nowotwory.pdf

NOWOTWORY

1. Definicja

Nowotwr jest nieprawidþowĢ tkankĢ, ktra rozrasta siħ w nadmiarze i w sposb

nieskoordynowany z tkankami prawidþowymi, przy czym nadmierna proliferacja

utrzymuje siħ mimo wyeliminowania czynnika, ktry jĢ wywoþaþ. Nadmiernej proliferacji

towarzyszĢ zaburzenia rŇnicowania komrek, jest ona bezcelowa dla organizmu i dla

niego szkodliwa. Nowotwr do pewnego stopnia roĻnie autonomicznie, chociaŇ jego

wzrost jest uzaleŇniony od dopþywu krwi gospodarza i niekiedy od sytuacji hormonalnej.

Nowotwr moŇe powstaę z kaŇdej tkanki, ktrej komrki zachowaþy zdolnoĻę do

rozmnaŇania.

Naukħ zajmujĢcĢ siħ nowotworami nazywamy onkologiĢ (gr. onkos - guz). Guz jest

pojħciem szerszym od nowotworu. Guzy mogĢ byę nowotworowe i nienowotworowe np.

zapalne, krwotoczne i inne. Nowotwory dzielimy na niezþoĻliwe i zþoĻliwe.

Utkanie nowotworowe moŇe byę w rŇnym stopniu zrŇnicowane , czyli podobne do

tkanki, z ktrej nowotwr siħ wywodzi. Im struktura nowotworu jest bardziej zbliŇona do

tkanki prawidþowej tym jest on mniej zþoĻliwy.

KaŇdy nowotwr zbudowany jest z dzielĢcych siħ komrek nowotworowych i

þĢcznotkankowego podĻcieliska z naczyniami.

2. Nazewnictwo nowotworw

Nazwa nowotworu pozwala wnioskowaę o jego pochodzeniu, obrazie morfologicznym a

takŇe o jego biologii.

a) nowotwory þagodne

Nazwħ nowotworu þagodnego w jħzyku þaciıskim tworzy siħ przez dodanie koıcwki Î

oma do nazwy komrki lub tkanki, z ktrej nowotwr siħ wywodzi.

Do nowotworw þagodnych pochodzenia nabþonkowego zaliczamy:

- gruczolaka

- brodawczaka

- torbielakogruczolaka

- torbielaka

- torbielakogruczolaka brodawkowatego

Do nowotworw þagodnych pochodzenia mezenchymalnego zaliczamy:

- wþkniak Î z tkanki þĢcznej wþknistej

-tþuszczak Î z tkanki þĢcznej tþuszczowej

- miħĻniak Î z tkanki miħĻniowej

- chrzħstniak Î z tkanki chrzħstnej

- kostniak Î z tkanki kostnej

- naczyniak Î z naczyı

- potworniak dojrzaþy Îwywodzi siħ z wielopotencjalnych komrek rozrodczych, ktre

rŇnicujĢ siħ w kierunku dojrzaþych tkanek dwch lub trzech listkw zarodkowych.

b) nowotwory zþoĻliwe

Nowotwory te dzielimy na dwie grupy:

- nowotwory zþoĻliwe pochodzĢce z tkanki nabþonkowej czyli raki (carcinoma)

- nowotwory zþoĻliwe wywodzĢce siħ z tkanek mezenchymalnych (miħĻniowej,

kostnej, chrzħstnej, þĢcznej, naczyniowej) czyli miħsaki (sarcoma)

Jest jeszcze maþa grupa nowotworw, ktre sĢ zbudowane z raka i miħsaka, nazywamy je

miħsakorakami.

Do rakw zaliczamy:

- raka pþaskonabþonkowego Î pochodzĢcego z nabþonka wielowarstwowego pþaskiego

- gruczolakoraka Î pochodzĢcego z nabþonka gruczoþowego

- raka przejĻciowokomrkowego - z nabþonka przejĻciowokomrkowego drg

moczowych

- raka niezrŇnicowanego Î komrki nie wykazujĢ Ňadnego kierunku rŇnicowania

- rak zarodkowy Î wywodzi siħ z komrek rozrodczych itd.

Do miħsakw zaliczamy:

- tþuszczakomiħsak Î z tkanki þĢcznej tþuszczowej

- wþkniakomiħsak Îz tkanki þĢcznej wþknistej

- chrzħstniakomiħsak Îz tkanki chrzħstnej

- kostniakomiħsak Îz tkanki kostnej

- miħsak naczyniowy Îz naczyı

- miħĻniakomiħsak Î z tkanki miħĻniowej

Nowotwory zþoĻliwe tkanki limfatycznej nazywamy chþoniakami , z tkanki

krwiotwrczej biaþaczkami.

3. Zmiany przednowotworowe i stany przednowotworowe

ZmianĢ przednowotworowĢ nazywamy lokalnĢ zmianħ morfologicznĢ, ktra niesie za

sobĢ zwiħkszone ryzyko wystĢpienia nowotworu zþoĻliwego (z takiej zmiany czħĻciej

rozwija siħ nowotwr zþoĻliwy). Np. gruczolak kosmkowy w jelicie grubym stanowi

podþoŇe rozwoju gruczolakoraka

Stanem przednowotworowym nazywamy jednostkħ chorobowĢ , w ktrej jest

zwiħkszone ryzyko wystĢpienia nowotworu zþoĻliwego (jest to choroba, ktra

predysponuje do rozwoju nowotworu zþoĻliwego). Np. w marskoĻci wĢtroby istnieje

zwiħkszone ryzyko rozwoju raka wĢtrobowokomrkowego.

4. Nowotworzenie wewnĢtrznabþonkowe czyli dysplazja i rak przedinwazyjny

a) Dysplazja

Dosþownie oznacza to zaburzenie rozrostu. Wystħpuje gþwnie w nabþonku i obejmuje

zaburzenia rŇnicowania komrek (atypia cytologiczna) i zaburzenia architektury

nabþonka.

Atypia cytologiczna to zmiany typu:

- powiħkszenie siħ i zmiana ksztaþtu komrek

- nadbarwliwoĻę jĢdra i nieregularnoĻę jego ksztaþtu

- powiħkszenie jĢdra, (ze zmiana proporcji jĢdro\cytoplazma na rzecz jĢdra)

- zwiħkszona liczba jĢder w komrce

- nieprawidþowe figury podziaþu

Zaburzenia architektury nabþonka to zmiany typu :

- nieprawidþowy ukþad komrek naruszajĢcy charakterystyczna warstwowoĻę.

W zaleŇnoĻci od nasilenia tych zmian wyrŇniamy dysplazjħ maþego, Ļredniego i duŇego

stopnia (w nabþonku wielowarstwowym pþaskim). Zmiany dysplastyczne maþego i

Ļredniego stopnia mogĢ ulegaę regresji po usuniħciu czynnika przyczynowego np. po

wyleczeniu zapalenia. Prawdopodobieıstwo, Ňe dysplazja duŇego stopnia przejdzie w raka

inwazyjnego jest duŇa , chociaŇ nie moŇna przewidzieę w jakim okresie czasu. Tak wiħc

zmiany dysplastyczne mogĢ , ale nie musza prowadzię do powstania raka inwazyjnego.

b) rak przedinwazyjny

Rak przedinwazyjny to stan, w ktrym architektura nabþonka zniszczona jest na caþej

jego gruboĻci przez dzielĢce siħ niedojrzaþe komrki z cechami atypii cytologicznej.

Komrki raka przedinwazyjnego zajmujĢ tylko nabþonek i nie naciekajĢ podĻcieliska bo

sĢ od niego oddzielone bþonĢ podstawnĢ. To bardzo waŇne! W nabþonku nie ma naczyı

krwionoĻnych i limfatycznych (sĢ one w poĻcielisku, pod bþonĢ podstawnĢ). Dlatego

komrki raka przedinwazyjnego nie dajĢ przerzutw! Usuniecie nowotworowo

zmienionego nabþonka z niewielkim marginesem tkanek zdrowych prowadzi do

caþkowitego wyleczenia!!! Z biegiem czasu moŇe dojĻę do inwazji bþony podstawnej i

wrastania raka w podĻcielisko.

c)Mikroinwazja

Rak z mikroinwazjĢ to rak z bardzo niewielkim naciekaniem rzħdu kilku mm ( rŇnie w

rŇnych nowotworach). Rak ten ma bardzo dobre rokowanie (5-letnie przeŇycie to98%)

5. Charakterystyka nowotworw zþoĻliwych.

a) cechy makroskopowe

NajwaŇniejszymi cechami nowotworu zþoĻliwego jest naciekanie i niszczenie

okolicznych tkanek oraz zdolnoĻę do dawania przerzutw do wħzþw chþonnych lub

odlegþych narzĢdw, gdzie komrki nowotworowe zagnieŇdŇajĢ siħ i rozrastajĢ i mogĢ

dawaę dalsze przerzuty.

Destrukcyjny, naciekajĢcy wzrost jest jednĢ z podstawowych cech nowotworw

zþoĻliwych. Nowotwory te nie majĢ torebki, grupy komrek nowotworowych naciekajĢ

sĢsiednie tkanki wnikajĢc w nie gþħboko. Dlatego zarys guza leŇĢcego w gþħbi tkanek jest

nieregularny. Czasami komrki naciekajĢ pojedynczo caþy narzĢd nie dajĢc wyraŅnego

guza ( tak czħsto dzieje siħ w ŇoþĢdku, gdzie komrki te pobudzajĢ rozrost tkanki þĢcznej i

Ļciana ŇoþĢdka staje siħ pogrubiaþa twarda i sztywna). Raki zawierajĢce duŇo tkanki

þĢcznej sĢ twarde (np. w sutku naciek jest twardy wypustkami wchodzĢcy w otaczajĢce

tkanki Î podobny do raka, kraba) a raki zawierajĢce maþo tkanki þĢcznej sĢ kruche i

miħkkie). Nowotwory zþoĻliwe z tkanki mezenchymalnej czyli miħsaki wyglĢdem

przypominajĢ miħso ryby (stĢd ich nazwa).

Nowotwory zþoĻliwe leŇĢce na powierzchni(skry, bþon Ļluzowych mogĢ rosnĢę:

- egzofitycznie tzn. nacieka pþytko a gþwna masa nowotworu wystaje ponad

powierzchniħ,

- mezofitycznie tzn. naciek podþoŇa i rozrost ponad powierzchniħ sĢ sobie rwne, czħĻę

Ļrodkowa wrzodzieje a na obwodzie tkanka nowotworowa tworzy waþ (wyglĢd miseczki)

- endofitycznie Î nowotwr nacieka w gþĢb, czħsto jest owrzodziaþy.

Na przekroju zþoĻliwych guzw nowotworowych czħsto widaę martwicħ (kruche, Ňþtawe

masy) lub wylewy krwawe.

b) drogi szerzenia siħ nowotworw zþoĻliwych

- naciekanie okolicznych tkanek

- przerzuty

Gniazda komrek nowotworu zþoĻliwego naciekajĢ rwnieŇ naczynia krwionoĻne i

limfatyczne. Gdy dostana siħ do Ļwiatþa naczynia pþynĢ z prĢdem krwi lub chþonki i

rozsiewajĢ siħ po caþym organizmie. W sprzyjajĢcych warunkach mogĢ zagnieŅdzię siħ w

odlegþych narzĢdach i tam rozrastaę siħ tworzĢc guzy nowotworowe zwane przerzutami.

Raki dajĢ przerzuty najpierw drogĢ chþonnĢ do okolicznych wħzþw chþonnych a dopiero

pŅniej niektre z nich drogĢ naczyı krwionoĻnych. Miħsaki najczħĻciej dajĢ przerzuty

drogĢ krwionoĻnĢ (najczħĻciej do wĢtroby i pþuc) rzadziej natomiast drogĢ chþonnĢ.

- szerzenie siħ drogĢ pþynu mzgowo-rdzeniowego (glejaki w OUN)

- wszczepianie siħ do surowiczych jam ciaþa (np. raki jajnika)

- naciekanie wzdþuŇ wþkien nerwowych

- rozsiewanie siħ przez naturalne przewody np. oskrzela, moczowd

c) szybkoĻę wzrostu

WiħkszoĻę nowotworw zþoĻliwych roĻnie szybko. SzybkoĻę wzrostu zaleŇy od

unaczynienia nowotworu, wpþyww hormonalnych ale przede wszystkim od stopnia

zrŇnicowania nowotworw. Nowotwory niskozrŇnicowane rosnĢ szybciej niŇ

nowotwory wysokozrŇnicowane.

d) cechy mikroskopowe nowotworw zþoĻliwych

d1) stopieı zrŇnicowania nowotworu

Stopieı zrŇnicownia nowotworu oznacza stopieı jego podobieıstwa do tkanki

macierzystej , ktrej powstaþ. JeĻli komrki nowotworowe morfologicznie przypominajĢ

dojrzaþĢ tkankħ to mwimy, Ňe nowotwr jest wysokodojrzaþy (dobrze zrŇnicowany).

Inne nowotwory zbudowane sĢ z komrek tak prymitywnych, Ňe nie moŇemy czħsto

rozpoznaę jakiej tkanki nowotwr powstaþ. Te nowotwory nazywamy

niskozrŇnicowanymi, niskodojrzaþymi, lub nawet niezrŇnicowanymi

(anaplastycznymi). Anaplazja oznacza brak zrŇnicowania.

Nowotwory o niskim stopniu zrŇnicowania majĢ zwykle gorsze rokowanie niŇ

nowotwory o wysokim stopniu zrŇnicowania.

d2) cytologiczne cechy zþoĻliwoĻci:

- wzrost objħtoĻci jĢdra w stosunku do cytoplazmy

- rŇnorodnoĻę wielkoĻci, ksztaþtw i zabarwienia jĢder i caþych komrek

- nadmierna barwliwoĻę jĢder

- nieregularny ksztaþt, wielkoĻę i rozmieszczenie grud chromatyny w jĢdrze

- nieregularny obrys jĢder

- nieregularnie pogrubiaþa bþona jĢdrowa

- duŇe jĢderka o nieregularnym ksztaþcie, czasami kilka jĢderek

- patologiczne figury podziaþu (w ksztaþcie litery X,H,Y)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: