KLASYCYZM I ROMANTYZM.pdf

KLASYCYZM

Od poł. XVIII w.

Klasycyzmem nazywa się programowe nawiązanie, po połowie XVIII w., do form

artystycznych rzymskich i greckich; prąd zdecydowanie przeciwstawiający się rokoku.

Zrodził się z nigdy niewygasłego antybarokowego nurtu architektury, kontynuującego we

Francji i Anglii pełny renesans Palladia.

• Styl Ludwika XVI jest jeszcze klasycyzmem o zabarwieniu dworsko-uroczystym.

W Polsce styl Stanisława Augusta .

• Jako styl dyrektoriatu przyjmuje on następnie charakter zdecydowanie rewolucyjny,

• aby jako styl empire stać się wyrazem napoleońskiego cesarstwa.

• Jako biedermeier przechodzi klasycyzm w mieszczańskość, w „późnej” swojej fazie —

około 1830 r. — staje się bogatszy, a ok. 1870 r. łączy się z historyzującym neorenesansem.

Klasycyzm jest najmłodszym powtórnym ucieleśnieniem form antycznych. Gdy romantyzm,

secesja i styl techniczny wyruszają do boju przeciwko tradycji klasycznej, wówczas zawsze za

ich przeciwnika uważa się klasycyzm.

Słowo klasycyzm ma ponadto jeszcze znaczenie ogólniejsze:

klasycystyczne jest już w okresie hellenistycznym naśladowanie ateńskich dzieł sztuki V w. W

Rzymie istnieje klasycyzm Augusta i klasycystyczna fala za Hadriana. Architektura wczesnego

renesansu była wobec antyku bardziej samodzielna i w języku niemieckim nigdy nie określano

jej jako klasycyzm. Nurt klasycyzujący wystąpił w sztuce niektórych krajów (głównie Anglia i

Francja) w XVII w.

Klasycyzm zaczął się kształtować w poł. XVIII w. pod wpływem przemian w życiu polityczno-

społecznym, gospodarczym, umysłowym (racjonalizm) i wskutek wzmożonego zainteresowania

starożytną sztuką rzymską (wykopaliska w Herkulanurn i Pompejach ) i grecką. Dużą rolę

odegrało oddziaływanie sztuki dojrzałego renesansu (A. Palladio) oraz rozwój teorii i historii sztuki.

Głównym ośrodkiem zainteresowania artystów były Włochy, ale najważniejszym centrum sztuki

stała się Francja, skąd stopniowo rozprzestrzenił się na wszystkie kraje europy i Amerykę Pnocną.

W sztuce klasycyzm jest wykładnikiem wieku oświecenia:

• poszukiwanie prawidłowości,

• równowagi,

• spokoju.

Główni teoretycy to Joachim Winckelmann oraz Gotthold Ephraim Lessing.

Architektura

Siedemnastowieczna architektura

francuska przygotowała grunt pod rozwój

klasycyzmu, tak że przejście do tego

stylu odbyło się bez wstrząsów.

Z początku architektura wychodzi ze

stylu Ludwika XV (rokoko). Typowym

przykładem formy przejściowej,

otwierającej klasycyzm, jest budowany

od roku 1768 pałacyk Petit Trianon w

Parku Wersalskim (Jacąues Anges

Gabriel 1698—1782).

Pełny klasycyzm rozpoczynają realizacje jednego z najwybitniejszych architektów

francuskich—Jacques Germain Soufflota (1709—1789).

Najbardziej znany jest jego projekt kościoła Św. Genowefy (1764—1790). Zainspirowany

rzymskim Panteonem, otrzymał po Rewolucji jego nazwę. Jest to jednak inspiracja swobodna,

twórcza: plan krzyża greckiego, w bryle dominuje trójpowłokowa kopuła, podwyższona wysokim

podwójnym bębnem zmonumentalizowanym kolumnadą. Wejście to najczystsza forma klasyczna-

portyk zwieńczony trójkątnym tympanonem.

Wersalski pałacyk Petit Trianon projektu Jacquesa-Ange

Gabriela jest bardziej rezultatem trwania we Francji

klasycystycznej tradycji Grand Siecle'u niż fascynacji

archeologicznymi odkryciami we Włoszech. Jednak jego

niewielkie rozmiary i prosta, elegancka forma wyrażają styl

życia i smak odmienne od upodobań z czasów Króla Stonce.

Reprezentuje wczesną fazę francuskiego klasycyzmu

określaną jako styl Ludwika XVI. We wnętrzach styl ten

przejawiał się pod postacią kameralnych pomieszczeń

zdobionych modnym, antykizującym ornamentem.

Ostatnie dzieło rokoka - wioska Marii Antoniny w pobliżu

Petit Trianon w Wersalu

Jacques Germain Soufflot, kościoła Św.

Genowefy (1764—1790).

Interesujące są projekty architektoniczne tzw. grupy artystów rewolucyjnych (główny przedstawiciel

Claude Nicholas Ledoux ). Mimo zapożyczeń z dawnych stylów starożytnych chodziło im o

nowatorskie kształtowanie formy wbrew wszelkim schematom tak, by każda budowla miała oryginalny,

niepowtarzalny wyraz. Była to architektura nieco utopijna, dlatego wiele projektów zostało na papierze,

np. Dom dozorcy rzeki Loue , przez środek którego miała przepływać woda, piece w odlewni armat w

kształcie piramid czy obiekty w kształcie kuli — symbolu nieskończoności: pomnik Izaaka Newtona,

Obserwatorium Astronomiczne.

Nicolas Ledux:- Chaux w Arc-et-Senans oraz projekt budowli w kształcie kuli.

Na lata 1800—1830 (lub 1804—1815) we Francji przypada styl cesarstwa — empire. Ten

późny klasycyzm obejmuje okres panowania Napoleona, Ludwika XVIII i Karola X. Styl

związany był z okresem świetności Francji i służył władzy (zwłaszcza polityce Napoleona).

Ten rdzennie francuski twór rozpowszechnił się szybko w Europie. W formach

monumentalnych wypowiedział się głównie w Rosji i we Francji, zaś w pozostałych krajach

raczej w dekoracji wnętrz.

Zgodnie z celami polityki zmierzającej do wskrzeszenia imperium w stylu rzymskim, powstawały

projekty na ogromną skalę, przekształcano całe dzielnice (Paryż), budynki zadziwiały wielkością,

zdarzało się wznoszenie całych miast (Petersburg).

Wnętrza empiru zapełnione były meblami o ciężkich, statycznych kształtach, trudnymi do

przesunięcia, z ciemnego drewna zdobnego złoconym mosiądzem. Ornamentyka opierała się na

motywach greckich, egipskich, etruskich. Meble ozdabiano motywami liry, delfinów,

uskrzydlonych lwów, kariatyd i bogiń. Bardzo częstym, charakterystycznym motywem, obok orłów

cesarskich, była pierwsza litera imienia Napoleona — „N". Projektanci tworzyli swe pomysły

opierając się bardziej na elementach architektury starożytnej niż autentycznych meblach, znanych

już wtedy z Herkulanum czy Pompei.

Chalgrin:- Łuk na Placu Gwiazdy i Pierre Vignon:-Kościół św. Marii Magdaleny w Paryżu

Muzea stanowiły szczególne zadanie dla dziewiętnastowiecznego architekta. Ponieważ wcześniej nie istniały

gmachy o takim przeznaczeniu. Karl Friedrich von Schinkel schował dwukondygnacyjną przestrzeń

berlińskiego Altes Museum za monumentalną jońską kolumnadą. Antyczna forma i nowoczesna funkcja

wspierają się w tym budynku znakomicie.

MALARSTWO

Malarstwo reprezentowało jasne koncepcje plastyczne i doskonały rysunek, któremu był

podporządkowany kolor. Realizowano tematykę historyczną, mitologiczną oraz współczesną -

aktualną politycznie, bujnie rozwijał się portret. Niektórym tematom zaczerpniętym z antyku

nadawano współczesny wydźwięk propagandowy, w czym celował czołowy malarz tego okresu J.

L. David.

JACQUES LOUIS DAVID ( 1748-1825)

Uczeń malarza franc. J. M. Viena. Początkowo nawiązywał do sztuki rokokowej, po pobycie w Rzymie

zmienił styl i zwrócił się ku klasycyzmowi. W 1784 został członkiem akademii. W czasie rewolucji

francuskiej prowadził aktywną działalność publiczną (członek Konwentu, Komitetu Oświecenia

Publicznego, Komisji Sztuki). Był nadwornym malarzem cesarza Napoleona I. Pozycję pierwszego

malarza Francji, wyrażającą się m.in. w dużej liczbie wybitnych uczniów, wykorzystywał do różnych

reform życia artystycznego. Po upadku Napoleona przebywał na wygnaniu w Brukseli. David dążył do

odrodzenia malarstwa przez naśladowanie sztuki antycznej, proponował jednocześnie starożytne wzorce

moralne ( Śmierć Sokratesa , Brutus). Surowy koloryt, jasna kompozycja, inspirowana często malarstwem

N. Poussina i podniosły temat były nośnikami moralnej czystości (Przysięga Horacjuszy) . Postawę tę

próbował David konsekwentnie realizować w czasie rewolucji, tak w swojej kontrowersyjnej działalności

publicznej, jak i w malarskiej (Przysięga w sali do gry w pilkę, Śmierć Marata , dekoracje okazjonalne).

Jako cesarski doradca artystyczny wielokrotnie portretował Napoleona, rejestrował wielkie wydarzenia

jego panowania w ogromnych płótnach, nieposiadających już jednak inwencji wcześniejszych prac

( Koronacja) . Osłabienie siły twórczej trwało już do końca życia. W Brukseli malował głównie

sentymentalne sceny mitologiczne i homeryckie. David wywarł wielki wpływ, głównie kompozycjami

wielofigurowymi, na malarstwo akademickie XIX w. w wielu krajach. Obecnie szczególnie cenione są

jego precyzyjne rysunki o tematyce antycznej oraz pejzażowe i portrety olejne. Pomnikowe,

monumentalne wizerunki (Stanisław Kostka Potocki na koniu) oraz kameralne portrety, zwłaszcza

kobiece imponują przenikliwością charakterystyki i subtelnością kolorystyczną oraz fakturalną.

Sabinki

Śmierć Sokratesa

Portret pani Recamier

Bonaparte na przełęczy św. Bernarda

Koronacja Napoleona

Portret Stanisława Kostki Potockiego

Śmierć Marata

Przysięga Horacjuszy

Przywódcą artystycznym malarzy klasycyzmu (zwłaszcza w ich sporze z romantykami) był J.

A. D. Ingres.

JEAN AUGUSTE DOMINIQUE INGRES [ęgr] (1780-1867)

Uczeń J.L. Davida, tworzył w Rzymie, Florencji i w Paryżu. Członek akademii. Przez pewien czas

prowadził też pracownię. Początkowo Ingres był krytykowany za zbyt suchy linearyzm swej archaicznej

stylizacji (Wergiliusz czytający Eneidę). Wkrótce jednak zdobył publiczność dzięki portretom w stylu

Rafaela . Rozgłos przyniosły mu kompozycje historyczne i alegoryczne (Jowisz i Tetyda, Śluby Ludwika

XIII). W swoim zainteresowaniu archaicznym antykiem (Apoteoza Homera, graficzna stylistyka

rysunków), orientem (liczne odaliski), w doborze literackich inspiracji (Paolo i Francesca wg Dantego)

Ingres był bliski romantykom, choć jego linearyzm ustawicznie przeciwstawiano koloryzmowi E.

Delacroix. Do arcydzieł należą portrety pełne spokojnej siły, o zdecydowanym konturze i harmonijnym

kolorycie (Pan Bertin) i akty, w których konkurował z klasycznym pięknem Rafaela i rzeźby greckiej

(Źródlo). Tak pojmowany ideał klasyczny prowadził Ingresa do stosowania gładkiej, starannej faktury i

łagodnego modelunku, równomiernie budującego plastyczność brył. W dążeniu do perfekcji tworzył

dziesiątki szkiców, a obrazy przerabiał niekiedy po kilkudziesięciu latach (Łaźnia turecka). Portrety

Ingresa rysowane ołówkiem należą do najwybitniejszych w dziejach europejskiego rysunku. Jako

pedagog Ingres wywarł wielki wpływ na malarstwo akademickie.

Łaźnia turecka

Portret Panny Riviere

Źródło

Wielka Odaliska

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: