Etyka zawodowa, deontologia, zbiór norm moralnych określających postępowanie przedstawicieli danego zawodu. Etyka zawodowa przybiera często formę kodeksu etycznego danego zawodu, opisującego akceptowany społecznie ideał.
Etyka (z greckiego éthikós – zwyczajny; éthos – obyczaj, zwyczaj),
1. zespół norm i ocen moralnych charakterystycznych dla danej zbiorowości społ. (np. grupy społecznej, klasy, warstwy, środowiska);
2. filozoficzna nauka o moralności, zajmująca się wyjaśnieniem i ustalaniem takich kategorii, jak dobro i zło, odpowiedzialność, sumienie, powinności oraz wytyczaniem zasad i norm moralnego postępowania. Dzieli się na aksjologię (teorię wartości) i deontologię (naukę o powinnościach). Obserwując rzeczywistość, można zauważyć, że istnieją ścisłe związki między moralnością ® polityką. Wyróżnić można cztery sposoby zachowania w zależności od przyjętych zasad:
a) nadrzędność norm moralnych nad politycznymi – zakłada, iż jednostka (polityk) powinna być wierna uznawanym zasadom moralnym;
b) nadrzędność polityki nad moralnością – oznacza, że interes polit. jest ważniejszy niż obowiązujące zasady moralne; makiawelizm;
c) polityka i moralność są niezależne (autonomiczne) – działanie polityczne tylko do pewnego stopnia poddane jest ocenie moralnej, a akceptowanie przez jednostkę autonomiczności polityki i moralności jest równoznaczne z jej odcinaniem się od spraw bieżącego życia społecznego i politycznego; klerkizm;
d) między celami polityki a zasadami moralnymi istnieje wzajemna więź – formy aktywności politycznej jednostki powinny być oceniane z punktu widzenia moralnego, ale zarazem normy moralne nie mogą hamować osiągnięcia celu politycznego.
Prawo, będąc zespołem reguł postępowania ludzi, nie jest jedynym regulatorem zachowania się pewnych grup społecznych. Zajmuje niewątpliwie bardzo ważne miejsce, jednak w pewnych sytuacjach ktoś może zdecydować się na postępowanie sprzeczne z prawem, ale zgodne z etyką.
Zagadnienie związków między prawem i etyką występuje w większości koncepcji filozoficznych, od starożytności po współczesność. Nie jest to jednak problem zaprzątający myśli tylko i wyłącznie filozofów.
My, zwykli ludzie, czasami całkowici laicy zastanawiamy się często jak nasze prawo ma się do etyki. Ileż razy słyszeliśmy jak ktoś mówi, że prawo jest nieetyczne, niemoralne a czasami nawet nieludzkie. Co to znaczy,że pewne przepisy prawa są dla niektórych z nas nieetyczne?
Aby odpowiedzieć na to pytanie należy przeprowadzić małą analizę prawa i etyki oraz wzajemnych relacji, które istnieją pomiędzy nimi.
Etyka to pewna teoria dobra i zła oraz system sądów moralnych. Współcześnie przez etykę rozumie się najogólniej naukę o moralności. Na wstępie ustalmy czym w ogóle są normy moralne i czym się charakteryzują.
Przez normy moralne rozumie się pewne reguły postępowania, które w określonej grupie społecznej domagają się poważania i są najczęściej akceptowane. Zawierają one w sobie pewną powinność postępowania, tzn. takie zwroty, jak: "powinno się", "należy" lub "trzeba".
Normy etyczne (moralne) wskazują jak człowiek powinien postępować wobec innych ludzi, a także wobec samego siebie. Jedne z nich mają formę zakazu a więc zobowiązują do pewnych czynów, np. "nie kłam", inne nakazu a więc zobowiązują do określonych działań, np. "powinno się zawsze mówić prawdę".
Normy prawne różnią się od norm moralnych tym,że wiążą się z nimi sankcje przymusu państwowego wobec jednostki, zawarte w systemie kar i nagród, np. kara pozbawienia wolności, grzywna, wywłaszczenie, wyróżnienie, nagroda lub tytuł honorowy.
Natomiast do przestrzegania norm moralnych zmusza nas opinia społeczna, potępieniełamania tych norm przez innych, często nawet własne sumienie, które to nie zawsze muszą się pokrywać z oceną prawną.
Powszechnie uważa się, że etyka jest pierwotna w stosunku do prawa. To znaczy, że stanowi jego punkt oparcia i jest źródłem norm prawnych oraz ostateczną instancją rozstrzygania sporów dotyczących tego czy prawo jest w ogóle ?sprawiedliwe?.
Znajduje to bowiem swój wyraz w odwoływaniu się prawodawstwa do zasad współżycia społecznego (art.5 kodeksu cywilnego: ?Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno ? gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.?), które są faktycznie przeniesione ze sfery etycznej poprzez takie określenia jak: niskie pobudki, cel niegodziwy, itp.
Czasami pojawia się także pogląd przeciwny. Wynika on z faktu, iż prawo również w dużej mierze oddziałuje na moralność kształtując ją, a czasami nawet, wyprzedzając w sytuacjach takich, w których niektóre prawnie dozwolone czyny spotykają się z ostrym potępieniem moralnym.
Podsumowując można bez obaw stwierdzić,że większość przepisów prawa jest w pełni akceptowana przez panującą moralność. Jest to jednak większość, a nie wszystkie, istnieją bowiem przypadki, kiedy prawo koliduje z zasadami etycznymi i przez to nierzadko wywołuje oburzenie społeczne.
ela199117