01-Edukacja informatyczna.doc

EDUKACJA INFORMATYCZNA –

INFORMATYKA a TECHNOLOGIA INFORMACYJNA

1.  Kilka podstawowych definicje i faktów, dla porządku

Wyjaśnimy tutaj znaczenie dwóch terminów: informatyka i technologia informacyjna, głównie w odniesieniu do edukacji. Dokładne zdefiniowanie, czym jest informatyka i co to jest technologia informacyjna, napotyka dzisiaj na duże trudności, gdyż te dwa obszary działalności człowieka znajdują się w stadium nieustannego rozwoju i zmian, w tym również oddziaływań społecznych.W skrócie, informatyka jest dziedziną naukową, a technologia informacyjna
to zastosowania informatyki i innych powiązanych z nią technologii, przy czym te zastosowania w coraz większym stopniu są profesjonalnym korzystaniem z osiągnięć i rozwiązań technologicznych.

W dokumentach UNESCO można znaleźć następujące trzy określenia:

Informatyka to dziedzina nauki, zajmująca się głównie projektowaniem, realizacją, ewaluacją, wykorzystaniem i utrzymywaniem systemów przetwarzania informacji, z uwzględnieniem sprzętu, oprogramowania, aspektów organizacyjnych i ludzkich oraz konsekwencji przemysłowych, handlowych, publicznych i politycznych.

Technologia informatyczna to technologiczne zastosowania informatyki
w społeczeństwie.

Technologia informacyjna [1](ang. Information Technology), a szerzej, technologia informacyjna i komunikacyjna – TIK (ang. Information and Communication Technology – ICT), to połączenie technologii informatycznej z innymi, związanymi z nią technologiami, głównie
z technologią komunikacyjną; służą one wszechstronnemu posługiwaniu się informacją.

W tym terminie, wątpliwości może budzić połączenie słowa technologia[2] (określenia związanego z procesem) ze słowem informacja (w tradycyjnym sensie jest to obiekt o ustalonej formie zapisu). Ma ono jednak głębokie uzasadnienie we współczesnej postaci informacji i w sposobach korzystania z niej. Informacji towarzyszą bowiem nieustannie procesy i działania. Zarówno sam obiekt – informacja, zwłaszcza w postaci elektronicznej – niemal w każdej chwili ulega zmianie (poszerzeniu, aktualizacji, dopisaniu powiązań, nowym interpretacjom itd.), jak i korzystanie z niej jest procesem.

To powinno znaleźć swoje odbicie również w edukacji.

W niektórych opracowaniach informatyka jest definiowana jako algorytmika, czyli dziedzina wiedzy i działalności zajmująca się algorytmami. Odnosi się to jednak zwłaszcza do rozważań bardziej teoretycznych niż praktycznych, chociaż nie jest to specjalne zawężenie zakresu informatyki w znaczeniu podanym powyżej, gdyż w tym określeniu można odnaleźć także pozostałe pojęcia stosowane do definiowania informatyki:

komputery – jako urządzenia, za pomocą których są wykonywane algorytmy, informację – jako materiał, który przetwarzają i produkują algorytmy i programowanie – jako metodę zapisywania algorytmów .

Nie wytrzymało próby czasu uznawanie za informatykę wszystkiego, co jest związane
z komputerami, a za informatyka – każdego użytkownika komputerów, obecnie bowiem komputery są stosowane niemal w każdej dziedzinie, głównie jednak jako „procesory informacji”.Na potrzeby edukacyjne, a głównie z myślą o metodyce nauczania, zwróćmy uwagę na jeszcze jedną różnicę między technologią informacyjną, a informatyką:· technologia informacyjna, jako zastosowania informatyki (czyli komputerów, sieci komputerowych i ich oprogramowania),
jest związana z posługiwaniem się gotowymi produktami informatycznymi w pracy z informacją: edytor służy do komponowania tekstów, arkusz kalkulacyjny – do planowania i wykonywania obliczeń, przeglądarka do prezentowania informacji wyszukanej w zasobach sieciowych itd.; to korzystanie z gotowych programów może mieć jednak charakter działań oryginalnych, gdyż tworzymy np. teksty, ilustracje, prezentacje, schematy obliczeń, strony WWW itp.

Powyższy model rozwoju technologii informacyjnej w edukacji jest przydatny również do modelowania rozwoju kompetencji informatycznych nauczycieli i uczniów.

2. Edukacja informatyczna – w jakim miejscu jest polska szkoła?

Zadania w zakresie edukacji informatycznej, jakie stają dzisiaj przed systemem edukacji, nie tylko w Polsce, można ująć w trzech grupach:

A. Umożliwienie wszystkim uczniom poznania podstaw technologii informacyjnej i informatyki – służą temu wydzielone zajęcia informatyczne na wszystkich etapach kształcenia.

B. Uwzględnienie technologii informacyjnej w programach różnych przedmiotów i zintegrowanie jej z tymi przedmiotami oraz pakietami edukacyjnymi (np. podręcznikami).

C. Wykorzystyanie technologii informacyjnej jako pomocy w poznawaniu i w nauczaniu innych dziedzin w tych sytuacjach, gdy jest to celowe
i korzystne.

Odzwierciedleniem tych zadań w obowiązującej podstawie programowej jest zapis wśród ogólnych zadań szkoły, czyli odnoszący się do wszystkich etapów edukacyjnych oraz do wszystkich przedmiotów, który brzmi:

Nauczyciele stwarzają uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:

poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się technologią informacyjną
i komunikacyjną.

Doceniono również znaczenie technologii informacyjnej dla wszystkich etapów i dziedzin kształcenia.

·          W szkole podstawowej (w klasach IV – VI) uczniowie poznają podstawy posługiwania się komputerem (2 godz. w cyklu kształcenia),

·          w gimnazjum (2 godz. w cyklu kształcenia) – kontynuują naukę w tym samym kierunku i dodatkowo zdobywają podstawowe kompetencje związane
z rozwiązywaniem problemóww postaci algorytmicznej.

·          W szkole ponadgimnazjalnej: wszyscy uczniowie pogłębiają swoją wiedzę
i umiejętności informatyczne na wydzielonych zajęciach z technologii informacyjnej (2 godz. w cyklu kształcenia), korzystają z tej technologii
w poznawaniu swoich dziedzin kierunkowych, mogą również kształcić się
w rozszerzonym zakresie informatyki (od 4 do 8 godzin w cyklu kształcenia)
i wybrać informatykę jako jeden z przedmiotów maturalnych, niestety jako przedmiot nadobowiązkowy.

3. Edukacja informatyczna – propozycja rozwiązań

Projektując zmiany w podstawie programowej, dotyczące edukacji informatycznej i roli technologii informacyjnej należy przyjąć następujące założenia podstawowe:

1. W zmienionej podstawie programowej miejsce i rola informatyki oraz technologii informacyjnej nie powinny ulec osłabieniu. Byłoby to bowiem krokiem wstecz w stosunku do kształtowanego w polskim systemie edukacyjnym od blisko 20 lat kierunku rozwoju edukacji informatycznej, bazującego na mocnych podstawach profesjonalnych, osadzonych na badaniach w dziedzinach zarówno informatycznych, jak
i pedagogicznych i społecznych.

2. Odpowiednio wysoki priorytet należy nadać propozycjom rozwiązań, które zostały opracowane przez zespoły działające przy Radzie ds. Edukacji Informatycznej
i Medialnej (MEN), m.in. opracowano podstawę programową dla nauczania informatyki w liceum na dwóch poziomach kształcenia i związane z nimi standardy wymagań maturalnych.

Konkretne rozwiązania dla poszczególnych etapów edukacyjnych

Uwaga terminologiczna.

Termin technologia informacyjna występuje w języku polskim w liczbie pojedynczej, dziwić więc może pojawienie się go w liczbie mnogiej w drugiej wersji założeń nowej podstawy programowej (z 15.11.2004). Uważam, że nie ma potrzeby wprowadzania tego zamieszania terminologicznego.

Ogólne zadania szkoły Ogólne zadania szkoły powinno obejmować (sformułowanie z obowiązującej podstawy programowej):

Poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz efektywnego posługiwania się w tym technologią informacyjną i komunikacyjną.

Komentarz. Ze względu na ponad przedmiotowy charakter technologii informacyjnej, zadania szkoły z nią związane powinny zostać ‘wyciągnięte’ ponad przedmioty i etapy edukacyjne. Podobnie jest w obowiązującej podstawie programowej.

Wydzielone zajęcia informatyczne

Etap I (klasy I – III)W sformułowaniach obowiązującej podstawy programowej jest wiele odwołań do korzystania z technologii, np. wykorzystanie komputera do zabawy, rekreacji, nauki i pracy i wiele innych, podobnych. Ale tego typu punkty z obecnych treści nauczania nie pasują do żadnego przedmiotu, proponowanego w nowej podstawie programowej.

Struktura przedmiotowa wyklucza wiele treści kształcenia zintegrowanego, nie należących do żadnego przedmiotu, ale odpowiednich dla tego etapu edukacyjnego, i to jest niestety słaba strona proponowanej zmiany w nowej podstawie programowej.

Należy jednak wziąć pod uwagę, że w krótkim czasie wszystkie szkoły podstawowe będą całkiem nieźle (za pieniądze unijne) wyposażone w pracownie komputerowe.
Nie dopuszczanie do nich zajęć z Etapu I będzie dla tych dzieci niezasłużoną karą.

Uważam, że nowa podstawa programowa nie może pogarszać sytuacji dzieci, cofać je w możliwościach rozwoju i dostępu do tych środków, które w szkole są udostępniane wszystkim uczniom.

Etap II (klasy IV – VI)

Propozycja połączenia techniki z technologią informacyjną jest powrotem do starej
i zarzuconej koncepcji, bazującej na uproszczeniu, że komputer jest urządzeniem technicznym, takim samym jak: młotek, obrabiarka, kuchenka mikrofalowa, telewizor na pilot itp. Podobnie nigdzie w świecie, w znanych mi dokumentach programowych edukacji, nie włącza się technologii informacyjnej do techniki, ani na odwrót. Oczywiście to nie wyklucza obecności technologii informacyjnej na technice, pod tym względem technika niczym nie różni się od innych przedmiotów. Nie ma natomiast żadnej potrzeby, by traktować komputer i jego urządzenia jako obiekty techniki – są one zbyt złożone technicznie, by były przedmiotem zajęć w szkole. Natomiast zasady ich funkcjonowania wystarczy, że są omawiane przy okazji funkcjonowania zestawu komputerowego, co jest przedmiotem zajęć z technologii informacyjnej.

Inne przeciwwskazania:Przygotowanie nauczycieli – wielu nauczycieli uczących technologii informacyjnej jest po studiach podyplomowych z informatyki i nie są to nauczyciele techniki. Czy więc ten nowy przedmiot miałoby uczyć dwóch nauczycieli?Propozycja:

Pozostawienie technologii informacyjnej jako osobnego przedmiotu w wymiarze 2 godzin w cyklu kształcenia.

Etap III – gimnazjum

Propozycja:Zakres przedmiotu informatyka w obecnej podstawie programowej powinien pozostać zakresem przedmiotu technologia informacyjna w zmienianej podstawie programowej.Wymiar godzinowy powinien zostać zwiększony do 3 godzin w cyklu kształcenia. Umożliwi to szersze potraktowanie aspektów czysto informatycznych, a także zwiększy szanse prowadzenia zajęć z technologii informacyjnej przez wszystkie trzy lata gimnazjum.

Obecnie odczuwa się coraz większą potrzebę wyjaśnienia uczniom gimnazjum istoty informatyki i różnic między informatyka a technologią informacyjną. Jest to im potrzebne z dwóch względów:· dla lepszego zrozumienia samej technologii informacyjnej, jako dziedziny zastosowań informatyki;

· by kończąc gimnazjum uczniowie bardziej świadomie obierali dalsze kierunki kształcenia i specjalizacji; dość często bowiem kojarzą mylnie posługiwanie się komputerem jako zajmowanie się informatyką.Propozycja:1. Technologia informacyjna w wymiarze 2 godzin w cyklu kształcenia dla wszystkich

uczniów, którzy nie wybierają informatyki.2. Informatyka jako przedmiot fakultatywny (czyli do wyboru):· w programie informatyki jest zawarta również odpowiednio zintegrowana technologia informacyjna;· informatyka występuje na dwóch poziomach, podstawowym i rozszerzonym;
na poziomie podstawowym w wymiarze: 4 godziny (na przykład, w kolejnych latach 2+2+0+zajęcia przedmaturalne), a na poziomie rozszerzonym w wymiarze 6 godzin. (na przykład, w kolejnych latach 3+2+1+zajęcia przedmaturalne). Uwaga.Obecnie wymiar ten wynosi 2 godziny na technologię i 5 – 8 na informatykę,
w zależności od szkoły.Technologia informacyjna w innych przedmiotach na wszystkich etapach kształceniaNa wzór brytyjskiej „podstawy programowej” National Curriculum, nasza podstawa programowa każdego przedmiotu powinna zawierać ogólne sformułowanie w rodzaju:

Uczniom należy umożliwić, w odpowiednich sytuacjach, rozwijanie i stosowanie umiejętności posługiwania się technologią informacyjną w poznawaniu ... i tutaj następuje nazwa przedmiotu.

Ponadto, szczegółowe zapisy (dotyczące celów i zadań kształcenia, treści, osiągnięć, standardów egzaminacyjnych) w podstawach programowych poszczególnych przedmiotów powinny odnosić się do konkretnych sposobów posługiwania się technologią informacyjną.

Zapisy w podstawie programowej dotyczące wykorzystania technologii informacyjnej
w poznawaniu różnych dziedzin (przedmiotów) i w innych działaniach uczniów i nauczycieli w szkole powinny zostać skoordynowane z zapisami dotyczącymi wydzielonych zajęć informatycznych (z informatyki i z technologii ...