sztuka nowoczesna polska(Opis Artystow).pdf

Sztuka Polska Nowoczesna

Bunt. Ekspresjonizm poznański 1917-1925

W 1918 roku wokół poznańskiego dwutygodnika literacko-artystycznego "Zdrój" powstała

awangardowa grupa artystyczna BUNT . Należeli do niej m.in.poeci, malarze i graficy:

Jerzy Hulewicz (1886-1941),

Małgorzata (1891-1984) i Stanisław (1889-1942) Kubiccy,

Stefan Najgrakowski (1897-1946),

Jan Panieński (1900-1925),

Władysław Skotarek (1894-1969),

Stefan Szmaj (1893-1970),

Jan Jerzy Wroniecki (1890-1948)

oraz rzeźbiarz August Zamoyski (1893-1970)

Oraz główni teoretycy grupy: Adam Boderski lub Bederski (poeta, teoretyk i autor

manifestów programowych)(1893-1961) i Jan Stur (1895-1923). Później dołączyli do niej

także Artur Maria Swinarski i Jan Panieński. Blisko związana była z działalnością grupy

Stanisława Przybyszewska (1901-1935), córka Stanisława Przybyszewskiego.

Artyści BUNTU działali na styku dwóch kultur: polskiej i niemieckiej,

współpracowali z awangardowymi środowiskami Berlina i Monachium, szczególnie z

berlińską galerią "Die Aktion", grupami "Die Brücke" i "Der Blaue Reiter" z Wassilim

Kandynskym na czele. Program BUNTU był bliski założeniom polskich formistów. Grupę

cechowało aktywistyczne i społeczne zaangażowanie, traktowanie literatury jako środka do

kształtowania rzeczywistości pozaliterackiej.W sztuce ekspresjonizmu znajdowali formę

protestu przeciwko sztuce naturalistycznej i impresjonistycznej. Środkiem artystycznego

wyrazu, oczywiście obok malarstwa była, na wzór niemieckich ekspresjonistów, grafika, a

zwłaszcza drzeworyt i linoryt.

BUNT z okazji swojej pierwszej wystawy (w 1918 roku w pomieszczeniach

poznańskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych) opublikował manifest, w którym stwierdzono

m.in.: "Minęła era Matejki... Wielkie malarstwo polskie zamyka Stanisław Wyspiański...".W

związku z wybuchem skandalu (oskarżano twórców o obrazę moralności) przeniesiono prace

do innych, zastępczych pomieszczeń. Twórczość grupy rozpięta była pomiędzy romantyczno-

narodową wizją Jerzego Hulewicza a kosmopolitycznymi poszukiwaniami Stanisława

Kubickiego, którzy najsilniej zaważyli na dorobku artystycznym BUNTU.

Z powodu braku dogadania się i porozumienia, Przybyszewski (kontra reszta)=

przedstawiciel młodopolskiej cyganerii artystycznej zerwał kontakty z redakcją "Zdroju".

Oficjalnie "Bunt" zakończył swoją działalność w 1920 roku, chociaż w 1919 roku

grupa nie była już aktywna.

August Zamoyski

Skotarek

Hulewicz

Szmaj

Jung Jidysz

Z początkiem XX wieku wśród żydowskich środowisk artystycznych w Europie pojawił się

problem stworzenia nowej, narodowej sztuki żydowskiej- dylemat przedstawiania postaci

pomimo religijnego zakazu. Problematykę tą podjęła po 1910 r. paryska kolonia artystów

żydowskich, przybyłych do stolicy Francji.

Tu ukształtowały dwie koncepcje:

-głównym wyznawcą był Osipa Zadkine= Żydzi jako naród wywodzący się ze Wschodu, za

inspirację mieć dzieła Egipcjan i Asyryjczyków. - skupiona wokół czasopisma

„Machmadim”, proponowała przetwarzanie ornamentyki obecnej w synagogach i na

nagrobkach.

Osobnym problemem jest twórczość Chagalla, gdzie młodzi artyści żydowscy widzieli

nową, narodową sztukę. Chagall, sięgając w swych pracach do chasydzkiego i rosyjskiego

folkloru, wskazał młodemu pokoleniu nowe sposoby przetwarzania tradycji. Owa dyskusja

zaowocowała w Polsce stworzeniem grupy Jung Idysz.

Na tle ówczesnej Europy działalność Łodzian wybija się jako jedyny przykład

świadomego uwypuklania związków z kulturą Jidysz.

Jung Idysz, reprezentująca późny ekspresjonizm, działająca w Łodzi w latach 1919-

1921. W willi Szydłowskich przy ul. Długiej, podczas jednego z wieczorów artystycznych w

których brali udział członkowie Jung Idysz wytworzyła się idea stworzenia grupy i

wydawania czasopisma.

- Mojżesz Broderson (literat i grafik, uważany za autora nazwy grupy, prawdopodobnie

nawiązującej do wiedeńskiego Jung-Jüdischer Klub),

-plastycy: Jankiel Adler, Henryk Barciński, Wincenty Brauner, Ida Braunerówna, Zofia

Gutentażanka, Dina Matusówna, Marek Szwarc .

-oraz literaci Icchak Kacenelson i Jecheskiel Mojżesz Neuman.

Większość prac młodych Żydów przepadła w zawierusze historii. Nazwa Jung Idysz

podkreślała przywiązanie do kultury języka jidysz. Istotne dla późniejszego rozwoju artystów

były dwie wystawy z 1918 zorganizowane przez Stowarzyszenie Artystów i Zwolenników

Sztuk Pięknych w Łodzi:

-Pierwsza „ Wiosenna ”, otwarta 1 kwietnia, krytyka okrzyknęła to wydarzenie „wystawą

żydowską” , choć prócz artystów żydowskich wystawiało dwóch polaków i dwóch nienców.

- Druga „ Zimowa ”, od 22 grudnia 1918 r. do 22 stycznia 1919 r. pojawienie się nowego

nurtu – ekspresjonizmu.

Po tych wydarzeniach wyszedł pierwszy numer Jung Idysz -manifest grupy. Grafiki

dwóch rodzajów- duże, całostronicowe kompozycje oraz mniejsze bardziej liryczne. Ekstaza i

Wiolonczelista Adlera oraz Diabeł tańczy i Tkija Gdula . W swojej twórczości młodzi Żydzi

zespalali tradycyjny judaizm, folklor chasydzki i polski z nowoczesnymi środkami wyrazu.

Mieli kontakty z innymi grupami artystycznymi i osobami za granicą. Charakterystyczny jest

tu linoryty negatywowe- z przewagą czerni, w których bryłę i światło wydobyto poprzez

równoległe pociągnięcia dłuta, często w formie tzw. grzebienia. Apogeum działalności grupy

przypada na rok 1921. Wówczas to odbyła się Wystawa Sztuki Żydowskiej w Łodzi. Wtedy

to w ich pracach po raz pierwszy pojawiają się zwiastuny abstrakcjonizmu.

Icchak Brauner, 1914 i 1915 roku otworzył w Łodzi Salon Sztuki, zamawiano tam portrety,

rysunki i antyki, skupiał się przede wszystkim na kolorze, poszukując nowych, wyrazistych

zestawień, śmiałe rozwiązania fakturalne i odważnej deformacje. Marzycielki oraz litografie

Trzy akty wydane w „Jung Idysz”.

Marek Szwarc (ur. 1892). Debiutował na Salonie Jesiennym w 1913 r., Maska kobiety i

płaskorzeźbę pt. Ewa, popiersie poety Chaima Nachmana Bialika . Początkowo tworzył w

neoklasycyzmie, był zafascynowany rzeźbą afrykańską. Najwięcej prac zostawił po sobie –

grafik, tworzył ryciny= malowniczość, chagallowski nastrój małych miasteczek o

kompozycjach statycznych i wyważonych.

Mojżesz Broderson, uważany za założyciela Jung Idysz, okładki tomików poezji Sznaj-tanc,

Cungenlungen, Di małke Szwo i Szwarc Szabas, tam inspiracje postsecesyjne.

Henryk (Henoch) Barciński , deformacja biologiczna, drapieżna, żywa, niespokojna kreska.

Nerwowy dukt pozwala przypuszczać, iż Barciński był pod wpływem Kokoschki, w grafice

tematy religijne. Był on tym członkiem Jung Idysz, który najdłużej pozostał wierny

ekspresjonizmowi.

Jankiel Adler na Wystawie Zimowej trzy obrazy: Ostatnią godzinę rabbiego Eleazara,

Prawdziwe chrześcijaństwo i Baal Szema i Buddę . Ostra, odważna deformacja, głębia

kolorów, kształty postaci i architekturze dawał gruby, czarny kontur, wpływ El Greca,

=wydłużenie postaci, podkreśleniu ekstazy religijnej, elementy chagallowskie, obraz Moi

rodzice , o charakterze pożegnalnym.

Braunem Szwarc Barciński

Adler

Formizm (Bracia Pronaszkowie)

Jest terminem polskim i oznacza skupienie się na zagadnieniu formalnej budowy dzieła,

rozwinął się w pierwszej połowie XX wieku, w latach 1917-1922 i obok unizmu, jest polską

formacją awangardową, która rozwijała się w Krakowie i rozszerzyła na inne miasta

(zwłaszcza Warszawę, Lwów oraz częściowo Poznań).

Formizm jest kierunkiem literacko-artystycznym, zbliżonym w swych założeniach do

kubizmu, niemieckiego ekspresjonizmu oraz futuryzmu, dotyczy wielu zagadnień, przede

wszystkim charakteryzuje się umownością i brakiem jedności zarówno programowej, jak i

stylistycznej.

Formizm zakłada, iż dzieło artystyczne powinno posiadać autonomię, a

przeciwstawiona naturalizmowi forma jest nadrzędną wartością. Poza tym formiści – w myśl

teorii (malarza i filozofa, jednego z czołowych przedstawicieli) Leona Chwistka, (który

stworzył kierunek -formizm) czyli wielości rzeczywistości uważali, że:

- Rzeczywistość jest pojęciem wieloznacznym,

- Istnieje wiele odmian rzeczywistości, np. rzeczywistość fizykalna, rzeczywistość

rzeczy, rzeczywistość wyobrażeń,

- Każdej odmianie rzeczywistości przypisany jest odrębny rodzaj malarstwa,

- Należy odnowić język,

Sztuka wg nich dzieli się na 2 kategorie: nadrzędna jest forma (np. architektura czy taniec),

– treść i forma współistnieją i uzupełniają się wzajemnie (np. literatura, malarstwo).

Inspiracje Formiści czerpali ze sztuki średniowiecznej (gotyku),

-ludowej, - prymitywnej (malarstwa góralskiego, sztuki podhalańskiej),

-nawiązywali do twórczości rzeźbiarza Wita Stwosza.

Pierwsza wystawa w 1917 roku w Krakowie pt.: Ekspresjoniści polscy.

Na początku grupa skupiona wokół Czyżewskiego i Pronaszków nazywała się Ekspresjoniści

polscy . Dopiero po dwóch latach, w 1919 roku, z okazji trzeciej wystawy swoich dzieł,

przekształciła się w Formistów.

Przedstawiciele:

Leon Chwistek - główny teoretyk tego nurtu, twórca teorii formizmu w malarstwie - Tytus

Czyżewski, pomysłodawca stworzenia grupy Formistów. - Zbigniew Pronaszko, - Andrzej

Pronaszko, - Konrad Winkler, który z czasem stał się jednym z przywódców formacji, -

Rzeźbiarz August Zamoyski, - Jan Hrynkowski, -Tymon Niesiołowski, - Stanisław Ignacy

Witkiewicz, późniejszy teoretyk i zagorzały propagator formizmu, autor koncepcji czystej

formy.

W różnych okresach czasu, sporadycznie lub na dłużej z formistami współpracowali także -

Romuald Kamil Witkowski, - Mieczysław Szczuka, - Henryk Stażewski, - Henryk Gotlib, -

Leon Dołżycki, - Ludwik Lilie, - architekt Szymon Syrkus.

W latach 1919-21 Formiści wydali sześć numerów czasopisma pod tym samym tytułem.

Formizm nie zyskał sobie aprobaty krytyków i popularności wśród odbiorców. Ludzi

odstręczał niejasny język dzieł formistów, skomplikowanie przedstawianie rzeczywistości.

Andrzej Pronaszko 1888-1961, malarz, scenograf, pedagog; reprezentant awangardowej

sztuki lat 20. i 30. XX wieku, członek ugrupowań Formiści i Praesens, oddziaływała na niego

sztuka Młodej Polski. Pierwsze prace były stylistycznie pokrewne malarstwu symbolicznemu

( Autoportret na tle gałęzi drzewa ). Okres formistyczny= prace jego były oszczędne w formie,

pozbawione zbytecznych szczegółów, mocne i pełne treści ( Procesja ). Później pojawia się

szaro-niebieskawa dominacja kolorystyczna ( Ucieczka Marii do Egiptu ), stopniowo odchodzi

od formizmu- tworzy prace o tematyce batalistycznej i rodzajowej oraz martwe natury i

portrety. Podróż do Francji i Włoch daje pejzaże akwarelowe ( Kościół w Fort Vendre ). W

grupie Praesens tworzy [konstruktywizmu]( Scena. Kompozycja konstruktywistyczna ) prace

ograniczone do prostych elementów geometrycznych: koła, trójkąta i linii prostej. W latach

50. wraca do martwych natur, głównie instrumenty muzyczne, zajmował się również grafiką

użytkową.

Zbigniew Pronaszko 1885 -1958 polski malarz, rzeźbiarz, scenograf, współtwórca teatru

awangardowego Cricot, studiował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w

Krakowie. W 1917 wspólnie z bratem Andrzejem Pronaszko i Tytusem Czyżewskim założył

grupę artystyczną Ekspresjoniści Polscy (później przemianowana na Formistów). Pracował

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: