WITAMINY I SKŁADNIKI MINERALNE
Witaminy to czynniki uzupełniające. Są to związki organiczne, których organizm ludzki nie potrafi wytworzyć (lub wytwarza w bardzo małej ilości w przewodzie pokarmowym, dzięki florze bakteryjnej). Muszą one być dostarczone z pożywieniem, w gotowej postaci lub w formie prowitamin, które w trakcie przemian metabolicznych uzyskują aktywność biologiczną.
Są to związki niebędące źródłem energii ani strukturalnymi składnikami tkanek.
Są niezbędne dla wzrostu organizmu i prawidłowego rozwoju i przebiegu procesów metabolicznych.
Ich działanie jest widoczne już przy małych stężeniach. Ich mechanizm działania jest różny, jednak wszystkie wpływają w sposób bezpośredni lub pośredni na komórkowe procesy metaboliczne.
Niedobór jakiejś witaminy powoduję hipowitaminozę, a jej brak chorobę zwaną awitaminozą. Niewielkie niedobory mogą prowadzić do powstawania schorzeń.
Nadmierne spożycie witamin lub ich przedawkowanie jest również bardzo szkodliwe i może być przyczyną schorzenia spowodowanego hiperwitaminozą.
Mogą być magazynowane, przez co organizm może w większym stopniu tolerować ich okresowe niedobory.
Są to: A, D, E, K.
Są gromadzone w niewielkim stopniu, stąd dawka pokarmowa powinna zawierać ich optymalną ilość.
Są to: B1, B2, B5, B6, B12, PP, C, H.
Funkcje
ü Zapobiega kurzej ślepocie, osłabieniu wzroku, pomaga w leczeniu chorób oczu
ü Zapewnia prawidłowy wygląd skóry
ü Wpływa na syntezę białek, lipidów, hormonów tarczycy
ü Utrzymuje w zdrowiu błonę śluzową jamy ustnej, nosa, gardła, płuc, przewodu pokarmowego
ü Zwiększa odporność na zakażenia
Źródła
Jako retinol i pochodne- wątroba, tran z rybiej wątroby, żółtko jaja, mleko, masło, margaryna
Jako β- karoten i pochodne- czerwone i żółte owoce i warzywa: marchew, dynia, morele, brzoskwinie; ciemnozielone części warzyw: szpinak, brokuły, jarmuż, sałata
Opis
Jako witamina A znajduje się w żywności pochodzenia zwierzęcego, jako prowitamina zwana karotenem znajduje się w żywności pochodzenia roślinnego.
Duże dawki podawane w czasie ciąży mogą powodować przedwczesną akcję porodową.
Witamina A należy do witamin dość trwałych, które podczas procesów termicznych nie ulegają zmianie. Dopiero w bardzo wysokich temperaturach dochodzi do dużych strat.
ü Pełni istotną funkcję w regulowaniu przemian wapnia i fosforu oraz tworzeniu kości
ü wzmaga wchłanianie wapnia i fosforu z jelit, a także hamuje ilość wapnia wydalanego z moczem
ü niezbędna do prawidłowego formowania układu szkieletowego
ü pośrednio wpływa na prawidłowe przewodzenie nerwowe oraz prawidłową pracę serca
Syntetyzowana przez organizm pod wpływem światła słonecznego. Występuje w tranie ryby, sardynkach, makrelach, śledziach, łososiu, tuńczyku, żółtku jaja, wątrobie, mleku i jego przetworach.
Powstaje w skórze w wyniku działania promieni słonecznych. Z pożywieniem przyjmuje się głównie jej formę wstępną.
Zbyt duże dawki mogą powodować hiperwitaminozę.
Ludzie starsi są szczególnie narażeni na niedobór witaminy D, ze względu na malejącą z wiekiem zdolność skóry do jej wytwarzania.
ü jest antyoksydantem, który chroni komórkę przed utleniaczami
ü bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych do komórki
ü wzmacnia ścianę naczyń krwionośnych, chroni erytrocyty przed zbyt wczesnym rozpadem
ü wykorzystywana do leczenia męskiej bezpłodności, zaburzeń mięśniowych, miażdżycy i chorób serca
Oleje: sojowy, kukurydziany, słonecznikowy; migdały, margaryna, jaja, orzechy włoskie i ziemne, kiełki pszenicy, mąka pełnoziarnista, mleko, brukselka i zielono listne warzywa.
Powstaje tylko w roślinach.
Niedobory mogą przyspieszać procesy starzenia się ustroju i zwiększyć ryzyko miażdżycy i nowotworów.
Współdziała z witaminą A, C, karotenoidami, bioflawonoidami i selenem zmniejszając ryzyko chorób nowotworowych.
Zbyt długie przyjmowanie może powodować zmęczenie i senność.
ü witamina przeciwkrwotoczna
ü pełni kluczową role w wytwarzaniu protrombiny (krzepniecie krwi)
ü uczestniczy w procesie formowania tkanki kostnej
ü posiada właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne
ü najlepiej poznaną funkcją jest działanie przeciwkrwotoczne
Jarmuż, szpinak, sałata, brukselka, kalafior, rzeżucha, brokuły, mleko, jogurty, olej sojowy, tran rybi, mięso, jaja, produkowana przez bakterie jelita grubego człowieka.
Leczenie antybiotykami może powodować niedobory witaminy K, ponieważ niszczą florę jelitową.
Osoby obłożnie chore i dzieci skazane są na dostarczanie do organizmu przez pożywienie.
Witaminę K1 pozyskuje się z pożywienia, K2 jest produkowana przez bakterie jelitowe, K3 jest produkowana sztucznie.
Zjełczałe tłuszcze, nadużywanie leków oraz środków konserwujących w puszkach i produktach spożywczych, niszczy witaminę K oraz utrudnia jej wchłanianie lub prowadzi do przedwczesnego wydalania jej z organizmu.
W niektórych przypadkach noworodki otrzymują witaminę K, co zmniejsza możliwość wystąpienia krwotoków.
Nadmierne spożycie wpływa niekorzystnie na pracę wątroby.
ü stanowi istotny czynnik w reakcjach spalania cukrów w komórkach
ü pełni szczególnie ważną rolę w czynnościach i regeneracji systemu nerwowego
ü jest składnikiem tkankowych układów enzymatycznych
ü wspomaga proces wzrostu
Nasiona zbóż, produkty pełnoziarniste, otręby, gruba kasza, płatki śniadaniowe, drożdże piwne, chuda wieprzowina, większość jarzyn, mleko, orzechy.
Słabym jej źródłem jest flora bakteryjna.
Zupełny brak tej witaminy określa się jako chorobę beri- beri.
Przedawkowanie występuje rzadko i charakteryzuje się zawrotami głowy, nadwrażliwością, drżeniami mięśni, zaburzeniami rytmu serca, reakcjami alergicznymi.
Większe zapotrzebowanie na witaminę B1 występuje u osób ciężko pracujących fizycznie, sportowców, kobiet w ciąży i karmiących, palaczy i nadużywających alkoholu.
Jest najbardziej wrażliwa na działanie temperatury.
Przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból.
ü bierze udział w procesach redox
ü współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
ü współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych dróg oddechowych i śluzówki przewodu pokarmowego
ü odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku
Wątroba, sery, migdały, grzyby, dziczyzna, jaja, zielone części warzyw, łosoś, pstrąg, makrela, pełnoziarniste pieczywo, soja, fasola, groch, mleko, jogurt, orzechy włoskie.
Po dużym przedawkowaniu mogą wystąpić nudności i wymioty.
ü uczestniczy w syntezie hemu do hemoglobiny
ü bierze udział w regeneracji komórek skóry i błon śluzowych
ü uczestniczy w wytwarzaniu przeciwciał
ü wspomaga proces pigmentacji włosów
Wątroba, pestki słonecznika, mięso, pstrąg, śledź, makrela, żółtko jaj, drożdże piwne, zielone warzywa, orzechy włoskie, mleko, kraby, ser Camembert
Należy do najmniej trwałych witamin z grupy B.
ü uczestniczy w przemianie aminokwasów, syntezie białek i metabolizmie tłuszczów
ü podnosi odporność i uczestniczy w tworzeniu przeciwciał
ü niezbędna w syntezie porfiryn i hormonów
Ryby, wieprzowina, kiełki pszenicy, orzechy włoskie, jaja, wątroba, brązowy ryż, soja, pszenica, banany, awokado, szpinak, drób, pieczywo z pełnego przemiału.
Syntetyczna witamina B6 jest produkowana w postaci chlorowodorku.
Jest odporna na działanie wysokiej temperatury i utlenianie.
Nadmiar przyjmowany w postaci tabletek może być toksyczny.
ü uczestniczy w tworzeniu erytrocytów i materiału genetycznego
ü uczestniczy w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów
ü uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
ü uczestniczy w przemianach puryn i pirymidyn
ü zapobiega anemii złośliwej
Wątroba, mięso wołowe, wieprzowe i drobiowe, ostrygi, szpinak, łosoś, śledź, makrela, pstrąg, żółtka jaj, ser żółty, mleko.
Wegetarianie są narażeni na jej niedobór.
Prawidłowo działająca tarczyca ułatwia jej wchłanianie.
Niedobory żelaza i witaminy B6 zmniejszają jej absorpcję.
Mikroflora przewodu pokarmowego ma zdolność syntezy B12.
ü uczestniczy w regulacji poziomu cukru we krwi, regulacji poziomu cholesterolu
ü uczestniczy w procesach utleniania i redukcji
ü uczestniczy w utrzymaniu odpowiedniego stanu skóry, w regulacji przepływu krwi
ü współdziała w syntezie hormonów płciowych
Ryby, wieprzowina, kiełki pszenicy, orzechy włoskie, jaja, wątroba, soja, pszenica, banany, brązowy ryż, awokado, szpinak, drób, pieczywo z pełnego przemiału.
Jedna z nielicznych witamin nieulegających przemianom.
Duże spożycie pokarmów bogatych w cukier, prowadzi do utraty witaminy PP.
Kwasu nikotynowego i jego amidu nie należy mylić ze szkodliwą nikotyną znajdującą się w tytoniu.
Jej niedobór może spowodować niekorzystne zmiany osobowości, ponieważ jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu.
Nadmiar syntetycznej witaminy PP może powodować bóle głowy.
ü uczestniczy w przemianie kolagenu i podstawowych białek
ü uczestniczy w procesach metabolicznych jako substancja przenosząca elektrony
ü podnosi odporność organizmu
ü jako jeden z najważniejszych przeciwutleniaczy pełni istotną funkcję w procesach odtruwania i odporności
ü jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i immunologiczny
ü ma właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne
ü bierze udział w biosyntezie hormonów nadnerczy
Owoc dzikiej róży, czarna i czerwona porzeczka, czerwona i zielona papryka, brukselka, kalafior, czarny bez, truskawki, szpinak, kiwi, pomarańcze, cytryny
Palacze mają na nią zwiększone zapotrzebowanie.
Przyjmowanie zbyt dużych dawek syntetycznej witaminy C, sprzyja tworzeniu się kamieni w nerkach.
Jest bardzo wrażliwa na działanie wysokiej temperatury, tlenu, światła i wilgoci.
Człowiek musi pobierać ją z pokarmem, zwierzęta mają zdolność do jej wytwarzania (wyjątkiem są małpy i świnki morskie).
Jest to biały proszek bez zapachu, o kwaśnym smaku.
Długotrwałe przyjmowanie aspiryny zwiększa trzykrotnie wydalanie witaminy C.
Znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób chronicznych, takich jak: rak, choroby serca czy zaćma, dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym.
ü uczestniczy w syntezie aminokwasów, cukrów, białek, kwasów tłuszczowych
ü wspomaga funkcje tarczycy
ü uczestniczy w przemianie dwutlenku węgla
ü ...
joluska67