PNG51-3-Stodolak.pdf

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 5, zeszyt 1, 19-25, 2012

Kontakt skóra do skóry i kangurowanie noworodków

– chwilowa moda czy naukowo udowodniona metoda?

A NNA S TODOLAK , A LEKSANDER F UGLEWICZ

Streszczenie

W ostatnich latach coraz popularniejsza w Polsce i na całym świecie staje się metoda kangurowania oraz kontakt

„skóra do skóry” pomiędzy jednym z rodziców (najczęściej matką) a nowo urodzonym dzieckiem. Metoda ta polega

na układaniu noworodka na klatce piersiowej rodzica tak, aby zapewnić kontakt skórny, a także na noszeniu

noworodka z zachowaniem ścisłego kontaktu. Obecnie prowadzi się wiele badań naukowych, z których większość

próbuje udowodnić dobre strony i korzyści płynące z tej metody oraz jej dobroczynny wpływ na wiele aspektów

życia, zarówno dziecka, jak i rodziców. Z drugiej strony obserwuje się coraz większe zapotrzebowanie na alternatywne

metody przebiegu i rozwiązania porodu, do których należy np. poród wertykalny, poród w wodzie, a także poród

rodzinny i domowy. Trudno udowodnić skuteczność tych metod we wszystkich przypadkach, poza tym w dobie

wszechobecnego marketingu i reklamy można mieć obawy, że przynajmniej część nowości propagowana jest po to,

aby sprostać potrzebom coraz bardziej wymagającego, a często snobistycznego rynku. W związku z tym powstaje

pytanie – czy i ta metoda nie jest taką przejściową modą, przeznaczoną dla znudzonych normalnością rodziców szu-

kających nowych doświadczeń czy też ma ona naukowo udowodnione podstawy? Niniejsza praca ma na celu

przedstawienie naukowych dowodów na skuteczność metody kangurowania oraz ukazanie niektórych z jej aspektów.

Trzeba mieć na uwadze, że nie we wszystkich sytuacjach znajduje ona zastosowanie a pozytywne skutki z niej płynące

zależą od zasobów wiedzy, w przekazaniu której pomocny może być personel medyczny, zwłaszcza położne i pie-

lęgniarki.

Słowa kluczowe: noworodek, kangurowanie, kontakt „skóra do skóry”, medycyna oparta na faktach

Wstęp

W ostatnim dziesięcioleciu coraz popularniejszą meto-

dą opieki nad noworodkiem jest zastosowanie tzw. kangu-

rowania (KMC – Kangaroo Mother Care), czyli standaryzo-

wanego systemu pielęgnacji, opartego na ściśle określo-

nych protokołach. Główną składową tej metody stanowi

zapewnienie bezpośredniego kontaktu (skóra do skóry)

pomiędzy noworodkiem a matką, ewentualnie ojcem czy

osobą desygnowaną przez rodzinę dziecka. Noworodek

utrzymywany jest pozycji pionowej lub półpionowej na

klatce piersiowej matki w okolicy jej piersi, przylegając

częścią swojego ciała do skóry matki i przebywając pod jej

ubraniem. Dla zapobiegania przed utratą ciepła noworo-

dek może mieć założoną czapeczkę oraz pieluchę. Szcze-

gółowe zasady utrzymywania dziecka w tej pozycji,

zwanej również pozycją kangura, zamieszczone zostały

w szczegółowych wytycznych WHO z 2003 roku [1]. Kon-

takt skóra do skóry jest najważniejszą, chociaż nie jedyną

składową metody kangurowania. Jej pozostałe elementy

to wyłączne karmienie noworodka za pomocą piersi (jeśli

jest to możliwe) oraz szybki wypis z oddziału położniczego

w pozycji kangura ze ścisłym przestrzeganiem zaleceń

w warunkach domowych.

Podwalin metody kangurowania należy poszukiwać

w niedostatku oraz braku możliwości zapewnienia wszyst-

kim noworodkom odpowiedniego poziomu opieki w kra-

jach rozwijających się. To właśnie wysoka śmiertelność

nowo narodzonych dzieci oraz niedobory finansowe skło-

niły naukowców do zwrócenia uwagi na praktyki stoso-

wane od tysięcy lat przez ludy pierwotne, głównie w Afry-

ce. Genialny pomysł zastąpienia niedostępnego inkubatora

jego żywym i naturalnym odpowiednikiem, czyli matką,

wprowadzony został w życie po raz pierwszy w 1978 roku

w Kolumbii w instytucie położniczym przez dr Edgara

Reya [1, 2]. Pozytywne obserwacje wstępne oraz szereg

późniejszych badań wskazały jednoznacznie na korzystne

skutki tego postępowania, zwłaszcza w odniesieniu do

noworodków urodzonych przedwcześnie i z niską masą

urodzeniową (LBW – low-birth weight). Celem metody jest

nie tylko poprawa stanu zdrowia dziecka w perspektywie

krótko- i długoterminowej, ale również wsparcie matki, ro-

dziców i opiekunów oraz pomoc w rozwijaniu umiejęt-

ności, niezbędnych do przejęcia pełnej odpowiedzialności

za fizyczne i emocjonalne potrzeby noworodka [3, 4].

Ewolucja i stosowanie metody

Kangurowanie znajduje zastosowanie nie tylko na nie-

dofinansowanych oddziałach położniczych i noworod-

kowych w krajach rozwijających się, lecz jest również zale-

cane na oddziałach intensywnej opieki noworodkowej

(NICU) w krajach rozwiniętych, gdzie istnieje swobodny

dostęp do nowoczesnej aparatury. Podobnie można je

stosować u noworodków urodzonych przedwcześnie i/lub

z niską masą urodzeniową, lecz nic nie stoi na przeszko-

dzie, aby wdrażać tę metodę u dzieci urodzonych o czasie,

bez uchwytnych zaburzeń i z prawidłowymi parametrami

Zakład Pediatrii Społecznej, Katedra Pielęgniarstwa Pediatrycznego, AM we Wrocławiu

A. Stodolak, A. Fuglewicz

fizjologicznymi. W przypadku dzieci z niską masą urodze-

niową lub niestabilnych, istnieje możliwość tzw. kanguro-

wania przerywanego (I-KMC – intermittent), czyli pow-

tarzającego się kontaktu dziecka przez krótki czas, przed-

łużanego stopniowo aż do osiągnięcia stadium kangurowa-

nia ciągłego (C-KMC – continuous) – pożądanego stanu do-

celowego. Podczas stosowania tej metody, noworodka

i matki nie należy traktować oddzielnie, lecz razem, jako

jednolity byt, tzw. dwójcę matka-dziecko (mother-infant

dyad), stanowiący niejako przedłużenie jedności matczyno-

płodowej, tym razem w warunkach pozamacicznych [5, 6].

Program bezpośredniego kontaktu skóra do skóry

matki i dziecka przez pierwszych 15 lat swojego istnienia

podlegał weryfikacji i konsolidacji, co zaowocowało sfor-

mułowaniem w miarę spójnej metody, określonej jako

„Matczyny Program Kangurowania” [7]. Z upływem czasu

spotkała się ona z zainteresowaniem na skalę międzyna-

rodową. Przeprowadzono szereg badań naukowych, do-

wodzących co najmniej dobroczynnych skutków ścisłego

kontaktu, w niektórych zaś przypadkach stwierdzono po-

zytywny wpływ na wiele istotnych aspektów opieki i pie-

lęgnacji nad noworodkiem, mających również następstwa

długoterminowe. Badania dotyczyły wpływu różnych od-

mian metody na zdrowie i samopoczucie matki i dziecka,

lecz również postrzegania jej przez członków personelu

medycznego, od których zaangażowania zależy zaintere-

sowanie i efektywne wdrażanie programu kangurowania.

Od 1996 roku organizowane są co 2 lata spotkania nie-

formalnej grupy mającej na celu promocję KMC na szczeb-

lu międzynarodowym, tzw. „Międzynarodowego Towa-

rzystwa KMC”. Przeprowadzane warsztaty skupiają się na

prezentacji nowej wiedzy i przekazywaniu zdobytych

doświadczeń wśród pracowników służby zdrowia zaanga-

żowanych w edukację, ich wdrażanie na polu klinicznym,

badania naukowe oraz rozwój nowoczesnych odmian

i protokołów kangurowania. Podczas pierwszego spotka-

nia, KMC zdefiniowano jako „wczesny, ciągły i przedłuża-

jący się kontakt skóra do skóry pomiędzy matką i dziec-

kiem, któremu towarzyszy (w idealnych warunkach) wy-

łączne karmienie noworodka piersią i wczesny wypis do

domu ze szczegółowym programem wizyt kontrolnych,

sama metoda zaś posiada trzy poziomy stosowania, w za-

leżności od opieki medycznej i dostępnych środków” [8].

Późniejsze spotkania stwierdziły niski odsetek stoso-

wania metody w krajach z wysoką chorobowością i śmier-

telnością noworodków, czyli regionach, gdzie mogłaby

odnieść najlepsze potencjalne efekty. Zauważono potrzebę

modyfikacji zaleceń WHO z 2003 roku, co skutkowało

organizacją pierwszej Konferencji Międzynarodowej,

dotyczącej rozwoju oraz aktualnego stanu wiedzy na te-

mat KMC. Na Konferencji, mającej miejsce w 2008 roku

w Szwecji, sformułowano najnowsze aktualne wytyczne

postępowania, skierowane przede wszystkim do pracow-

ników służby zdrowia, będących zwolennikami tej metody

i pragnących stosować ją w codziennej praktyce.

Podstawy naukowe KMC

Szczegółowy opis praktycznego stosowania metody

KMC znajduje się w przytoczonych powyżej wytycznych

WHO i co do swej istoty nie straciły one na aktualności [1].

Modyfikacjom uległ jedynie zakres stosowania i pewne

aspekty, stwierdzone po 2003 roku w wyniku systematycz-

nych przeglądów dostępnych badań i pojawiających się

nowych wyników.

Na podstawie dostępnych badań można stwierdzić

następujące pozytywne aspekty stosowania metody kan-

gurowania, dotyczące zarówno obszarów biednych, jak

i krajów z wysoko rozwiniętą i dostatecznie finansowaną

służbą zdrowia:

C wzmacnia więź między matką i dzieckiem (w dzisiej-

szych czasach często osłabioną) [9],

C obniża częstość występowania matczynych epizodów

depresji poporodowej [10, 11],

C polepsza parametry fizjologiczne dziecka (poziom glu-

kozy, temperaturę ciała, częstość oddechów, utleno-

wanie krwi) oraz obniża ból u dzieci poddawanych

bolesnym i inwazyjnym procedurom [12-14],

C wzmaga percepcję matki (rodziców) w odniesieniu do

sygnałów płynących ze strony noworodka [15, 16],

C w znaczącym stopniu wpływa na zapoczątkowanie

karmienia piersią oraz przedłuża okres efektywnego

wyłącznego karmienia naturalnego [17-19],

C wywiera pozytywny wpływ na rozwój psychoruchowy

dziecka oraz jego kontakt z rodzicami [20, 21].

Z oczywistych względów najlepiej udokumentowany

jest wpływ na łatwo mierzalne parametry fizjologiczne

oraz okres karmienia piersią i odczuwanie bólu. Przepro-

wadzono szereg badań, mających na celu stwierdzenie

skuteczności KMC i obecnie metodę tę można polecać moż-

liwie jak najszybciej po porodzie, ze stosowaniem w miarę

możliwości ciągłym przez najdłuższy tolerowany okres.

Od zarania ludzkości istniał ścisły kontakt pomiędzy

matką a dzieckiem, obserwowany wciąż u niektórych ple-

mion, oddalonych od ośrodków nowoczesnej cywilizacji.

Charakteryzuje się ścisłym kontaktem skórnym, wysokim

poziomem interakcji werbalnej oraz szybką reakcją na

płacz dziecka. Pielęgnacja początkowo odbywa się w częs-

tością około czterech razy na godzinę, a następnie stop-

niowo maleje aż do osiągnięcia przez dziecko 3 lat. Zmiana

tego wzorca w czasie ma wciąż nieznane konsekwencje;

można określić je za Wildströmem (Szwecja) jako przejś-

cie od „naturalnej bliskości” do „separacji uwarunkowanej

przez cywilizację”[22]. Zdrowy noworodek zaraz po uro-

dzeniu przechodzi przez fazy behawioralne mające na

celu przygotowanie do przyjęcia pokarmu. Są to: pierwszy

krzyk (płacz), rozluźnienie, przebudzenie, czołganie, odna-

lezienie źródła pokarmu (piersi) oraz ssanie. Ścisły kontakt

między matką i dzieckiem, zwłaszcza w tym początkowym

okresie ma niesłychanie korzystny efekt, wpływający na

akceptację noworodka przez matkę, regulację fizjologii

dziecka oraz umocnienie wzajemnych więzi [22]. Oprócz

Kontakt skóra do skóry i kangurowanie noworodków – chwilowa moda czy naukowo udowodniona metoda?

bodźców hormonalnych, za które odpowiedzialny jest

wyrzut oksytocyny, bliski kontakt stabilizuje temperaturę

noworodka, wpływa na laktację oraz późniejsze karmienie

naturalne, matczyny poziom stresu, jak również kompe-

tencje społeczne i długofalowe relacje rodzinne. W przy-

padku noworodków urodzonych przedwcześnie i z niską

masą urodzeniową, reakcje na wdrożone KMC przejawiają

się w postaci stabilizacji funkcji życiowych, zwiększonej

temperatury ciała, obniżenia reakcji bólowych oraz efekta-

mi neuropsychologicznymi, takimi jak: lepsza organizacja

snu i przyspieszone dojrzewanie OUN [21, 23].

Przypuszczalną barierą wdrażania kangurowania,

zwłaszcza w krajach rozwiniętych jest rozkwit feminizmu

oraz industrializacja. Postrzeganie dzieci jako istot „plano-

wanych”, zaś samej ciąży jako prawa kontroli nad włas-

nym życiem, sprzyja instrumentalizacji macierzyństwa

oraz obniżaniu zaangażowania emocjonalnego i czasu po-

święconego na zabawy i przebywanie z noworodkiem.

Negatywną rolę odegrała również sama służba zdrowia,

promując dawniej sztywne godziny karmienia oraz nie-

elastyczne metody pielęgnacji. W celu pozytywnego roz-

wiązania powyższych problemów, niezmiernie istotną rolę

odgrywać powinien odpowiednio wyedukowany personel

medyczny. Oddzielenie matki od dziecka zaraz po poro-

dzie można traktować jako pogwałcenie ich praw, co może

mieć niekorzystny wpływ na adaptację noworodka do

środowiska pozamacicznego, natomiast u matek wzmaga

stres. Reakcja matek może być różnorodna, podobnie jak

ich postawa w odniesieniu do długotrwałej bliskości dziec-

ka, dlatego prawidłowa rola personelu polega na uświada-

mianiu i przedstawianiu dostępnej wiedzy, nie zaś zmu-

szaniu do kangurowania, ponieważ odniesie to skutek od-

wrotny do zamierzonego.

Obecna wiedza odnośnie skuteczności i bezpieczeńs-

twa stosowania KMC została przedstawiona w tabeli 1.

Powyższe udowodnione naukowe fakty, dotyczące

skuteczności metody kangurowania podkreślają, że spo-

sób ten jest efektywny zarówno w ośrodkach o ograniczo-

nych zasobach, jak i w pełni wyposażonych nowoczes-

nych jednostkach, gdzie normą stało się leczenie dzieci

przy użyciu zaawansowanych technologii, w separacji od

rodziców. KMC nie może być traktowane jako metoda

o niższej wartości także w krajach rozwiniętych, wręcz

przeciwnie – dowody wskazują na jej przewagę z powodu

bezpieczeństwa, skuteczności biologicznej, a także pozy-

tywnego wpływu psychospołecznego i poznawczego na

dzieci i ich rodziny [24]. Z powyższych względów, opieka

nad nowo narodzonymi dziećmi powinna stanowić proces

stopniowego przygotowania i adaptacji z życia wewnątrz-

macicznego do zewnętrznego, z udziałem zarówno proto-

kołów kangurowania jak i zindywidualizowanego progra-

mu opieki i oceny noworodków. Proces ten powinien być

kontynuowany po możliwie wczesnym wypisie ze szpitala

w warunkach domowych, ponieważ wzmacnia więzi mię-

dzy dzieckiem a rodziną, zaś w przypadku chorego lub

przedwcześnie urodzonego noworodka przekształca kry-

zys i niepokój w pełne i wdzięczne przeżycie.

Tabela 1. Skuteczność i bezpieczeństwo

metody kangurowania (za [24])

Kangurowanie

• jest skuteczne w podtrzymywaniu prawidłowej tempera-

tury ciała u noworodków z zaburzeniami termoregulacji,

w podobnym stopniu jak umieszczenie w inkubatorze,

jednak opieka w tej pozycji powinna mieć charakter cią-

gły,

• nie powoduje zaburzenia parametrów życiowych u nowo-

rodków z niską masą urodzeniową, u których doszło już

do stabilizacji,

•nie zwiększa ryzyka bezdechów oraz refluksu żołądkowo-

-przełykowego,

•obniża reakcje bólowe i stres oraz przyczynia się do szyb-

szej stabilizacji funkcji życiowych u noworodków urodzo-

nych po 28. tygodniu ciąży,

•poprawia jakość i wzorzec snu,

• sprawia, że karmienie staje się przeżyciem przyjemnym

i akceptowanym,

•jest możliwym i powszechnie dostępnym sposobem trans-

portu dziecka,

• wzmacnia rozwój neurobehawioralny,

• wspomaga matkę i rodzinę oraz zapobiega poczuciu bez-

radności i lękowi separacyjnemu,

• podkreśla rolę rodziny w opiece nad delikatnym dziec-

kiem,

•promuje udział matki i ojca w opiece nad noworodkiem

i niemowlęciem,

• wspomaga inicjację procesu karmienia piersią, jak rów-

nież jego wyłączność i okres trwania,

•ułatwia szybki wypis do domu lub jednostki niższego

szczebla,

•obniża okres pobytu w szpitalu.

Aktualne wytyczne dotyczące stosowania metody

kangurowania

Najnowsze wytyczne opracowane zostały na siódmym

międzynarodowym zjazdzie w 2008 r., podczas którego na

podstawie dowodów z badań naukowych oraz doświad-

czeń klinicznych uzgodniono jednolity tekst rekomendacji

[6]. Poniższy tekst opisuje w skrócie najważniejsze zało-

żenia, należy jednak pamiętać, że wciąż prowadzone są

badania w licznych ośrodkach, dlatego temat ten wymaga

śledzenia na bieżąco piśmiennictwa.

Rekomendacje odnośnie KMC są uniwersalne, tzn. do-

tyczą wszystkich noworodków wymagających opieki, nie-

zależnie od ich masy urodzeniowej i stopnia dojrzałości

(z wyjątkiem ekstremalnych przypadków, kiedy niezbędna

jest intensywna terapia).

Zagadnienia ogólne

Preferowaną rutynową pozycją pielęgnacji jest pozycja

kangura (KP – kangaroo position), biorąc pod uwagę fak-

tyczny stan fizjologiczny i behawioralny dziecka i matki/

A. Stodolak, A. Fuglewicz

rodzica. Odejście od tej pozycji powinno następować jedy-

nie w uzasadnionych przypadkach. Należy mieć na uwa-

dze, że samo kangurowanie nie może zastępować podsta-

wowej niezbędnej opieki nad noworodkiem, może jednak

przyczyniać się do poprawy parametrów fizjologicznych.

łego kontaktu do utrzymania prawidłowej termoregulacji.

U niektórych noworodków początkowo można stosować

przerywane KMC (I-KMC), następnie zaś ciągłe (C-KMC).

Czas trwania poszczególnych sesji oraz ich rozkład należy

uzależnić od reakcji fizjologicznych i behawioralnych no-

worodka i rodzica. Jeśli dziecko nie podlega kangurowaniu

ciągłemu, zaleca się minimalny czas trwania pojedynczej

sesji przez godzinę. KMC może być stosowane do ogrzania

noworodka, jak również zapewnienia mu poczucia kom-

fortu, stabilizacji parametrów fizjologicznych oraz reakcji

behawioralnych, poprawy wzorca snu oraz dodatkowych

korzyści rozwojowych (dotyczących także prawidłowego

rozwoju układu nerwowego) i psychologicznych. W koń-

cu, kangurowanie może być z powodzeniem stosowane

jako metoda redukcji bólu, związanego z zabiegami

medycznymi.

Placówki służby zdrowia/opieki

Wszystkie placówki zajmujące się leczeniem i opieką

nad noworodkami powinny mieć spisane protokoły kangu-

rowania, obejmujące zarówno dzieci zdrowe, jak i uro-

dzone przedwcześnie i/lub z niską masą urodzeniową.

Protokoły te powinny być znane personelowi, zaś sam

proces ich wdrażania należy odpowiednio dokumentować.

Wszystkie kobiety ciężarne i członkowie ich rodzin otrzy-

mują informację na temat korzyści stosowania KMC oraz

aktualnych możliwości placówki w odpowiedniej formie,

zarówno pisanej, jak i w formie schematów na wszystkich

poziomach zinstytucjonalizowanej opieki.

Osoby sprawujące opiekę podczas KMC

Trzeba w miarę możliwości unikać oddzielania dziec-

ka od matki. KMC powinno służyć wspomaganiu laktacji,

inicjacji karmienia piersią oraz dłuższemu wyłącznemu

karmieniu naturalnemu, jak również zaspokajaniu potrzeb

psychologicznych rodziny. Kangurowanie może być wyko-

nywane przez matkę i ojca, a także w szczególnych przy-

padkach przez wąskie grono innych, odpowiednio prze-

szkolonych osób (członków rodziny lub bliskich znajo-

mych). Personel medyczny powinien zapewnić należyte

wsparcie dla matki oraz właściwy poziom pielęgnacji

i opieki w najbliższym otoczeniu matki i noworodka.

Kobiecie należy zapewnić łatwy dostęp do pompy lakta-

cyjnej oraz całego niezbędnego wyposażenia. Praktyko-

wanie C-KMC w warunkach szpitalnych powinno umożli-

wiać matce/osobie zastępczej stały dostęp do dziecka

(24 h/dobę, 7 dni w tygodniu), poza tym dostęp do wygod-

nego krzesła i/lub łóżka oraz pomoc w utrzymywaniu

pozycji kangura. Matce należy udzielić informacji, w jaki

sposób bezpiecznie spać z dzieckiem podczas KMC. Przez

cały czas pobytu w szpitalu oraz po wypisie do domu

trzeba zapewnić rodzinie pomoc i wsparcie. Ponadto na-

leży zaangażować rodziców lub innych opiekunów w opra-

cowanie i ocenę planu pielęgnacji dziecka. Dodatkowo

konieczna jest promocja grup wsparcia, w których do-

świadczeni rodzice propagują KMC i pomagają w jego

praktykowaniu.

Pracownicy służby zdrowia

Wszyscy członkowie personelu zajmującego się ciężar-

nymi i noworodkami powinni mieć odpowiednią wiedzę

na temat kangurowania, wpisaną w zakres ich obowiązków

zawodowych. Ponadto konieczne jest opanowanie umie-

jętności niezbędnych do promocji i wdrażania zasad KMC

na odpowiednim poziomie opieki. Należy dążyć, aby

wszystkie pielęgniarki, położne i lekarze na oddziałach

prenatalnych, położniczych oraz opieki noworodkowej

byli przekonani o skuteczności kangurowania, odpowied-

nio wyszkoleni oraz aktywnie promowali tę metodę.

Edukacja matek i rodzin

Wszystkim ciężarnym kobietom i ich rodzinom należy

udzielić informacji na temat korzystnego wpływu KMC

oraz zasad jego stosowania, szczególnie w odniesieniu do

noworodków urodzonych przedwcześnie, z niską masą

urodzeniową lub chorych. Odpowiednie ulotki informa-

cyjne na temat wszystkich składowych kangurowania

w formie pisanej i obrazkowej powinny zostać przekazane

kobietom w ciąży oraz zaraz po przybyciu na oddział

położniczy. Należy wspierać matki i rodziny we wdrażaniu

i kontynuacji kontaktu skórnego przez cały okres pobytu

w szpitalu oraz po wypisie, korzystna jest również pro-

mocja i kierowanie do grup wsparcia. Ponadto należy pro-

pagować pozytywny wizerunek metody kangurowania

w środkach masowego przekazu.

Pozycja kangura

Dziecko, które powinno przylegać bezpośrednio skórą

do skóry opiekuna twarzą zwróconą w jego stronę, należy

umieścić w pozycji pionowej lub półpionowej na klatce

piersiowej opiekuna, z kończynami zgiętymi w pozycji

„żabki”, głową wyprostowaną i zwróconą w bok (nie może

być przygięta do klatki piersiowej ani nadmiernie odchy-

lona) oraz odpowiednim zabezpieczeniem przed upad-

kiem lub zmianą pozycji. Niezmiernie istotne jest zabezpie-

czenie drożności dróg oddechowych dziecka przez odpo-

Inicjacja oraz czas trwania KMC

Kangurowanie powinno rozpocząć się jak najwcześ-

niej (idealnie zaraz po porodzie), służyć jako pomoc

w przejściu (włączając ochronę termiczną) noworodka ze

środowiska in utero oraz przy odpowiednim i dostępnym

wsparciu być kontynuowane przez całą dobę jak również

przez następne dni (zależnie od okoliczności), aż do mo-

mentu, gdy noworodek jest stabilny i nie potrzebuje ścis-

Kontakt skóra do skóry i kangurowanie noworodków – chwilowa moda czy naukowo udowodniona metoda?

wiednie ułożenie, aby zapobiegać obstrukcyjnemu bezde-

chowi. Noworodek może mieć założoną czapeczkę i pie-

luchę (albo odpowiednik) w celu zabezpieczenia przed

utratą ciepła i dyskomfortem opiekuna. Osoba sprawująca

opiekę potrzebuje całodobowej pomocy i asysty, nie-

zbędnej do utrzymania właściwej pozycji. Do tego celu

można posługiwać się różnymi przedmiotami, na przykład

opaskami z elastycznego materiału lub innymi komercyj-

nymi przedmiotami, w zależności od ich dostępności oraz

przekonań religijnych. Do dodatkowej izolacji termicznej

dziecka służyć może umieszczenie go pod ubiorem matki

oraz okrycie jego głowy i pleców. Należy nadmienić, że

pozycja kangura jest wymagana również w gorącym i wil-

gotnym klimacie.

na zaliczyć stabilny stan dziecka, utrzymywanie prawi-

dłowej temperatury ciała w pozycji kangura, zdolność do

przyjmowania posiłków drogą doustną o r a z p r z y r o s t m a s y

ciała. W ocenie zasadności kangurowania w warunkach

domowych należy brać pod uwagę sytuację socjalną

i środowisko domowe rodziny oraz poziom edukacji osób

zajmujących się opieką nad noworodkiem. Prawidłowa

edukacja składa się ze znajomości metod utrzymywania

właściwej pozycji dla zapewnienia odpowiedniej ciepłoty

ciała i drożności dróg oddechowych, zasad karmienia

piersią oraz innych metod karmienia doustnego, jeśli ilość

pokarmu naturalnego jest niewystarczająca. Poza tym

opiekunowie muszą posiąść wiedzę odnośnie niepo-

kojących objawów, świadczących o chorobie dziecka,

a także bezwzględnie przestrzegać zakazu palenia tytoniu.

Konieczne jest zapewnienie bezpiecznego transportu do

domu i szpitala, jak również ocena poziomu wiedzy i umie-

jętności matki i rodziny odnośnie kangurowania oraz

program wizyt kontrolnych, przynajmniej do osiągnięcia

przez dziecko wieku 40 tygodni, licząc od ostatniej men-

struacji matki. Program kontroli musi obejmować również

opiekę długofalową w celu wczesnego wykrycia i leczenia

ewentualnych niekorzystnych następstw wcześniactwa lub

niskiej masy urodzeniowej.

Karmienie piersią (konieczne jest przestrzeganie

krajowych wytycznych zapobiegania zakażeniu HIV)

Wszystkie dzieci urodzone przed terminem oraz z nis-

ką masą urodzeniową należy najszybciej, jak to możliwe

ułożyć przy piersi matki, nawet jeżeli początkowo nie

występuje u nich odruch szukania i ssania – służy to

wspieraniu laktacji. Jeżeli dziecko jest niezdolne do bez-

pośredniego ssania piersi, konieczna jest szybka stymu-

lacja wytwarzania siary oraz karmienie nią noworodka

poprzez łyżeczkę, kubek, strzykawkę lub sondę żołąd-

kową. Należy unikać karmienia dziecka przed pojawie-

niem się mleka matki. W początkowym okresie noworodka

z niską masą urodzeniową nie można karmić na żądanie;

do momentu wykształcenia się prawidłowego odruchu

ssania oraz potwierdzenia odpowiedniej dojrzałości,

wszystkie noworodki urodzone przedwcześnie oraz chore

należy karmić według harmonogramów, ewentualnie do-

karmiając piersią. W przypadku nieprawidłowego wzrostu,

należy wspomagać produkcję mleka matczynego, ewen-

tualnie posługując się mlekiem od innych kobiet. Odżywek

dla noworodków urodzonych przedwcześnie można uży-

wać jedynie w przypadku całkowitej niedostępności po-

karmu naturalnego.

Aspekty psychospołeczne

Istnieje dostateczna liczba dowodów pozwalająca na

stwierdzenie, że metoda kangurowania zmniejsza poziom

stresu u dzieci i rodziny, zwiększa pewność siebie oraz

zapewnia uczucie spełnienia w nowej roli rodzica, zwłasz-

cza w przypadku noworodków chorych, urodzonych

przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową. Nabycie

umiejętności odpowiedniej pielęgnacji i karmienia dziecka

zwiększa poziom satysfakcji zarówno matki, jak i ojca

dziecka. Matki młodociane lub uczące się powinny otrzy-

mywać dodatkową opiekę i wsparcie.

Metoda kangurowania może mieć niekiedy nieko-

rzystne następstwa lub być wręcz szkodliwa, zwłaszcza

w przypadku zakażeń skóry lub uogólnionych zakażeń

u matki lub nakłaniania jej do bliskiego kontaktu z dziec-

kiem wbrew jej woli. Do innych przeciwwskazań (bez-

względnych lub wymagających indywidualizacji) należy

fizyczne upośledzenie matki, uniemożliwiające bezpieczną

opiekę nad noworodkiem, depresja czy inna choroba psy-

chiczna, jak również uzależnienie od leków i narkotyków

lub podejrzenie przemocy w rodzinie. Wszystkie te czyn-

niki należy brać pod uwagę przy planowaniu opieki,

zwłaszcza w warunkach pozaszpitalnych.

Środowisko oddziału noworodkowego

W prawidłowych warunkach matce i rodzinie powinno

się zapewnić oddzielny pokój, w którym mogą spać,

spożywać posiłki oraz przebywać w bliskim sąsiedztwie

dziecka, jeśli nie ma przeciwwskazań. Należy ponadto

zapewnić dostęp do łazienek dla całej rodziny oraz ze-

stawów do nagłej pomocy. Od momentu narodzin środo-

wisko otaczające dziecko powinno być przestronne oraz

bez wysokiego poziomu hałasu, ponadto należy chronić

oczy dziecka przed bezpośrednim działaniem źródeł

światła.

Wnioski końcowe i podsumowanie

Istnieje dostateczna liczba dowodów, pozwalających

na sformułowanie następujących uniwersalnych wnios-

ków dotyczących KMC:

• Pozycja kangura zapewnia neutralne termicznie środo-

wisko, pozwalające niedojrzałemu noworodkowi na

optymalną termoregulację; pod tym względem jest co

Wczesny wypis, opieka w domu i program wizyt kontrol-

nych

Program opieki domowej musi zawierać jasne kryteria

włączenia, wypisu ze szpitala, wsparcia rodziny oraz har-

monogram wizyt kontrolnych. Do warunków wypisu moż-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: