Pozytywizm świat - ogółem.docx

Pozytywizm - kierunek w filozofii i literaturze zainicjowany przez Auguste'a Comte'a
w drugiej połowie XIX wieku (Kurs filozofii pozytywnej) i kontynuowany do czasów współczesnych (zob. empiriokrytycyzm, pozytywizm logiczny). Podstawowa teza pozytywizmu głosi, że jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa, która może być zdobyta tylko dzięki pozytywnej weryfikacji teorii za pomocą empirycznej metody naukowej.

Mimo że z czasem metoda naukowa odeszła od pozytywistycznej afirmacji teorii na rzecz jej falsyfikacji, to jednak pozytywizm we współczesnej postaci nadal jest kojarzony ze światopoglądem naukowym - wręcz czasem nazywany ideologią naukową - i jako taki bywa często podzielany przez technokratów, wierzących w konieczność rozwoju przez postęp nauki.

W Polsce oddziaływanie tego nurtu myśli przejawiało się początkowo głównie w literaturze, która w kraju pod zaborami nie tylko przeciwstawiała się literackiemu romantyzmowi, głosząc wiarę w postęp i zdobycze nauki, ale także postulowała kulturalną i gospodarczą odbudowę przez pracę u podstaw.

Pozytywizm na świecie

Pozytywizm podkreśla znaczenie wiedzy empirycznej, naukowości, odrzuca metafizykę, nieuprawnioną spekulację, wiedzę mistyczną. Pozytywizm naukowy Comte'a zakładał zaprzestanie pytań o pierwszą przyczynę ("dlaczego?"), ograniczając wszelką wiedzę do (pozytywnego) opisu praw natury ("jak?") wyrażonych językiem matematycznym. Odkrywanie tych praw sprowadzać się miało do ustalania stałych relacji, które jednolicie opisują zjawiska fizyczne obserwowane w wielokrotnie powtarzanych doświadczeniach. Uważano, że w ten sposób teoria naukowa jest pozytywnie zweryfikowana.

Współczesna metoda naukowa odeszła od pojęcia weryfikacji teorii naukowej na rzecz jej falsyfikacji. Za sprawą prac Karla Poppera podstawowym kryterium naukowości teorii jest zdolność do przedstawienia testu falsyfikacji: doświadczenia, które może doprowadzić do jej obalenia przez niezgodność z obserwowanymi wynikami.

Tło historyczne i związki z pozytywizmem na świecie

Po upadku powstania wielu Polaków porzuciło nadzieję na odzyskanie niepodległości za pomocą walki zbrojnej. Razem z tymi nadziejami odsuwano - choć często tylko częściowo - wzorce kształtowane w okresie romantyzmu. Polski pozytywizm, który czerpał swe inspiracje z filozofii Comte'a, ale również z pism brytyjskich uczonych, stawiał racjonalne rozumowanie ponad emocjami. Będąc jednak organicznie związanym ze sprawą polską, podejście uniwersalnie charakterystyczne dla nowego prądu stosował przede wszystkim do kwestii suwerennego państwa polskiego. Polscy pozytywiści metodę podtrzymania polskiej tożsamości widzieli nie w powstaniach narodowych, ale pracy i konstruktywnym patriotyzmie. Argumentowano, że jeśli Polska ma odzyskać niepodległość, to w sposób stopniowy, poprzez pracę u podstaw i pracę organiczną: zbiorowy wysiłek całego społeczeństwa na rzecz stworzenia podstawowej materialnej infrastruktury, edukacji
i poprawy sytuacji życiowej mas. Bolesław Prus doradzał na przykład, aby miejsce Polski
w świecie było wyznaczone przez przyczynki do rozwoju ekonomicznego, naukowego
i kulturalnego. Źródeł tych koncepcji można doszukać się w dziełach Herberta Spencera.

Innymi problemami typowymi dla polskiego pozytywizmu były też kwestia praw kobiet, asymilacja mniejszości żydowskiej, przeciwdziałanie skutkom polityki Bismarcka (Kulturkampf), zwłaszcza germanizacji, i przejmowaniu posiadłości przez niemieckich osadników.

2