Stanowisko kompromisowe w sprawie pochodzenia polskiego języka ogólnego i literackiego.doc

(39 KB) Pobierz

STANOWISKO KOMPROMISOWE W SPRAWIE POCHODZENIA  POLSKIEGO JĘZYKA OGÓLNEGO I LITERACKIEGO.

Dzisiejsza nauka wiąże genezę języka ogólnego z dwiema hipotezami: wielkopolskiego lub małopolskiego podłoża gwarowego.

 

Stanowisko kompromisowe w sprawie pochodzenia polskiego języka ogólnego i literackiego przyjęli:

WŁADYSŁAW  KURASZKIEWICZ

ZDZIAŁAW  STIEBER (czyt. sztiber)

ZENON  KLEMENSIEWICZ      

 

Przyjmując za podstawę kształtowania się średniowiecznego języka ogólnego dialekt wielkopolski, dopuszczają i z większym niż inni naciskiem podkreślają wczesne uczestnictwo w jego strukturze gramatycznej i w słownictwie składników innych dialektów, ale zwłaszcza małopolskiego.

 

Krytyczna analiza właściwości systemu gramatycznego i słownictwa dostarcza następujących wniosków:

 

Wpływ wielkopolski

Wpływ małopolski

Neutralne

·         Brak mazurzenia  w ogólnym języku polskim to wpływ działania normy, która ustala się na podstawie dialektu wielkopolskiego.

·         Brak wymiany – ch w –k to objaw starego wpływu wielkopolskiego.

·         Brak wymiany chw- na f- można interpretować jako działanie normy, która powstała na podstawie prawidłowości wielkopolskiej, a wzmocniła się dzięki wpływom czeskim.

·         Obecność grup śrz, źrz,

·         Przewaga – sko nad obocznym –sk

·         Panujące stanowisko formantu na- (wobec obocznego naj-)

·         Sposób użycia form biernika zaimków mie cie sie i mię cię się w XVI w. dowodzi okresowego wpływu dialektu małopolskiego, ale ostatecznie zwyciężają związane z tradycją wielkopolską formy na –ę

·         Przewaga i ostateczne zwycięstwo spójnika iże nad eże dowodzi genetycznej łączności j. ogólnego z podłożem dialektycznym wielkopolskim.

·         Upowszechnienie się w j. ogólnym wyrazu trzymać na szkodę wypartego dzi(e)rżeć przemawia za wpływem tradycji wielkopolskiej.

·         Wymiana prepozycji s(e) na z(e)  jest wątpliwym argumentem na rzecz hipotezy małopolskiej.

·         Zbieżność wymowy rz i ż stanowi mniej istotny wpływ dialektu małopolskiego.

·         Postać bać się wskazuje na udział dialektu małopolskiego.

·         Przewaga  -in nad obocznym - ino

·         Obecność formantu  - isty  w staropolszczyźnie wskazuje na rozwojową łączność z dialektem małopolskim.

·         Formy typu robiłech są produktem przejściowego wpływu dialektu małopolskiego na normalizujący się język literacki XVI w.

·         Okresowe szerzenie się zakresu użycia końcówki msc. l. mn. - och dowodzi wpływu dialektu małopolskiego

·         Samogłoski nosowe nie dają się wykorzystać jako element interpretacji genezy języka.

·         Oboczności ew / ow nie można wciągnąć w dyskusję o genezie języka, a ostateczne upowszechnienie się postaci ow dowodzi wpływu dialektu małopolskiego na normalizujący się język w XVI w.

·         Nieobecność struktur typu work, kupc (worek, kupiec) nie musi dowodzić słuszności hipotezy małopolskiej.

·         Nieobecność  w nagłosie grup re-je- (w ich miejscu ra-ja-) niekoniecznie wiąże się z pochodzeniem małopolskim.

·         Pisownia typu twardy, świat nie dostarcza żadnego argumentu.

·         Użycie końcówki l. podw.
–wa nie da się wyzyskać
w rozważaniu genezy
j. ogólnego.

 

Podstawę dialektycznej charakterystyki języka literackiego w pierwszej fazie rozwojowej integracji gwar stanowią:

 

·         zabytki wielkopolskie: Kazania gnieźnieńskie (koniec XV w.);

·         środkowomałopolskie: Psałterz floriański (cz. I koniec XIV w.), Żywot Błażeja (koniec XIV lub początek XV), Psałterz puławski (może z 2 poł. XV w.);

·         północnomałopolskie: Kazania świętokrzyskie (poł. XIV w.), Psałterz floriański (cz.
2 i 3 – 1. poł. XV w.), Biblia szaroszpatacka (poł. XV w.);

·         mazowieckie: Kodeks Świętosława z Wocieszyna (1449 r.), Rozmowa mistrza ze śmiercią (koniec XV w.), Legenda o św. Aleksym (koniec XV w.).

·         Cennym źródłem dialektologii są także roty przysiąg schyłku XIV w.

 

1

 

Zgłoś jeśli naruszono regulamin