Bujda balonowa.pdf

Bujda balonowa

Zdumiewające wieści ostatnio otrzymane via Norfolk! Przeprawa przez Atlantyk w

przeciągu trzech dni! Tryumf machiny do latania Mr Monck Masona! Przybycie na wyspę

Sullivan w pobliżu Charlestonu, Karolina Południowa. Po siedemdziesięciopięciogodzinnej

podróży z jednej części świata na drugą wylądował balon ,,Victoria”, wiozący Mr Masona,

Mr Roberta Hollanda, Mr Hensona, Mr Harrisona Ainswortha oraz jeszcze cztery inne osoby!

Wszystkie szczegóły podróży!

Załączony jeu d’esprit z powyższym nagłówkiem, wydrukowany okazałymi

kapitalikami i upstrzony szczodrze oznakami podziwu, pojawił się pierwotnie jako

wiadomość rzeczywista w dzienniku „New York Sun” i wywiązał się znakomicie ze swego

zadania, dostarczając jałowej strawy różnym gapiom podczas kilkugodzinnej przerwy między

jedną pocztą z Charlestonu a drugą. Popyt na „jedyny dziennik, który ma najświeższe

wiadomości” stał się istną kołowacizną; jeżeli jednak - jak niektórzy utrzymują - ,,Victoria”

nie odbyła wcale owej podróży, to niepodobna pojąć, dlaczego nie miała jej odbyć.

ielkie zagadnienie ostatecznie rozwiązane! Powietrze,

podobnie jak ziemia i morze, uległo podbojowi nauki, by stać

się utartym i wygodnym szlakiem dla ludzkości! Udało się

przelecieć przez Atlantyk balonem! i to bez nadzwyczajnych

trudności, bez wielkiego niebezpieczeństwa, sterując

dowolnie maszyną, w nieprawdopodobnie krótkim czasie siedemdziesięciu

pięciu godzin od jednego wybrzeża do drugiego! Dzięki energii naszego

korespondenta z Charlestonu, S. C., możemy pierwsi dostarczyć publiczności

szczegółowego sprawozdania z tej wiekopomnej podróży, rozpoczętej w sobotę,

6 bm. o godzinie 11 rano, a ukończonej we wtorek, 9 bm. o godzinie 2 po

południu przez - Sir Everarda Bringhursta; Mr Osborne’a, siostrzeńca lorda

Bentiucka; Mr Monck Masona i Mr Roberta Hollanda, znanych powszechnie

aeronautów; Mr Harrisona Ainswortha, autora Jacka Shepparda; Mr Hensona,

który był twórcą niefortunnego pomysłu ostatniej machiny do latania, oraz dwu

marynarzy z Woolwich - czyli ogółem przez osiem osób. Szczegóły poniższe

mogą być uważane za autentyczne i pod każdym względem dokładne, ile że

poza nielicznymi wyjątkami przepisano je słowo w słowo z połączonych

dzienników Mr Monck Masona i Mr Harrisona Ainswortha, których

uprzejmości nasz korespondent zawdzięcza również wiele informacji ustnych,

dotyczących samego balonu, jego konstrukcji oraz innych urządzeń. Zmiany

poczynione w nadesłanym nam rękopisie polegają jedynie na ujęciu pośpiesznie

naszkicowanego

sprawozdania

naszego

korespondenta,

Forsytha,

potoczystą i przystępną formę.

Balon

Dwa ostatnie zupełne niepowodzenia Mr Hensona i Sir George’a Cayleya

były przyczyną, iż publiczność przestała niemal zajmować się sprawą żeglugi

napowietrznej. Projekt Mr Hensona, który zrazu znajdował wielkie uznanie

nawet śród uczonych, polegał na zastosowaniu zasady płaszczyzny pochyłej,

pchniętej z wysoka przez siłę zewnętrzną, wytwarzaną i podtrzymywaną za

pomocą obrotu stykających się śmig, przypominających z kształtu i z ilości

śmigi wiatraka. Wszelako wszystkie doświadczenia czynione z modelami w

Adelaide Gallery wykazały, iż owe śmigi nie tylko nie popędzają naprzód

machiny, lecz nawet stanowią przeszkodę w jej locie. Jedyną siłą napędową

istotnie działającą był rozpęd uzyskany przez pchnięcie z równi pochyłej;

rozpęd ten popędzał machinę znacznie dalej, kiedy śmigi znajdowały się w

spoczynku, niż kiedy były w ruchu, co dostatecznie dowodziło ich

nieużyteczności; o ile zaś nie było czynnika napędowego, który zarazem

stanowił siłę nośną, cały aparat musiał bezwarunkowo spaść na ziemię. Te

spostrzeżenia skłoniły Sir George’a Cayleya, iż postanowił zastosować śmigę

napędową do machiny posiadającej niezależną siłę nośną, czyli, inaczej mówiąc,

do balonu. Za pomysłem tym, bynajmniej nie nowym i nie oryginalnym,

przemawiał tylko sposób, w jaki Sir George zamierzał zużytkować go w

praktyce. Wystawił on model swego wynalazku w Zakładzie Politechnicznym.

Zasada napędowa polegała również w tym wypadku na zastosowaniu

płaszczyzn przerywanych, czyli śmig wprawianych w ruch. Tych śmig było

cztery; wszelako okazało się, iż nie miały zupełnie wpływu na ruszenie balonu z

miejsca i nie były przyczyną spotęgowania siły wznoszenia się. Cały ten projekt

skończył się zatem zupełnym niepowodzeniem.

Taki był stan rzeczy, gdy Mr Monck Mason (którego podróż z Dovru do

Weilburga w balonie „Nassau” wywołała ogromne zaciekawienie w 1837 r.)

powziął myśl zastosowania zasady śruby Archimedesowej do celów żeglugi

napowietrznej - słusznie przypisując niepowodzenie projektów Mr Hensona i Sir

George’a Cayleya przerywanej powierzchni śmig, od siebie niezależnych.

Pierwsze doświadczenie publiczne wykonał on w Willis’s Rooms, lecz potem

przeniósł swój model do Adelaide Gallery.

Balon jego, podobnie jak Sir George’a Cayleya, miał kształt elipsoidy.

Długość jego wynosiła trzynaście stóp i sześć cali, wysokość - sześć stóp i

osiem cali. Zawierał on trzysta dwadzieścia stóp sześciennych gazu, który był

czystym wodorem, i po pierwszym napełnieniu, zanim zdążył zepsuć się lub

ulotnić, mógł unieść dwadzieścia jeden funtów. Ciężar całej machiny i aparatu

wynosił siedemnaście funtów - a więc pozostawało jeszcze w zapasie około

cztery funty. Poniżej ośrodka balonu znajdowało się lekkie rusztowanie

drewniane, przytwierdzone do balonu za pomocą zwyczajnej sieci. Z

rusztowania tego zwieszał się kosz wiklinowy.

Śrubę stanowi oś, utworzona z wydrążonej rury mosiężnej, długości

osiemnastu cali. Przez rurę tę, na śrubownicy, pochylonej pod kątem piętnastu

stopni, przebiega szereg promieni z drutu stalowego, długich na dwie stopy,

wystających zatem na stopę po obu stronach. Na krańcach zewnętrznych

promienie te są połączone dwiema obrączkami ze spłaszczonego drutu. W ten

sposób całość tworzy trzon śruby, której dopełnia osłonka z naoliwionego

jedwabiu, powykrawanego kończasto i obciągniętego w ten sposób, by stanowił

względnie gładką powierzchnią. Po obu końcach osi śrubę podtrzymują słupki z

wydrążonych rur mosiężnych, zwieszające się od pierścieni. W dolnych końcach

słupków znajdują się otwory, w których obracają się czopy osi. Z końca osi,

położonego bliżej kosza, wybiega trzpień stalowy, łączący śrubę z dźwignią

mechanizmu sprężynowego, umieszczonego w koszu. Pod naciskiem tej

sprężyny śruba poczyna się obracać z wielką chyżością, udzielając całości ruchu

postępowego. Za pomocą steru można dowolnie kierować machiną. Sprężyna w

porównaniu do swych rozmiarów przedstawia ogromną siłę, gdyż może

udźwignąć czterdzieści pięć funtów po pierwszym skręcie, gdy słupek ma cztery

cale średnicy, zaś siła ta stopniowo się zwiększa w miarę dalszego skręcania.

Waży ona ogółem osiem funtów i sześć uncji. Ster był lekki, trzcinowy,

powleczony jedwabiem, miał trzy stopy długości i stopę największej szerokości.

Ważył jakie dwie uncje. Mógł obracać się na płask, poruszać się zarówno w

górę i w dół, jak w prawo i w lewo, dawał przeto aeronaucie możność

przenoszenia oporu powietrza, który musi powstawać w ruchu przy każdym

nachyleniu, na tę stronę, na którą pragnąłby oddziałać, by zwrócić balon w

kierunku przeciwnym.

Model ten (którego dla braku czasu niepodobna opisać dokładniej)

puszczono w ruch w Adelaide Gallery, gdzie wykazywał chyżość pięciu mil na

godzinę. Rzecz dziwna, iż bynajmniej nie wzbudził takiego zaciekawienia, jakie

okazywano poprzednio wielce złożonej machinie Mr Hensona - jak gdyby na

dowód, iż ludzie lekceważą to, co ma pozory prostoty. Przypuszczano bowiem

powszechnie, iż chcąc rozwiązać wielkie zagadnienie żeglugi napowietrznej,

należy posłużyć się niezmiernie złożonym zastosowaniem jakiejś nader

głębokiej zasady dynamicznej.

Mimo to Mr Mason był tak bardzo zadowolony z ostatecznego

powodzenia swego wynalazku, iż postanowił zbudować, o ile możności

niezwłocznie, balon odpowiednich rozmiarów i sprawdzić jego celowość

większą podróżą - pierwotnie miała to być przeprawa przez La Manche, odbyta

poprzednio na balonie Nassau”. By tym łatwiej urzeczywistnić swój zamiar,

postarał się o patronat Sir Everarda Bringhursta i Mr Osborne’a, dwu

dżentelmenów znanych powszechnie ze swych zamiłowań naukowych, przede

wszystkim zaś z entuzjazmu, z jakim śledzili postępy żeglugi napowietrznej. Na

życzenie Mr Osborne’a cały projekt pozostawał w najgłębszej tajemnicy - znały

go tylko osoby zajęte przy budowie machiny. Wykonano ją (pod kierownictwem

Mr Masona, Mr Hollanda, Sir Everarda Bringhursta i Mr Osborne’a) w

majętności tego ostatniego, koło Penstruthal w Walii. Mr Hensona oraz jego

przyjaciela, Mr Ainswortha, dopuszczono do obejrzenia balonu dopiero ubiegłej

soboty - kiedy obaj ci dżentelmeni dopełnili w zupełności warunków, które im

umożliwiły wzięcie udziału w wyprawie. Nie wiemy, co było przyczyną, iż

zabrano ponadto dwu marynarzy - wszelako za jaki dzień lub dwa dni podamy

do wiadomości naszych czytelników pomniejsze szczegóły tej niezrównanej

podróży.

Balon wykonano z jedwabiu, powleczonego pokostem kauczukowym.

Jest on wielkich rozmiarów i zawiera przeszło 40 000 stóp sześciennych gazu;

ponieważ jednak użyto gazu świetlnego zamiast kosztowniejszego i mniej

dogodnego wodoru, przeto siła machiny, całkowicie napełnionej, zaraz po

napełnieniu nie przekracza 2 500 funtów. Gaz świetlny nie dość że jest tańszy,

lecz ponadto daje się łatwiej wykorzystać i zastosować.

Zastosowanie tego gazu do celów żeglugi napowietrznej zawdzięczamy

Mr Greenowi. Przed jego odkryciem napełnianie balonu było rzeczą nie tylko

kosztowną, lecz także wielce niepewną. Marnowano nieraz dwa lub trzy dni na

jałowych wysiłkach wytworzenia dostatecznej ilości wodoru, który, skutkiem

swej nadzwyczajnej subtelności oraz powinowactwa z otaczającą atmosferą,

okazuje wielką skłonność do ulatniania się z balonu. W należycie

uszczelnionym balonie łatwiej jest przechować gaz świetlny w nie zmienionej

ilości i jakości przez sześć miesięcy, niż utrzymać takąż samą ilość wodoru w

stanie jednakiej czystości przez sześć tygodni.

Siłę nośną obliczano na 2 500 funtów, zaś połączone ciężary

osób biorących udział w wyprawie zaledwie na jakieś l 200; pozostawała

zatem nadwyżka l 300 funtów, z czego l 200 przypadło na balast, pomieszczony

w workach różnej wielkości, ze szczegółowym oznaczeniem ich ciężaru; dalej

na liny, barometr, teleskopy, beczułki zawierające zapas żywności na dwa

tygodnie, baryłki z wodą, wory do spania, ciepłą odzież tudzież na inne

niezbędne przedmioty. Zaliczono do nich również grzejnik do kawy,

dostarczający ciepłego napoju bez użycia ognia, przed którym roztropność

kazała się mieć na baczności. Wszystkie te przedmioty, z wyjątkiem balastu

oraz niektórych drobiazgów, zawieszono w górze, u pierścienia. Kosz jest

znacznie lżejszy i mniejszy od swego wzoru, widniejącego na modelu.

Wykonany z lekkiej wikliny, jest nadzwyczaj mocny jak na tak pozornie wątłą

machinę. Ma on około czterech stóp głębokości. Ster jest znacznie większy w

stosunku do modelu, natomiast śruba bez porównania mniejsza. Ponadto balon

posiada kotwiczkę i niezbędną linę kierowniczą. W tym miejscu uważamy za

potrzebne wtrącić zwięzłe wyjaśnienie dla czytelników nie obeznanych z

techniką żeglugi napowietrznej.

Balon, opuściwszy ziemię, podlega oddziaływaniu wielu czynników,

które powodują zmiany w jego wadze, zwiększając lub zmniejszając przez to

jego siłę wznoszenia się. Zdarza się na przykład, iż na jedwabiu osadza się rosa,

której ciężar może wynosić niekiedy nawet kilkaset funtów; trzeba zatem

wyrzucić balast, gdyż inaczej balon opadnie. Skoro jednak wyrzucimy balast, a

ciepłe słońce wypije rosę, prężność gazu w jedwabnej powłoce natychmiast się

wzmoże i balon znów nagle wzbije się w górę. By zahamować ten wzlot, nie

pozostaje (a raczej nie pozostawało do czasu zastosowania przez Mr Greena liny

kierowniczej) nic innego, jak wypuścić przez wentyl nieco gazu; lecz utrata

gazu pociąga za sobą odpowiednie zmniejszenie siły wznoszenia się, toteż

nawet najlepiej zbudowany balon musiałby w stosunkowo krótkim czasie

wyczerpać wszystkie swe zasoby i spaść na ziemię. Stanowiło to wielką

przeszkodę w dłuższych podróżach.

Lina kierownicza zapobiega tym utrudnieniom w sposób niezmiernie

prosty. Jest to bardzo długa lina zwisająca z kosza, której zadaniem jest

zapobiegać, żeby balon nie zmieniał swego poziomu w znaczniejszym stopniu.

Jeżeli, na przykład, na powłoce jedwabnej utworzy się warstwa wilgoci i balon

skutkiem tego pocznie opadać, to nie zachodzi już potrzeba wyrzucania balastu,

by zaradzić zwiększeniu się wagi, gdyż zapobiega się, a raczej przeciwdziała

temu za pomocą opuszczania na ziemię odpowiedniego kawałka liny. Jeżeli

natomiast inne okoliczności wywołają nadmierną lekkość i następcze wzbijanie

się balonu, to tej lekkości przeciwdziała się natychmiast za pomocą

dodatkowego ciężaru liny podciągniętej w górę. Zatem balon może wznosić się i

opadać tylko w bardzo ograniczonej mierze, a jego zasoby gazu czy balastu

pozostają względnie nienaruszone. Kiedy balon unosi się nad rozłeglejszym

przestworem wodnym, trzeba użyć małych beczułek, miedzianych lub

drewnianych, napełnionych balastem płynnym, lżejszym od wody. Beczułki te

pływają i spełniają najzupełniej zadania samej tylko liny na lądzie stałym.

Drugim, nader ważnym zadaniem liny kierowniczej jest nadawanie kierunku

balonowi. Lina wlecze się po lądzie lub po morzu, gdy balon jest wolny;

wyprzedza on ją zatem stale, o ile podąża naprzód. Porównanie względnych

pozycji tych dwu przedmiotów za pomocą kompasu będzie zawsze wskazywało

kierunek. W ten sam sposób kąt, utworzony przez linę z pionową osią machiny,

oznacza chyżość. O ile więc nie ma kąta - czyli innymi słowy, gdy lina zwisa

prostopadle - aparat stoi w miejscu; natomiast im większy jest kąt, to znaczy, im

znaczniej wyprzedza balon koniec liny, tym chyżość jest większa; i odwrotnie.

Ponieważ pierwotnym zamierzeniem była przeprawa przez kanał La

Manche i wylądowanie, o ile możności, w pobliżu Paryża, przeto podróżni,

mając się na ostrożności, zaopatrzyli się w paszporty zezwalające na pobyt we

wszystkich krajach kontynentu, wyszczególniające cel wyprawy, podobnie jak

podczas podróży balonem „Nassau”, i zwalniające ich od obowiązujących

formalności. Jednakowoż skutkiem nieprzewidzianych wypadków paszporty te

okazały się zbędne.

Napełnianie balonu rozpoczęło się nader spokojnie w sobotę, o świcie, 6

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: