymi przez społeczeństwo, a służącymi określeniu tego, co jest właściwe, dające się zaakceptować i dozwolone. Oczywiście normy różnią się znacznie w obrębię kultur; są społecznie skonstruowanymi standardami czy regułami związanymi z określonymi
elementami ludzkiego zachowania.
zinstytucjonalizowany rasizm: rasistowskie postawy uznawane przez większość z nas, ponieważ żyjemy w społeczeństwie, gdzie stereotypy i dyskryminacja są normą
zinstytucjonalizowany seksizm: postawy dyskryminujące kobiety uznawane przez większość z nas, ponieważ żyjemy w społeczeństwie, gdzie stereotypy i dyskryminacja są normą
konformizm wobec norm: skłonność do niewychylania się z grupy w celu realizacji jej oczekiwań i uzyskania akceptacji
Współczesny rasizm. Podczas gdy zmiany normatywne doprowadziają do spadku dyskryminacji, uprzedzenia w żadnej mierze nie zostają wykorzenione. Stają się jedynie bardziej subtelne. Gdy norma zmienia się w kierunku takiej, która zaleca tolerancję wobec
grup obcych, to wiele osób staje się po prostu bardziej ostrożnych — zewnętrznie działają bez uprzedzeń, podczas gdy wewnętrznie utrzymują swoje stereotypowe wizerunki.
współczesny rasizm: uprzedzenia ujawniane w subtelny i niebezpośredni sposób, ponieważ udzie nauczyli się ukrywać swe uprzedzenia, by uniknąć posądzenia o rasizm
Jak można osłabić uprzedzenia
Hipoteza kontaktu nie wszystkie rodzaje kontaktu mogą zmniejszyć uprzedzenia i podnieść samoocenę.
Uprzedzenia mogą zostać zredukowane wyłącznie poprzez wzajemny kontakt posiadających jednakowy status grup większościowych i mniejszościowych w dążeniu do wspólnych celów. Wynik jest zdecydowanie lepszy, jeżeli taki kontakt jest usankcjonowany instytucjonalnym wsparciem (np. za pomocą prawa bądź zwyczaju czy lokalnej atmosfery) tego rodzaju, które prowadzi do dostrzeżenia wspólnych zainteresowań i wspólnego człowieczeństwa.
Kiedy kontakt osłabia uprzedzenia: sześć warunków
Sytuacja krytyczna, wymagająca współpracy.
1. Wzajemna zależność
2. Wspólny cel.
3. Jednakowy status.
4. Kontakt musi przebiegać w przyjacielskich, nieformalnych warunkach, gdzie członkowie grupy własnej mogą wchodzić w interakcję z członkami grupy obcej na zasadzie każdy z każdym,
5. Przez przyjacielskie, nieformalne interakcje z wieloma członkami innej grupy możemy dowiedzieć się, że nasze dotychczasowe przekonania o jej członkach były błędne; w innym zaś przypadku mogłoby dojść do utrwalenia stereotypu przez uznanie jakiegoś członka grupy obcej za wyjątek od reguły
6. Najbardziej prawdopodobne jest, że kontakt doprowadzi do osłabienia uprzedzeń, gdy normy społeczne, które promują i podtrzymują równość grup, regulują działanie w danej sytuacji.
wzajemna zależność: sytuacja, gdy dwie grupy lub więcej grup potrzebuje siebie nawzajem i musi na sobie polegać, by osiągnąć cel, który jest ważny dla każdej z nich
Współpraca i wzajemna zależność: klasa mieszana
klasa mieszana: takie zorganizowanie miejsc w klasie, by sprzyjało redukowaniu uprzedzeń i podnosiło samoocenę dzieci, poprzez umieszczenie ich w małych, zdesegregowanych grupach i spowodowanie, by każde dziecko w grupie musiało polegać na pozostałych, chcąc nauczyć się bieżącego materiału i dobrze funkcjonować w klasie
Uczenie poprzez współpracę jest najbardziej efektywną, samodzielną techniką, doskonalącą stosunki rasowe w de segregowanych szkołach.
ya_ya