Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 09 - Przekleństwo 001.pdf - BUNSCH KAROL - hermes50

K AROL B UNSCH

P RZEKLEŃSTWO

C YKL : O POWIEŚCI PIASTOWSKIE TOM 8

Gwarny i rojny ongiś krakowski gród zdał się opustoszały, w chmurnym przedświcie nie widać

było żadnego ruchu. Pustką ziały kościoły, nieliczne straże drzemały na wałach, skulone w chłodzie

wczesnego przedwiośnia.

Niepotrzebna była czujność od czasu, gdy książę Włodzisław z teściem swym, czeskim

Wratysławem, stanął po stronie niemieckiego króla w jego walce z papieżem Grzegorzem, a

pokonany i wygnany Bolesław przebywał na Węgrzech. Wieści, jakie stamtąd czasami dochodziły,

świadczyły, że węgierski Władysław, mimo całego przywiązania do swego ongiś opiekuna i

dobroczyńcy, nie może mu udzielić pomocy, by nie wywołać buntu własnych możnowładców, z

którymi Sieciech nawiązał knowania. W kraju bezlitośnie tępił królewskich stronników, nawet wśród

własnych rodowców, prześladowani musieli uchodzić lub kryć się po lasach. Gościńce stały się

niepewne, mosty zaniedbane, ustał handel, bezbronna ludność cierpiała od nadużyć, przeklinając

sprawców zamętu. Gdy jedni króla obwiniali, inni winowajcy dopatrywali się w biskupie.

Mogiła jego pod ścianą kościółka Sw. Michała na Skałce już po raz drugi okrywała się wiosenną

runią, ale rozruch nie ustawał. Coraz jaśniej jednak wychodziło na jaw, że zarówno biskup, jak i

książę Włodzisław byli tylko narzędziami w ręku Sieciecha. Przestał już się przytajać.

Zamęt i rozdwojenie nie oszczędziły także polskiego Kościoła. Arcybiskup Bogumił ukrywać się

musiał i słuch o nim zaginął, sędziwy gnieźnieński Pietrek Bróg, zniechęcony i zgorzkniały, nie

mieszał się do niczego. Rzucony przez antypapę Klemensa interdykt pogłębił jeszcze rozłam wśród

duchowieństwa, pozbawiając je zarazem dochodu z odpustów, posług duchownych, a nawet dóbr

kościelnych.

W krakowskiej diecezji, od dwóch lat pozbawionej pasterza, zamęt był największy. Z braku

środków stanęła odbudowa zrujnowanej w czasie najazdu Brzetysława katedry na Wawelu. Stronnicy

prawowitego papieża, a tym samym królewscy, rozjechali się do swych rodowych majętności w

obawie przed prześladowaniem, pozostali usiłowali wyjednać u antypapy zdjęcie interdyktu, ale

palatyn Sieciech do tego się nie spieszył. Póki król Bolesław żyje, a papież Grzegorz z Rzymu

wyklina cesarza Henryka, walka nie skończona. Sieciech rozpętał ją nie po to, by z kimkolwiek

dzielić pochwyconą władzę, nieład w Kościele był mu tymczasem na rękę.

Na Wawelu z całej kapituły pozostał tylko jej dziekan, stary Mikołaj Bończa z Wścieklic, który

nie dał się wciągnąć w walkę między królem a biskupem, z królewskiej zaś rodziny jedynie księżna

wdowa po Kazimierzu - Dobronega. Ze swym szczupłym dworem zajmowała babiniec, gdy męska

część zamku stała pustką.

Włodzisław bowiem, mimo że stronnicy Sieciecha okrzyknęli go panującym księciem, pozostał

w swym Płocku. Prosił matkę, by się do niego przeniosła, Dobronega jednak odmówiła, wiedząc, że

skłania go do tego nie synowskie przywiązanie, lecz obawa przed powrotem Bolesława. Z pięciorga

dzieci, jakie Kazimierzowi urodziła, Otto i Mieszko. nie żyją, daleka Swiętosława obca się stała,

nawet imię odmieniła na Swatawę; najmilszy Bolko wygnany, pozostał ten najlichszy, który od

pacholęcia zawidził pierworodnemu wszystkiego: urody, męstwa, powodzenia, władzy po to, by stać

się kukłą w ręku swego palatyna. Matkę zaprasza jedynie ze strachu przed bratem, by w razie jego

powrotu przed strasznym gniewem królewskim go zasłoniła.

Mimo nienawiści i zawiści, jakie budził Sieciech, tylko gasnąca już nadzieja powrotu Bolesława

wstrzymywała stronników króla od uległości wobec wszechwładzy palatyna On jeden może

opanować zamęt, który dojadł już wszystkim.

Tej nadziei nie chciała się jednak wyzbyć Dobronega. Jeśli się nie spełni, czeka ją samotna i

opuszczona starość. Ni«dy nie ujrzy umiłowanego wnuka, który wrócić może tylko wraz z ojcem;

ostatni to pęd Piastowego rodu, który Polskę zbudował i z którym byt jej jest związany. Włodzisław

niemłody już, lat czterdzieści skończył, a syna ma tylko z niemrawego łoża. Mimo trwającego od

dwóch lat związku z Judytą Wratysławówną, nie doczekał się potomka. Cherlawy był zawsze.

Do córy księżna nie miała żalu. Przed osiemnastu laty wyjechała do Czech, dłużej już bawi na

obczyźnie, niż przebywała w kraju swego dzieciństwa. Miała być zakładem przyjaźni między

dziewierzami, nie jej wina, że znalazła się po stronie wroga. Od nieszczęsnej sprawy biskupa

Stanisława Dobronega nie miała od niej wieści i nie czekała już na nią. Nie ma i tego dziecka.

Myśl starej księżny zwróciła się ku tej, która jej córę zastąpiła: synowej Wyszesławie. I jej nie

ujrzy już nigdy, jeśli król nie wróci. Wpatrzone w dogasający na kominie żar oczy zapiekły

Dobronegę. Ona sama przeżyła krótkie szczęście przy boku małżonka, a potem chwile radosnej dumy

z powodu osiągnięć syna. Wyszesławie małżonek pozwolił dzielić z sobą tylko upadek i wygnanie.

Serce ofiarował innej, szczęścia nie dał żadnej.

Dobronedze nie chciało się nawet zawołać pachołka, by drew dorzucił na palenisko. Panująca

dokoła cisza i spokój przynosiły ulgę odrętwienia. Chciałaby już tylko zgasnąć tak spokojnie, jak

dogorywały głownie pokrywające się nalotem siwego popiołu.

Nie zbudziły jej z sennej zadumy odgłosy dochodzące z podwórca. Podniosła głowę dopiero gdy

wszedł pachołek z naręczem drew i cisnąwszy je z łoskotem przed paleniskiem powiedział:

- Poseł z Pragi. Pilnie domaga się widzieć z waszą miłością, bo jeno odpocząwszy rusza do

Płocka.

Księżna gniewnie zmarszczyła brwi:

- Niechaj jedzie. Nie ciekawam, z czym.

- Prawi, że pismo ma do waszej miłości od księżnej Swatawy.

Dobronega niemal zapomniała o obecności pachołka, który stał czekając na odpowiedź. Odżyło

w niej wspomnienie dnia, gdy żegnała płaczącą córę. Rozumiała jej niepokój i żal, bo i sama ongiś

wyjeżdżała z rodzinnego domu, by dzielić los człowieka, którego ujrzeć miała dopiero na ślubnym

kobiercu. Przemogła obudzona tęsknota i ciekawość, Dobronega otrząsnęła się ze wspomnień i

rzekła:

- Niechaj pismo ostawi. Mówić nie mamy o czym. Pójdziesz do wielebnego kanonika Mikołaja i

rzekniesz, że proszę, by zechciał zajść do mnie pismo mi odczytać.

Księżna niecierpliwiła się, gdy wezwany długo nie nadchodził. Nie mogła się domyśleć, czego

od niej chce Swiętosława, nie wątpiła jednak, że nieoczekiwane pismo jej ma związek z wypadkami.

Przeciw małżonkowi Swiętosława wystąpić nie może. Jeśli trzeba będzie rady, kanonik Mikołaj

udzieli jej uczciwie i bezstronnie. Członkiem był jeszcze Aaronowej kapituły, stary jest i

doświadczony.

Nadszedł wreszcie ze zwitkiem pergaminu i powitawszy księżnę dodał:

- Wybaczcie, miłościwa pani, że wam czekać dałem. Ofiarę odprawiałem u Sw. Jerzego.

- Jakoż? - zapytała księżna zdziwiona. - Wżdy interdykt, na klątwę się wystawiacie.

- Za nic mi klątwa samozwańca. Ojcem Świętym jest i pozostanie Grzegorz. Nie biskupom

niemieckim, którzy sami pod klątwą, sądzić go, jeno Bogu. I ja jeno Bożego sądu się lękam.

- Króla zasię sądzić jest władny jeno sam Ojciec Święty, który dawcą jest koron na ziemi, i jeno

za odstępstwo od wiary.1 Nie biskupowi wyłączać go z chrześcijańskiej społeczności - rzekła

księżna.

-- Ale król przed Bożym sądem sprawiać się będzie jak najlichszy pachołek. Módlcie się, pani,

by uznał swą winę.

- Winę! - żachnęła się gniewnie. - W prawie był, karę domierzając zdrajcy.

- Domierzył pomsty, grzech do grzechu dodając. Biskup Stanisław przed Bożym sądem już stoi.

Przez moje niegodne usta Bóg mu winy odpuścił, bo się pokajał i podjął za nie odpowiedzialność.

- Odpowiedzialność! Za to, że prawowity władca tułać się musi, a kraj do upadku doszedł?!

Skutki tego, co czynił, ostały i tych dotknęły, którzy niczemu nie winni.

Mikołaj westchnął i rzekł:

- Może mu Bóg zwoli nieszczęścia, których był przyczyną, odwrócić!... Ale pismo objaśnić wam

miałem.

- Przywiózł je poseł Wratysława w drodze do Płocka. Zdrajcy nadal z wrogiem się znoszą.

Czytajcie!

Kanonik złamał pieczęć i, rozwinąwszy pergamin, krótkowzrocznymi oczyma przez chwilę

wpatrywał się w pismo.

- Pozdrowienia wam śle, miłościwa, Swiętosława... Dobronega niecierpliwie machnęła ręką:

- Czego chce ode mnie? Czytajcie!

- „Wierzcie, miła matko, iż nie zabyłam, że Bolko był mi bratem najlepszym i że po to przyszło

mi porzucić wszystkich i wszystko, co miłe, by kres położyć nieprzyjaźni między nim a małżonkiem

moim. Nie mnie winować, iż ofiara moja była daremna, wy mnie, miła matko, najlepiej zrozumieć

winniście, bo i wasz związek z rodzicem nie przyniósł pokoju między Polską a Rusią. Ale sercem

ostałam z wami i ocalić bym chciała z dziedzictwa przodków naszych, co ocalić się jeszcze da..."

Kanonik urwał zmieszany. Księżna sądziła, że trudno przychodzi mu odczytanie, ale gdy

milczenie przedłużało się, powtórzyła:

- Czytajcie! Nie czekam na dobre wieści. Kanonik odetchnął i dokończył jakby z wysiłkiem:

- „...po Bolkowej śmierci".

Spojrzał na Dobronegę. Siedziała bez ruchu, przymknąwszy oczy. Gdy milczała, zapytał:

- Słabo wam, miłościwa pani? Może służbę przywołać?

- Czytajcie dalej - odparła nieswoim głosem.

- „Boleję wraz z wami, ale inaczej skończyć się nie mogło. Bolko nie poddałby się nigdy, a

nijakiej nadziei, by zwyciężył. Król Henryk z pomocą mego małżonka pobił zbuntowanych książąt

saskich nad Elsterą, antykról Rudolf żywot tam położył. Pozbawieni przywódcy, skłonniejsi będą do

układów i Henryk zjazd już zwołał, po czym wyprawę na Rzym gotuje, by Klemensa osadzić na

papieskim tronie. Za pomoc mego małżonka i oddane usługi przyrzekł Polskę oddać mu w lenno".

Znowu zapadło milczenie, l księżna, i kanonik pamiętali jeszcze skutki najazdu Brzetysława po

śmierci nieszczęsnego Mieszka Bolesławica. Mikołaj podjął z westchnieniem :

- „Łacniej mi przyjdzie powstrzymać mego małżonka, by siłą tego nie dochodził, gdy skończy się

w kraju rozdwojenie i zamęt, i skłonniejszy będzie z zięciem się ułożyć, ale jeno gdy Włodzisław

Bunsch Karol - Powiesci Piastowskie 09 - Przekleństwo 001.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: