MAJERANEK OGRODOWY.docx

MAJERANEK OGRODOWY

Origanum majorana L.

Majeranek znany też jest pod nazwą majeran, majoran ogrodowy, kiełbaśnik, kołdunowe ziele.

W naszych warunkach klimatycznych jest rośliną jednoroczną, osiągającą wysokość około 30 cm. W klimacie cieplejszym, sprzyjającym zimowaniu roślin, występuje jako roślina dwuletnia lub wieloletnia krzewinka, osiągająca wysokość do 1 m. Majeranek jednoroczny posiada łodygi wzniesione, silnie rozgałęzione, w dolnej części drewniejące. Cała roślina jest gęsto ulistniona. Drobne owalne listki pokryte są gęstym owłosieniem. Kwiaty barwy białej skupione są w gęsto zbite, główkowate kwiatostany, 
zebrane na szczytach pędów. Okres kwitnienia roślin przypada na lipiec i sierpień. Majeranek wytwarza wiązkowy system korzeniowy, o średnim zasięgu. Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się na cztery rozłupki barwy jasnożółto-brunatnej, długości do 1 mm, gładkie. Cała roślina odznacza się silnym, specyficznym aromatem. Należy do cennych roślin miododajnych, chętnie nawiedzanych przez pszczoły.
Majeranek wyróżnia się dużą ilością form i ekotypów. Wśród form europejskich rozróżnia się dwie podstawowe, tzw. majeranek francuski (liściowy) charakteryzujący się licznymi pędami i gęstym ulistnieniem, intensywnie zieloną barwą i długim okresem wegetacji oraz majeranek niemiecki (kwiatowy), o dużej ilości kwiatów, mniej licznych pędach i gęstym kutnerowatym owłosieniu, które nadaje roślinom barwę zielonkawoszarą. Do uprawy w Polsce zaleca się odmianę Miraż hodowli Instytutu Roślin i 
Przetworów Zielarskich w Poznaniu.
Ojczyzną majeranku są obszary od Indii, poprzez Półwysep Arabski, aż po Egipt i Libię. Zdziczały i zadomowiony, występuje w pozostałych krajach śródziemnomorskich. W Europie jest rośliną powszechną w uprawie, występuje zarówno w ogrodach przydomowych i działkowych, jak i na typowych plantacjach towarowych. Popularna jest uprawa w doniczkach na parapetach okiennych, werandach i balkonach.
Majeranek znany jest od starożytności jako przyprawa i lek. W Egipcie uprawiany był jako "latorośl Ozyrysa". W Grecji i Rzymie używano go do wyplatania wieńców i nacierano nim włosy, a w Indiach był uważany za roślinę świętą. W okresie średniowiecza wierzono, że chroni on człowieka przed ukąszeniem skorpionów oraz stanowi antidotum na ich ukłucia. Leczono nim konwulsje, ukąszenia żmij i bóle zębów. W Europie majeranek znany jest od XI wieku, uprawiany najpierw w ogrodach benedyktynów i używany 
do wyrobu słynnych likierów.
W Polsce majeranek pojawił się w ogrodach przydomowych już w XVI wieku. Stosowany był do przyprawiania potraw. Winem z dodatkiem majeranku leczono ból głowy, proszkiem zmieszanym z miodem nacierano sińce i stłuczenia.
Uważano też, iż wpływa na pobudzenie miesiączki i działa łagodząco na stany zapalne oczu, lecząc między innymi "jęczmienie". Był też dodatkiem do maści rozgrzewających. Uważano, że wąchanie roztartego majeranku wywołuje kichanie, odpędzając katar, oczyszcza głowę, ostrzy rozum i przywraca pamięć. Wierzono, że olejek majerankowy, zmieszany z piżmem i zajęczym sadłem, pomaga w leczeniu bezpłodności. Opisywany był przez św. Hildegardę, Alberta Wielkiego, Lonicerusa i innych autorów.

Współcześnie majeranek ceniony jest przede wszystkim jako roślina przyprawowa, szczególnie polecana w kuchni niemieckiej, litewskiej, białoruskiej, estońskiej, łotewskiej i polskiej. Dodawany jest do tłustych mięs, którym nadaje specyficzny aromat, zwiększając jednocześnie ich kruchość i delikatność. Hamuje także procesy utleniania się tłuszczów. Jest wspaniałym dodatkiem do wielu zup, zwłaszcza grochowej, fasolowej, kartoflanki, flaków i żuru, niektórych rodzajów pieczywa, przetworów z 
warzyw. Stanowi dodatek do wędlin, zwłaszcza kiełbas. Jest też doskonałą przyprawą do kołdunów, naleśników, sosów ziołowych, sałatek drobiowych i mięsnych, farszów pierogowych, ryb, dań z grilla. Jest niezastąpiony w nadzieniu do gęsi i kaczek, stanowi komponent pieprzów ziołowych. Do celów przyprawowych nadaje się zarówno majeranek świeży, jak i suszony. 
Ziele bierane zazwyczaj dwukrotnie w sezonie wegetacyjnym: na początku kwitnienia i we wrześniu (nie czekając na pojawienie się pąków kwiatowych). Zbytnie opóźnienie drugiego zbioru jest niecelowe, gdyż majeranek jest rośliną ciepłolubną i ginie przy pierwszych jesiennych przymrozkach. Ziele ścinamy na wysokości 5-10 cm nad powierzchnią gleby, aby uzyskać szybki odrost pędów. Zbioru nie należy przeprowadzać, gdy rośliny są mokre lub silnie zabrudzone po intensywnym deszczu. Po zbiorze ziele 
rozkłada się luźno i suszy w temperaturze nie przekraczającej 35°C, w cieniu. Mniejsze ilości ziela można suszyć powiązane w pęczki, zawieszone na sznurach. Suche ziele przechowuje się w skrzynkach wyłożonych papierem lub w torbach papierowych kilkuwarstwowych. Do celów kulinarnych przygotowuje się tzw. ziele otarte. W tym celu należy wysuszone pędy ocierać na sicie o oczkach 4-5 mm. Dobrej jakości otarte ziele majeranku powinno mieć barwę szarozieloną, silny aromatyczny zapach. Jakość surowca 
obniża obecność grubych łodyg i zanieczyszczenia mineralne, zwłaszcza piaskiem.
Suszone ziele majeranku zawiera do 3% olejku eterycznego (najwięcej kwiaty i pączki), garbniki (9-10%), pektyny, fitosterole, substancje gorzkie, witaminy A, B1, B2, C oraz sole mineralne, głównie wapnia, potasu, fosforu, magnezu, żelaza i cynku.

Olejek majerankowy

jest cieczą o zabarwieniu żółtym lub zielonkawym, przyjemnym zapachu i korzennym smaku. Nośnikiem specyficznego zapachu majerankowego jest cis-sabinen, który występuje w olejku w ilości nawet do 40%. Olejek wykorzystywany jest w przemyśle kosmetyczno-perfumeryjnym do wyrobu kompozycji zapachowych. W aromaterapii wykorzystywany jest w leczeniu bezsenności, bólu głowy, nadciśnienia, stanów lękowych oraz do dezynfekcji skóry. Wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i owadobójcze.

W medycynie znaczenie majeranku wydaje się niewielkie, jednak jego lecznicze właściwości doceniane są przez lecznictwo ludowe wielu krajów. Ziele i olejek majerankowy wykorzystywany jest do wyrobu maści przeciwko katarowi, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci. Majeranek działa rozkurczająco i wiatropędnie, żółciotwórczo, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i ułatwia trawienie. Herbata z kwiatów i ziela jest używana przy bólach jelitowo- żółądkowych.
Napar z ziela majeranku przy niestrawności: 1 łyżkę ziela zalać szklanką wrzącej wody i pozostawić pod przykryciem na 15 minut. Powstały napar przecedzić i pić 2-3 razy dziennie po 1/2 szklanki.

http://www.zielnik.biz/majeranek/ 

Majeranek

Pochodzenie

Nazwa majeranek pochodzi od arabskiego słowa "marjamie", oznaczającego "nieporównany". Przyprawę tę przywieźli z Indii w rejon Morza Śródziemnego Arabowie. Do Niemiec majeranek przywędrował prawdopodobnie w XVI wieku. Opisywał go lekarz z Frankfurtu, Lonicerus, zalecając go przy katarze, kamicy nerkowej, w stanach wzmożonego pragnienia. Grecy jednak potrafili zdobyć majeranek już na długo przedtem. Przypisywali mu magiczną moc oraz uważali za afrodyzjak. Zamiast do misy kuchennej przyprawę tę 
wkładali do misy ofiarnej i palili na cześć Afrodyty, albo też przyprawiali nią wino, co gwarantowało niezwykłą siłę miłosną. Dziś o miłości już nikt nie myśli, podając na stół grochówkę, kartoflankę albo kaszankę, silnie przyprawioną i pachnącą majerankiem. Prawdą jest, że majeranku nie da się porównać z żadnym innym ziołem. Nie tylko z powodu jego wspaniałego zapachu, ale także ze względu na jego właściwości lecznicze. Starożytni wykorzystywali maść sporządzoną ze świeżego łoju, majeranku i 
innych ziół do leczenia reumatyzmu. Przypisywano mu także właściwości wzmacniające serce i rozjaśniające umysł. Benedyktyni, już od IX wieku, w znany sobie tylko sposób, produkują likier z majerankiem. Przed upowszechnieniem się uprawy chmielu używano go także w procesie warzenia piwa. W XVI wieku wykorzystywano go jako tabakę. Dziś majeranek stracił nieco na swym leczniczym znaczeniu, ale niewątpliwie nadal jest przyprawowym faworytem. Dla wielu smakoszy jest niezastąpiony.
Majeranek (Orginanum majorana L.) należy do rodziny wargowych (Lamiaceae). W uprawie jest rośliną roczną lub dwuletnią, osiągającą wysokość 40 cm. Kwiaty są nikłe, drobne, białawe, zebrane w gęsto zbite główki na wierzchołkach pędów. Cała roślina pokryta jest delikatnymi włoskami, co nadaje jej barwę szarozieloną. Głównym składnikiem ziela jest olejek lotny z terpineolem i terpenem. Poza tym występują w jego składzie gorycze, kwasy organiczne, miedź i duże ilości wapnia. W sprzyjających 
warunkach może przetrwać i rosnąć wiele lat. Z uwagi na swoje pochodzenie wymaga pod uprawę terenu ciepłego, nasłonecznionego i osłoniętego od wiatrów. Zasiewy odbywają się od końca kwietnia do maja, a żniwa w porze kwitnienia. Jest to okres, kiedy ziele posiada największy aromat. W Polsce majeranek uprawiany jest przede wszystkim w województwie małopolskim oraz w wielkopolskim, łódzkim i dolnośląskim.

W kuchni

Majeranek doceniany jest przez każdą kuchnię. Listki i delikatne łodygi tego korzennego ziela specjalnie nadają się do potraw gotowanych z grochem lub białą fasolą, do kwaszonej kapusty i siekanego mięsa. Także pieczeń z gęsi i topiony smalec nabierają właściwego smaku dopiero po dodaniu majeranku. Majerankiem przyprawia się zupy, sosy, duszone mięsa, farsze mięsne, pasztety, różne wędliny kanapkowe itp. Drobno posiekany może stanowić ozdobę przekąsek. Aby ustalić właściwe proporcje przyprawy, 
należy ją początkowo wypróbować w małych ilościach, stopniowo zwiększając stosowaną dawkę. Jego zastosowanie jest tak wszechstronne, że łatwiej byłoby chyba wymienić potrawy, których majerankiem się nie przyprawia. W kuchni to nieodłączny towarzysz flaków, kartoflanki, grochówki czy żuru. To wreszcie znakomity dodatek do pieczonego schabu, pieczeni baraniej, wołowej, wieprzowej, tłustego drobiu, a szczególnie gęsi. Sałatki, sosy zimne i gorące to kolejne okazje do wykorzystania jego zalet. Nie 
można także zapominać o pasztetach i rybach. Majeranek doskonale harmonizuje również z tymiankiem.

Właściwości

Majeranek miał szerokie zastosowanie w medycynie ludowej. Przepisywano go w lżejszych schorzeniach nerwowych, przy wszelkiego rodzaju skurczach, migrenie, bólach menstruacyjnych, bólach głowy, w chorobach płucnych, czy kaszlu. Stosowany był jako środek moczopędny, żółciopędny, napotny oraz jako lek na reumatyzm. Obecnie w lecznictwie używany jest na zaburzenia trawienia, stany skurczowe żołądka i jelit. Zewnętrznie w postaci maści na trudno gojące się rany oraz do kąpieli aromatycznych. 
Wchodzi w skład herbatek, naparów i kropli ziołowych, wspomagających leczenie, m.in. zaburzeń pracy pęcherzyka żółciowego. Majeranek ma również działanie uspokajające. Służy ponadto do produkcji maści stosowanej w dolegliwościach bólowych brzucha i w niedrożności przewodów nosowych u dzieci. Poprzez kwasy organiczne roślina działa antyseptycznie. W diecie bezsolnej może z powodzeniem zastępować sól.

http://www.kamis.pl/index.php/content/view/65/67/ 

MAJERANEK

W uprawie jest rośliną roczną lub dwuletnią, osiągającą wysokość 40 cm. Roślina pochodzi z południowo-wschodniej części rejonu basenu Morza Śródziemnego i południowej Azji. Przyprawę tę przywieźli z Indii w rejon Morza Śródziemnego Arabowie. Głównymi producentami majeranku są: Egipt, Francja, Hiszpania, Węgry, Polska, Austria, Niemcy
Właściwości
Głównym składnikiem ziela jest olejek lotny z terpineolem i terpenem. Poza tym występują w jego składzie gorycze, kwasy organiczne, miedź i duże ilości wapnia.
Zastosowanie
Zioło najbardziej cenione jako dodatek do tłustych pieczeni, kiełbas, dań z ziemniaków i warzyw. Przyprawia się nim wszelkie farsze, baraninę, pieczone mięsa i flaki. Nadaje właściwy aromat pieczonej gęsi, żurom, grochówce i innym daniom z roślin strączkowych. Pomaga w trawieniu, zwiększa wydzielanie soków żołądkowych. Napar z majeranku pije się przy bólach głowy, przeziębieniach. Wchodzi w skład ziół prowansalskich i pieprzu ziołowego. Najkorzystniejszy termin zbioru majeranku to przełom 
czerwca i lipca, a następnie wrzesień. Olejek majerankowy stosowany jest w przemyśle kosmetyczny i perfumeryjnym. 

Majeranek 

Majeranku używamy jako przyprawy i dobrze, bo mięso staje się aromatyczne i soczyste, a grochówkę bez niego nawet trudno sobie wyobrazić. Zapominamy natomiast o jego właściwościach leczniczych. To samo dotyczy kminku. Dietetycy także przykładają wagę do walorów smakowych tych ziół, jednak z większym naciskiem mówią o ich dobroczynnym działaniu zdrowotnym.

Majeranek likwiduje skurcze żołądka i jelit, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, działa ściągająco, zmniejszając nadmierną fermentację w przewodzie pokarmowym pisze Marek Gułajski ze Szkoły Zdrowego Życia w Poznaniu. Czyli inaczej mówiąc, powoduje, że potrawy stają się lekkostrawne, organizm więc łatwo je przyswaja. Działa też rozgrzewająco i przeciwzapalnie, dlatego stosuje się go przy zaziębieniach. Zielarze radzą, by napar z majeranku (łyżka stołowa na szklankę wrzątku) pić wtedy trzy 
razy dziennie.

Wysuszony majeranek nie traci aromatu, wydziela tyle olejków eterycznych, że aż świdruje w nosie, stąd jego kariera jako środka na katar. Książę Frydlandu Wallenstein, który podczas wojny trzydziestoletniej zasłynął głównie tym, że na własny koszt wystawił czterdziestotysięczną armię, tylko dzięki majerankowi pozbył się uporczywego, prześladującego go kataru. Wąchał napar z tego zioła, a także wciągał płyn do nosa i upokarzająca dotkliwość minęła jak ręką odjął.

Dziko rosnący majeranek to włoskie oregano, choć słowo jest greckie. Pochodzi ponoć od cros góra i ganos radość, zachwyt, a wieniec z tego ziela zdobił głowy nowożeńców w dniu ich ślubu. U nas używany jest majeranek ogrodowy, bo jego naturalnym siedliskiem jest środkowa Europa.

Ani majeranek, ani oregano nie są zbyt dekoracyjne, natomiast odmiana rosnąca na Krecie, o nazwie łacińskiej Origanum dictamnus, to prześliczna roślina o białych, wełnistych liściach i różowych kwiatach, skupionych w chmielopodobne kiście.

Maść majerankowa

To doskonały środek na katar dla małych dzieci. Sporządza się ją tak:

Majeranek utrzeć w proporcji jeden do jednego z masłem (świeżym, broń Boże nie solonym), pozostawić do następnego dnia. Przetopić na maleńkim płomieniu i odcisnąć przez płótno, uzyskując zielonkawy tłuszcz: można do niego dodać kroplę olejku majerankowego, sosnowego lub jałowcowego. Pozwolić, by masa skrzepła, smarować zakatarzony nos z zewnątrz i od środka. Pomaga także na stłuczenia i opuchnięcia.

Wiesława Kwiatkowska 


Majeranek ogrodowy 


Występowanie 

U nas powszechnie uprawiany w ogrodach jako roślina przyprawowa a także lecznicza. Podczas gdy u nas jest rośliną jednoroczną, prędko wymarzającą, w obszarze Morza Śródziemnego jest krzewinką wieloletnią. U nas rośnie dobrze w miejscu ciepłym, w glebie żyznej i bogatej w wapń.

Wygląd zewnętrzny

Łodyga 4-kanciasta, dość silnie rozgałęziona i mocno ulistniona, wyrastająca w dobrych warunkach nawet do 100 cm wysokości. Liście drobne, owalnopodłużne, całobrzegie, owłosione. Kwiaty niepozorne, białe lub białofiołkowe, bardzo chętnie odwiedzane przez pszczoły. 

Surowiec

Szczytowe części ulistnionych pędów ziela. Ponieważ późno zakwita i łatwo wymarza, ziele ścinamy zazwyczaj wysoko i krótko przed kwitnieniem, aby jeszcze w tym samym roku wydało nowe przyrosty na powtórny zbiór. Suszymy zebrany surowiec w cieniu i w przewiewnym miejscu, a ponieważ szybko wietrzeje i traci cenne olejki eteryczne, przechowujemy go w szczelnie zamykających się naczyniach.


Główne związki, ich właściwości i zastosowanie

Surowiec ma przyjemny, korzenny zapach i nieco gorzkawy smak. Majeranek zawiera złożony olejek lotny, duże ilości garbników, gorycze, śluz i inne substancje.

Olejek lotny i garbniki wykazują działanie ściągające, trochę bakteriostatyczne i przeciwzapalne. Głównie zaś gorycze oraz inne związki tego surowca działając żółciopędnie i rozkurczowo znoszą stany skurczowe żołądka i jelit, wzmagają ich perystaltykę, a przyspieszając trawienie zapobiegają wzdęciom i nadmiernej fermentacji. Służy powlekają też cały układ wewnętrzny - pokarmowy.

Dzięki tym właściwościom, choć działanie tego surowca jest niewielkie, majeranku używa się w postaci naparu w nieżytach żołądka i jelit, przy wzdęciach, kolce jelitowej i w zaburzeniach trawiennych, zwłaszcza u dzieci i osób starszych. Dla wzmocnienia działania tego surowca stosuje się go w połączeniu z owocem kminku, kopru włoskiego, rumianku itp. U osób starszych i w tych samych dolegliwościach używa się majeranku w postaci sproszkowanej wraz z kminkiem, kolendrą i innymi ziołami w równych 
częściach, biorąc łyżeczkę tego leku po jedzeniu i zapijając wodą.


Przy tzw. nadkwasocie i zgadze używa się majeranku w postaci naparu wraz z następującymi ziołami w stosunkach: ziele majeranku, krwawnika, tysiącznika, kłącze tataraku i kopru po 10 oraz szanty 40.


Majeranek stosuje się także zewnętrznie w postaci:


a) odwaru wraz z innymi ziołami jak rumianek, lawenda, tymianek i inne, jako dodatek do tzw. kąpieli aromatycznych i ogólnie wzmacniających,


b) maści majerankowej przy katarze i schorzeniach błony śluzowej nosa u małych dzieci (smarując delikatnie ściany nosa dziecka ułatwia mu się oddychanie i łagodzi schorzenie).