kresomozgowie by paskudka.pdf

CORTEX CEREBRI

K ORA RUCHOWA ( SOMATOMOTORYCZNA )

zakręt przedśrodkowy + tylna część zakrętów czołowych górnego, środkowego i dolnego + przednia

część płacika okołośrodkowego.

POLA 4 i 6, nie mające wyraźnych warstw ziarnistych; pole 4 odznacza się poza tym obecnością olbrzymich

komórek piramidalnych.

4 - część tylna kory ruchowej, leżąca w bezpośrednim sąsiedztwie bruzdy środkowej — pierwotna kora ruchowa

6 - część przednia, czyli tzw. korę przedruchową

Drażniąc pierwotną korę ruchowa (pole 4) bodźcem nieznacznie przekraczającym bodziec progowy, wywołuje

się w przeciwległej połowie ciała ruchy poszczególnych grup mięśniowych lub nawet pojedynczych mięśni.

Ruchy te są reprezentowane w określonej kolejności w korze zakrętu przedśrodkowego i płacika

okołośrodkowego. Najniżej, w sąsiedztwie bruzdy bocznej znajduje się pole dla mięśni głowy (mięśni gardła,

języka, krtani, żuchwy i twarzy), wyżej — dla mięśni kończyny górnej i tułowia, a dalej — zwykle już na

powierzchni przyśrodkowej półkuli — dla mięśni kończyny dolnej, krocza, pęcherza moczowego i odbytnicy.

Lokalizację w korze ruchowej można sobie wyobrazić jako zniekształconą postać człowieka (homunculus),

leżącego wzdłuż zakrętu przedśrodkowego, przy czym jego głowa znajduje się u dołu w pobliżu bruzdy bocznej,

a nogi przechodzą na powierzchnię przyśrodkową półkuli na płacik okołośrodkowy.

Przednia część kory ruchowej, czyli kora przedruchowa (pole 6), jest mniej pobudliwa od części tylnej, a jej

zadrażnienie, oprócz ruchów izolowanych, wywołuje tzw. ruchy kompleksowe, obejmujące znaczne obszary

ciała.

Usunięcie pierwotnej kory ruchowej wywołuje niedowład wiotki w przeciwległej połowie ciała, natomiast

zniszczenie kory przedruchowej prowadzi raczej do wzmożenia napięcia odpowiednich mięśni oraz upośledza

ruchy kompleksowe.

Pole 8 jest również związane z korą ruchową. Jego część, znajdująca się w obrębie zakrętu czołowego

środkowego, tworzy korowy ośrodek spojrzenia w bok , którego zadrażnienie powoduje zwrócenie gałek

ocznych oraz głowy w stronę przeciwległą.

Pola 45 i 44 , leżące w tylnej części zakrętu czołowego dolnego, mają także ścisły związek z korą ruchową,

stanowiąc w półkuli dominującej ruchowy ośrodek mowy .

Reakcje ruchowe można również wywołać drażniąc niektóre okolice leżące poza płatem czołowym, ku tyłowi

od bruzdy środkowej, przede wszystkim zaś korę czuciową. Ponadto bardziej ku przodowi, na powierzchni

przyśrodkowej płata czołowego, znajduje się dodatkowe pole ruchowe. Drażniąc tę okolicę można także

wywołać ruchy w przeciwległej połowie ciała. Natężenie prądu musi być jednak większe i częstokroć występują

przy tym ruchy po tej samej stronie. Dodatkowe pole ruchowe nazywamy polem ruchowym II (M II), w

odróżnieniu od głównego pola ruchowego (M I).

K ORA CZUCIOWA ( SOMATOSENSORYCZNA )

zakręt zaśrodkowy + sąsiadująca z nim część płacika okołośrodkowego.

POLA 3, 1 i 2.

Pole 3 , mające strukturę charakterystyczną dla okolic recepcyjnych, tworzy tylną ścianę bruzdy środkowej.

Do kory czuciowej docierają włókna z jąder brzusznych tylnych wzgórza. Prowadzą one impulsy ze skóry i z

narządów ruchu przeciwległej połowy ciała, przy czym pobudzenia z rozmaitych okolic dochodzą do różnych

miejsc kory czuciowej. Najniżej, bezpośrednio nad bruzdą boczna, znajduje się przedstawicielstwo czuciowe

trzew, wyżej zaś kolejno: reprezentacja twarzy, kończyny górnej, głowy, szyi, tułowia, kończyny dolnej oraz

krocza z narządami moczowo-płciowymi. Pola odbierające impulsy z kończyny dolnej i z narządów płciowych

leżą już przeważnie na powierzchni przyśrodkowej półkuli w płaciku okołośrodkowym.

Oddzielnie rzutują się na korę czuciową impulsy nie tylko z różnych części ciała, ale nawet z poszczególnych

dermatomów, reprezentowanych w zakręcie zaśrodkowym przez wąskie pasma kory, biegnące w kierunku

strzałkowym od bruzdy środkowej do bruzdy zaśrodkowej. Dermatomy silniej unerwione (np. w obrębie

palców) mają w korze odpowiednio większe przedstawicielstwo czuciowe.

Drażnienie kory czuciowej wywołuje najczęściej niezbyt sprecyzowane wrażenia w rodzaju drętwienia lub

pieczenia, a jedynie wyjątkowo bywa odczuwane jako działanie bodźców ściśle określonych, takich jak ciepło

lub zimno.

Usunięcie zakrętu zaśrodkowego powoduje osłabienie czucia w przeciwległej połowie ciała. Chory z tego

rodzaju zaburzeniem nie potrafi rozróżnić dwóch blisko siebie działających bodźców ani też dokładnie ich

zlokalizować. Jednocześnie jest zwykle osłabiona zdolność oceniania masy trzymanego w ręku przedmiotu, jak

również zdolność rozpoznawania przedmiotu wyłącznie na podstawie dotyku (astereognozja). Czucie bólu,

ciepia i zimna nie ulega natomiast większym zmianom.

Bezpośrednio za korą czuciową pierwotną ( pola 3, l i 2 ) znajdują się pola asocjacyjne, związane z nią licznymi

połączeniami; tworzą one wtórna korę czuciową (somatosensoryczną: pola 5, 7 i 40 ), w której odbywa się

bardziej złożona analiza bodźców czuciowych.

Oprócz głównej reprezentacji czuciowej, znajdującej się w korze zakrętu zaśrodkowego (kora czuciowa S I),

istnieje jeszcze tzw. drugie przedstawicielstwo czuciowe (kora czuciowa S II), umiejscowione w wieczku

czołowo-ciemieniowym; lokalizacja somatotropowa jest tu mniej wyraźna. Najbardziej z przodu znajduje się

kora odbierająca impulsy czuciowe z obszaru twarzy, a najbardziej z tyłu — reprezentacja kończyny dolnej.

K ORA WZROKOWA

ściana górną i dolną bruzdy ostrogowej + zakręt językowaty + klinek

Pole 17 nazywa się także polem prążkowym (area striata).

Do pola 17 dochodzą włókna promienistości wzrokowej, przewodzące impulsy nerwowe z siatkówki obu oczu,

przy czym do odrębnych okolic kory wzrokowej docierają pobudzenia z różnych części siatkówki.

area striata jest otoczone przez area parastriata; ( pole 18 ) i area peristriata; ( pole 19 ), których czynność jest

również związana z impulsami dochodzącymi do kory przez drogę wzrokową ( wtórne pola wzrokowe ).

Usunięcie operacyjne obu płatów potylicznych, łącznie z przylegającymi częściami płatów sąsiednich, powoduje

u człowieka ślepotę.

K ORA SŁUCHOWA

zakręty skroniowe poprzeczne, głównie poprzeczny przedni

Do zakrętów skroniowych poprzecznych dochodzi promienistość słuchowa, złożona z włókien nerwowych,

które tworzą końcowy odcinek drogi nerwowej, łączącej ślimak z korą mózgu .

Impulsy zarówno ze ślimaka prawego, jak i lewego dochodzą do obu półkul. Dlatego też po usunięciu

jednostronnym zakrętów skroniowych poprzecznych nie stwierdza się większych zaburzeń słuchu, a dopiero

zniszczenie ich w obu półkulach wywołuje głuchotę.

Oprócz głównej reprezentacji słuchowej stwierdzono u zwierząt istnienie dodatkowych pól korowych, do

których również dochodzą impulsy ze ślimaka. Główną reprezentację słuchową nazwano polem słuchowym I (A

I), a dodatkowe - polami słuchowymi II i III (A II i A III).

W sąsiedztwie kory słuchowej znajdują się prawdopodobnie zakończenia drogi nerwowej, przewodzącej

pobudzenia z narządu równowagi. Niektórzy lokalizują je w płacie skroniowym, inni w dolnej części zakrętu

zaśrodkowego (dolna część pola 2).

K ORA SMAKOWA

w wieczku czołowo-ciernieniowym, na jego powierzchni ukrytej w bruździe bocznej ( pole 43 ).

Powierzchnia ta leży poniżej pola czuciowego dla twarzy jako przedłużenie zakrętu zaśrodkowego.

A SOCJACYJNA KORA CZOŁOWA

Asocjacyjna kora czołowa, zwana również korą czołową ziarnistą lub korą przedczołową, leży ku przodowi od

kory ruchowej, zajmując większa część płata czołowego.

Jednostronne uszkodzenie kory czołowej ziarnistej nie powoduje wyraźnych objawów. Po obustronnym jej

zniszczeniu występują zmiany charakteru i zmniejszenie sprawności intelektualnej. Chory, miedzy innymi, staje

się bezkrytyczny, ma trudności skupienia się i przestaje troszczyć się o przyszłość.

A SOCJACYJNA KORA PŁATÓW CIEMIENIOWEGO , POTYLICZNEGO I SKRONIOWEGO

Położona ku tyłowi od bruzdy środkowej kora asocjacyjna obejmuje większa część płatów ciemieniowego,

potylicznego i skroniowego, łącznie z wtórnymi polami czuciowymi: somatosensorycznym (pola 5,7,40),

wzrokowym (pola 18,19) i słuchowym (pole 22). Ilekroć swoisty impuls dociera z receptora do określonej części

pierwotnego pola czuciowego (np, do kory wzrokowej), powstają charakterystyczne zmiany potencjałów, które

powodują z kolei rozprzestrzenianie się impulsów do pól czuciowych wtórnych. Zniszczenie wtórnych pól

czuciowych zmniejsza w znacznym stopniu zdolność analizowania charakterystycznych cech bodźca na

podstawie dotychczasowego doświadczenia. Może to prowadzić do takich zaburzeń, jak np. niemożność

rozpoznawania znaczenia przedmiotów lub sytuacji (agnozja).

Znaczny rozwój pól kojarzeniowych u człowieka, w porównaniu z innymi ssakami, wiąże się z bardziej złożoną

strukturą psychiczną oraz z wykształceniem się mowy. Szczególne znaczenie mają przy tym niektóre pola

znajdujące się w półkuli dominującej (u ludzi praworęcznych w półkuli lewej). Zniszczenie tych pól, jak

również łączących je z sobą dróg nerwowych, wywołuje zaburzenia mowy, zwane afazją. U ludzi

praworęcznych ognisko chorobowe, zajmujące tylną część zakrętu czołowego dolnego lewej półkuli (pola 45 i

44; ośrodek ruchowy mowy Broca), powoduje często a f a z j ę ruchowa, przy której chory nie może wykonywać

skoordynowanych ruchów, koniecznych do mówienia; potrafi jednak poruszać językiem, wargami,

podniebieniem i fałdami głosowymi, jak również rozumie to, co się do niego rnówi.

Zniszczenie tylnej części zakrętu skroniowego górnego i środkowego w półkuli dominującej (ośrodek czuciowy

mowy Wernickiego) może prowadzić do afazji czuciowej, w której, pomimo zachowanego słuchu, ginie

zdolność rozumienia mowy. Chory z afazją czuciową potrafi mówić; popełnia jednak przy tym liczne błędy,

związane z trudnością dobierania słów oraz z brakiem kontroli słuchowej. Poza afazją ruchową i czuciową

istnieją również inne typy afazji powstające wskutek ognisk chorobowych, których lokalizacja bywa różnorodna.

Do szczególnie ważnych obszarów kory asocjacyjnej zalicza się zakręt kątowy i większą część płata

skroniowego. W półkuli dominującej odgrywają one istotną rolę w całościowym interpretowaniu różnorodnych

informacji wzrokowych, słuchowych i czuciowych. Ponadto w tej części kory, zdaniem wielu badaczy, są

gromadzone złożone wzorce pamięciowe.

Kora wyspowa

cortex insularis, przykryta wieczkami, ma zróżnicowaną budowę komórkową, Jej drażnienie powoduje przede

wszystkim objawy ruchowe (wiscerornotoryczne) i czuciowe (wiscerosensoryczne) ze strony narządów

wewnętrznych. Do objawów tych należą, między innymi, wzmożone ruchy żołądka, nudności, nadmierne

ślinienie, jak również inne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. W związku z tym korę wyspową

zalicza się niekiedy do układu limbicznego. Niektórzy lokalizują w niej ośrodek smaku.

WĘCHOMÓZGOWIE. UKŁAD LIMBICZNY

zespół zakrętów korowych, otaczających łukowato szczelinę naczyniówkową.

→ zakręt obręczy, zakręt przyhipokampowy i hipokamp.

rhinencephalon

1) opuszka węchowa

2) pasmo węchowe

3) trójkąt i prążki węchowe

4) istota dziurkowana przednia

5) zakręt półksiężycowaty i okalający.

bulbus olfactorius

Przez otwory w blaszce sitowej do opuszki wnikają nerwy węchowe.

tractus olfactorius

zawiera zdążające w kierunku kory węchomózgowia aksony komórek mitralnych i pędzelkowatych

opuszki węchowej oraz występujące w mniejszej ilości aksony odśrodkowe, kierujące się od kory do

opuszki, jak również włókna spoidłowe.

Oprócz włókien nerwowych w paśmie węchowym znajdują się rozsiane grupy komórek

wielobiegunowych, tworzących nuclei olfactorii anteriores. Ku przodowi wnikają one do opuszki

węchowej, a ku tyłowi do trójkąta węchowego i do prążków węchowych.

trigonum olfactorium

graniczy od tyłu z istota dziurkowaną przednią, od której oddziela go płytka poprzeczna bruzda.

Wzdłuż pozostałych dwóch boków biegną białe pasma, zwane prążkami węchowymi, bocznym i

przyśrodkowym.

stria olfactoria lateralis

podąża z pasma węchowego skośnie w bok i ku tyłowi do limen insulae. Odcinek ten tworzy ramię

przednie prążka węchowego bocznego. Ramię tylne biegnie od progu wyspy do tyłu i w stronę

przyśrodkową, dochodząc do przedniej powierzchni haka zakrętu hipokampa, gdzie łączy się z dwoma

małymi zakrętami, półksiężycowatym i okalającym. Między obu ramionami prążka węchowego

bocznego, po jego stronie przyśrodkowej, leży istota dziurkowana przednia, oddzielona dość wyraźna

bruzdą. Natomiast z boku prążek przechodzi stopniowo w korę płatów czołowego, skroniowego oraz

wyspy.

stria olfactoria medialis

znacznie krótszy od bocznego, przechodzi z pasma węchowego na powierzchnię przyśrodkową półkuli

mózgu, gdzie łączy się z zakrętem przykrańcowym

Niekiedy między prążkami węchowymi, bocznym i przyśrodkowym, widoczna jest mała wiązka

włókien nerwowych, biegnących z trójkąta węchowego ku tyłowi do istoty dziurkowanej przedniej.

Pasmo to nazywa się stria olfactoria intermedia

substantia perforata anterior

Leży na dolnej powierzchni półkuli mózgu, ku tyłowi od trójkąta węchowego.

W istocie dziurkowanej przedniej rozróżnia się dwie części: przednią - gyrus perforatus i tylną,

jaśniejszą, zawierającą mniej otworków, noszącą nazwę gyrus diagonalis; wzdłuż brzegu

przyśrodkowego półkuli przechodzi on w zakręt przykrańcowy.

W odcinku tym wyróżnia się trzy warstwy istoty szarej:

1) warstwę drobinową.

2) warstwę gęstokomórkową

3) warstwę komórek wielokształtnych.

We wszystkich warstwach znajdują się wyspy drobnych, gęsto ułożonych komórek, zwane wyspami

Calleja. Grzbietowe warstwa komórek wielokształtnych poprzez tzw. substantia innominata łączy się z

ciałem prążkowanym.

Część tylna istoty dziurkowanej przedniej — zakręt przekątny — zawiera poziomo biegnące włókna

ramienia poziomego pasma przekątnego i leżące między nimi duże komórki jądra tego pasma.

gyrus semilunaris i gyrus ambiens

niewielkie wyniosłości, leżące z przodu na przyśrodkowo-górnej powierzchni haka.

Za wtórne ośrodki węchowe uważa się leżące bardziej z tyłu w obrębie gyrus parahippocampalis pole

28 - kora śródwęchowa, czyli entorynalna . Jest ono częścią periarchicortex i otrzymuje połączenia z

pierwotnych ośrodków węchowych.

UKŁAD LIMBICZNY

1) kora płata limbicznego łącznie z hipokampem

2) przegroda kresomózgowia

3) ciało migdałowate

4) inne jądra limbiczne przodomózgowia, do których należą:

nucleus accumbens, czyli dno prążkowia,

nucleus striae terminalis

nuclei habenulae

nuclei anteriores thalami

Z układem limbicznym jest również ściśle związana kora węchowa - węchomózgowie.

Struktury limbiczne mają wzajemne połączenia oraz łączą się z podwzgórzem, na które układ limbiczny

wywiera istotny wpływ.

Układ limbiczny w całości jest uważany za zespół ośrodków kontrolujących zachowanie emocjonalne i

napędy. Ich biologicznym zadaniem jest zachowanie przy życiu pojedynczego osobnika, jak również

gatunku. Pierwotnie łączono wszystkie ośrodki układu limbicznego w czynnościowo jednolitą całość.

Dalsze badania wykazały, że jego poszczególne elementy spełniają odmienne, nieraz przeciwstawne

funkcje. Niektóre części układu limbicznego (hipokamp) są włączone w proces zapamiętywania i

uczenia się.

LOBUS LIMBICUS

=przybrzeżny, zajmuje u człowieka stosunkowo wąski pas przy środkowej ściany półkuli

Połączenia hipokampa

1. Połączenia wewnętrzne

charakteryzuje jednokierunkowość.

aksony komórek ziarnistych zakrętu zębatego rzutują głównie do pola CA3 hipokampa, komórki pola

CA 3 — do pola CA 1 , a komórki piramidalne pola CA 1 — do podkładki. Natomiast nie ma istotnych

połączeń biegnących w kierunku przeciwnym — od podkładki w kierunku zakrętu zębatego. Jedynie

kora śródwęchowa wysyła aksony tzw. tractus perforans do wszystkich struktur hipokampa (zakręt

zębaty, pola hipokam-pa, podkładka), otrzymując informacje z pola CA 1 oraz podkładki.

2. Połączenia spoidłowe

Przeważnie łączą część boczną podkładki (praesubiculum) jednej strony z korą śródwęchową strony

przeciwległej.

3. Połączenia z korą nową dochodzą do kory śródwęchowej i podkładki. Biorą one początek głównie w

korze limbicznej oraz w korze kojarzeniowej płata ciemieniowego i skroniowego.

4. Połączenia z ośrodkami podkorowymi.

Obukierunkowe: ciało migdałowate, przegroda, przedmurze, jądra przednie wzgórza i tylna okolica

podwzgórza.

Doprowadzające: jądra pnia mózgu -pole nakrywkowe przednie (dopaminergiczne), jądro miejsca

sinawego (noradrenergiczne) i jądra szwu (serotoninergiczne)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: