Toksykologia – wyklad 9 04.12.2006
Trikrezylofosforan – ma znaczenie w toksykologi klinicznej i zywnosci. Jest to weglowodor, pochdna kwasu fosforowego gdzie w miejscu grupy fosforanowej wbudowane sa 3 pierscienie. Jest to zw ma szczegolne wlasciwosc tokyczne. Narazenie na ten zwiazek jest dosyc szerokie – stosowany jako plastyfikator. Zawiera sie w pierwszej klasie toksycznosci LD50 10-30 mg/kgmc. Dawka smiertelna dla czlowieka 70 dkg.
Losy w organizmie:
- wchlania sie przez przewod pokarmowy i skore, inhalacyjnie
Rozmieszczenie
- tkanka nerwowa, rozmieszcza sie chetnie na wodzie, objetosc dystrybucji wysoka. Wydala sie glownie z moczem.
Szkodliwosc
- kumuluje sie w otoczce mielinowej, jego dzialanie ujawnia sie w synapsie, hamuje aktywnosc esterazy acetylo cholinowej. Syndromy objawow muskarynowych, nikotynowych. Neurotoksycznosc opoznienoa ujawnia sie po kilkunastu dniach od narazenia,a zwiazana jest z zahamowanie w mozgu esterazy neurotoksycznej. Gatunki najbardziej podatne na zahamowanie tej esterazy to czlowiek i kury.
W obrazie klinicznym opisane sa 2 etapy. Niespecyficzne objawy tj wymioty, bole brzucha, odbarczane – napinanie miesni brzucha. Po objawach niespecyficznych pojawia sie 2 faza objawow – porazenia zakonczen nerwowowych, szczegolnie wlokien ruchowych, zaczynajace sie od tylu, zanik rekacji miescni tlowia, u ludzi stop i dloni, u zwierzat konczyn. Ludzie odczuwaja mrowienie konczyn, moze dojsc do calkowitego porazenia.
W obrazie klinicznym zatrucia obserwuje sie zmiany zwyrodnieniowe watroby, rdzenia kregowego, zmiany w mozgowiu, nerkach, ogniska martwicze w miescniach posladkowych i obrzeki miesni.
Leczenie podejmuje sie przez uczynnienie funkcjonowania ukladu nerwowego. Podaje sie duze ilosci witaminy B szczegolnie B1, zalecanie jest plukanie zoladaka z dodatkiem 10% gliceryny, w celu przeczyszczenia mozzna zastosowac siarczan sodu.
Ropa naftowa i jej produkty
Jest to mieszanina weglowodowro aromatycznych i alifatycznych. Ropa uralska zawiera wiecej aromatycznych.
Budowa chemiczna – wiazania nienasycone sa bardziej toksyczne.
Narazenie – u zwierzat w skutek wypicia wody, skrzenia srodowiska, zwiazki te sa stosowane jako emulgatory w pestycydach. Z ropy naftowej w wyniku cracingu otrzymuje sie etery, benzyny lekkie, ciezkie, nafte, oleje smarowe,
Lzejsze weglowodry alifatyczne sa bardzo lotne, wchlaniaja sie inhalacyjnie, przez skore, oraz przy narazeniu alimentarnym z przewodu pokarmowego – C1 – C4.
Frakcje C5 – C8 charakteryzuja sie mniejsza lotnoscia ale wieksza toksycznoscia
Frakcje ciezkie powyzej C9, naraznie poprzez przewod pokarmowy.
Biodostepnosc stosunowo dobra
Rozmieszczenie w organizmie – szukaja tk o duzej zawartosci tluszczu
Biotransformacja – zwiazki te ulegaja utlenieniu, sprzeganiu z grupa siarczanowa. Eter dietylowy nie ulega zadnej biotransformacji.
Eliminacja przez pluca, nerki, z zolcia, z trescia przewodu pokarmowego. Czesc ulega zdeponowaniu w tk tluszczowej – zwiazki te utrzymuja sie w organizmie rzez kilkadziesiat dni.
Dzialanie toksyczne – C1 – C4 – powoduja niedotlenienie i objawy znieczulenia ogolnego. C5 – C8 !! n heksan ulega biotransformacji okreslanej jako bioaktywacja, n-heksan -> 2 heksanol -> 2,5 heksandiol <-> 5 hydroksy 2 heksanon -> 2,5 heksandion
n-heksan -> 2 heksanol <-> 2 heksanon <-> 5 hydroksy 2 heksanon -> 2,5 heksandion
miejsce dzialania do uklad nerwowy, doprowadza do poraznia osrodka oddechowego - 2,5 heksandiol
forma niezmetabolizowana dziala depresujenie na OUN, wywoluja zmiany na skorze poprzez dzialanie drazniace, alergie, nablonniaki – nowotwor.
Mieszanina okreslana jako ropa naftowa – jest to wypadkowa dzialania toksycznego dzialania zwiazkow aromatycznych i alifatycznych. Doprowadza do zmian obrazu kwrwi, dziala na procesy krwiotworcze, nefrotoksycznie – pojawia sie bialko w moczu.
Objawy kliniczne u przezuwaczy – obserwuje sie anoreksje, brak przezuwania, wzdecia i zaparcia w wyniku porazenia motoryki przewodu pokarnowego. Przy lzejszych frakcjach dochodzi do twardego kalu, przy przewadze ciezszych frakcji ma miejsce biegunka.
Obserwuje sie nadpobudliwosc a pozniej depresje, dreznie miesni, zaburzenie widzenia, oslabienia konczyn i miesni, nieskoordynowane ruchy, przyspieszenie tetna i oddechow. Wystepuja dudniace tony serca. Pienia sie, moga doprowadzic do zachlystowego zapalanie pluc, dusznosc.
Zatrucia zewnetrzne – u wszytskich gatunkow obserwuje sie wypadanie wlosa, nadwrazliwosc na dotyk, objawy zapalenia skory, zgrubienia, wyprysk, swiad, przyspieszenie oddechow i tetna.
Zmiany patologiczne – zapach ropopochodnych przy sekcji, krwawienie blon sluzowych przewodu pokarmowego, zwyrodnienie watroby i nerek. Przy aspiracji do pluc, zapalenie oplunej, plyn w jamieoplucnowej, objawy obrzeku i zapalenia pluc.
Leczenie przy narazeniu zewnetrznym
Mycie w cieply roztworze detergentu – 40 45 st, suszenie, umieszczenie w ciemnym miejscu, obfity pokarm i spokoj – to u kur
Koty i psy – mycie w cieplej wodzie mydlem kwasnym, suszenie, umiezczenie w cieple, podawanie antybiotykow i kortykosterydow.
Przy narazeniu wewnetrznym – szczegolnie przezuwacze – lewarowanie tresci zwacza, w miejsce parti wyrzuconych wprowadza sie przeszczepy tresci od zdrowych zwierzat. Podaje sie srodki przeczyszczajace, podtrzymujace krazenie i oddychanie.
Benzyna ekstrakcyjna – dzialanie pobudzajace pozniej depresyjne na OUN. Obserwuje sie drgawki, wymioty, zwolnienie oddechu, przyspiesznie tetna, przekrwienie skory i blon sluzowych, smierc w wyniku poraznie osrodka oddechowego. Podoostre - zapalenie gardla, spojowek, niedokrwistosc, zmiany skorne – pekanie, wypryski.
Benzyny pelne maja wieksza toksycznosc niz ekstrakcyjne
Eter dietylowy – zastrzezenia toksykologiczne
- dziala tylko narkotycznie – w pierwszej fazie pobudzajaco pozniej depresyjnie
- bardzo dobrze sie rozieszcza, do kilku minut
- ponad 90% jest eliminowane przez pluca co prowadzi do draznienia drog oddechowych
- zachodzi reakcja chemiczna, w obecnosci tlemu eter utlenia sie do nadtlenku dihydroksyetylu ktory dziala cytotoksycznie.
- moze prowadzic do powstania uczylen
- niezyt oskrzeli, zapalenie pluc
- moga pozostawac efety dzialania na OUN
- spadek parametrow krwi
Wielopierscieniowe weglowodory aromatyczne
Antracen, benzo a piren, dibenzo ah antracen – sa to zwiazki ktore wystepuje wszedzie, emitowane w wyniku spalania przemyslowego – gazownictwo, hutnictwo, przemysl gumowy. Bardzo latwo wnikaja do organizmu, sa lipofilne, inhalacyjnie, przez przewod pokarmowy.
Rozmieszczaja sie glownie w tluszczach, gruczole mlekowym.
Biotransformacja z udzialem enzymow mikrosomlanych, w 1 etapie dochodzi do powstania metabloitow reaktywnych – elektronofilne pochodne, bardzo silnie reaguja ze wszytskimi zwiazkami endogennymi – DNA, bialka etc. Wiaza sie one kowalencyjnie z DNA, RNA, bialkami – twoza sie addukty. Reakcje 2 fazy – sprzeganie z kw siarkowym, glukuronowym, glutationem.
Zatrucia ostre nie wystepuja, ale sa to zwiazki ktore wystepuja w zywnosci. Bada sie ich zawartosc w roznego rodzaju przetworniach. Wedzenie jest zrodlem tych zwiazkow.
dibenzo ah antracen jest 5 razy bardziej tosyczny niz benzo a piren
Dym papierosowy zawiera 100 zwiazkow WWA.
Cechy WWA
- indukcja enzymow mikrosomalnych,
- dzialanie rakotworcze
- NDS 0,002 mg/m3
Azotany/azotyny a karcynogenez
- azotyny = substra do syntezy nitrozomain + kw srodowisko
NO2 + amidy/amin= nitrozoaminy
- dodatnia korelacja mmiedzy czestoscia wystepowania raka zoladka u ludzi i iloscia azotu pobieranego w diecie
- w populacji o wysokiej zapadalnosci na raka zoladka wydalanie azotanow i lub nitrozoamin jest wyzsze.
Optymalne warunki pH dla procesow nitrozowania
Rodzaj zwiazku azotowego pH
Aminy drugorzedowe 3,0 – 3,5
Aminy trzeciorzedowe 3,0 – 3,4
Amidy <2
Czwartorzedowe sole amonowe 5,6
Aminokwasy – prolina 2,5
Nitrozoaminy
R1
\
N-N=O
/
R2
R1, R2 grupy arylowe, acylowe, alkilowe
DMNA – dwumetylonitrozoamina
DENA – dwuetylonitrozoamina
Toksycznosc nitrozoamin
Ostra dzialanie kancerogenne
DL50 mg/kgmc x razy
DMNA 40 0,25
DENA 280 0,25
DPNA 480 2
DBNA 1200 10
Nitrozoaminy wykazuja wszystkie dzialania odlegle
- kancerogenne
- mutagene
- teratogenne
- embriotoksyczne
Dzialanie kancerogenne nitrozoamin
Specyficznosc narzadowa
Gatunek narzad
DMNA szczur, nerki
chomik watroba
DBNA szczur, pecherz moczowy
mysz pecherz moczowy
Dibutyleno mysz zoladek
nitrozoamina szczur przelyk
Zrodla narazenia na zwiazki nitro i nitrozopochodnie
Azotany azotyny nitrozoaminy
Zrodla zewnetrzne
- warzywa - peklowane mieso - zywnosc
- woda studzienna - skazona zywnosc - gumy
- peklowane mies - skazonwa woda - kosmetyki
- nawozy szt - leki
- palenie tytoniu
Zrodla wewnetrzne
- powstawanie z NO2 - powstawanie w slinie - powstawanie z NO2
i zoladku ze spozytego NO3
Zawartosc azotanu w swiezych roslinach
Grupa rosliny mg NO3/kg mg N-NO3
5 burak 100 – 7800 22 – 1760
Salata 90 – 14000 20 – 3161
Seler 50 – 5500 11 – 1241
Szpinak 2 – 7400 0,4 – 1670
4 pietruszka 0 – 4100 0 – 925
Rabarbar 0 – 3500 0 – 790
Cykoria 0 – 4000 0 – 903
Por 20 – 5000 4 – 1100
3 marchew 0 – 3000 0 – 677
Kapusta 30 -5500 7 – 1241
2 brokuly 140 – 2300 31 – 519
Kalafior 53 – 4500 12 – 1016
Ogorek 17 – 570 4 – 128
Cebula 20 – 800 4 – 180
1 szparagi 3 – 700 0,6 – 158
Groch 20 -100 4 – 22
Kartofle 57 – 1000 12 – 225
Pomidory 0 – 170 0 - 38
kws_14