WYKŁAD 6 - 25.11.2008
Zagadnienie ludzkiej moralności.
ARYSTOTELES (ur. 384r. p.n.e. – zm. 342r. p.n.e.), uczeń Platona. Nie można zrozumieć Arystotelesa gdy nie weźmie się pod uwagę wpływu Platona na niego. Urodził się w Stagirze, na obrzeżach świata Greckiego. Przybył do Aten i zaczął uczyć się w Akademii Platońskiej. Po śmierci jego mistrza odchodzi z Akademii w momencie gdy pojawił się spór o to kto ma zostać przewodnikiem Akademii. Wyruszył poszukując wiedzy o naturze i zbierając informacje. Trafił na dwór macedoński na kilka lat, zostając nauczycielem Aleksandra Wielkiego, był w pewien sposób współtwórcą świata Hellenistycznego. Arystoteles, w trakcie gdy Aleksander podbijał świat, wraca do Aten i zakłada konkurencyjną szkołę do Platońskiej, Ikeior. Nie miała ona takiej długiej tradycji i nie przetrwała tak długo jak Platońska. Rozwijała się do czasu panowania Aleksandra Wielkiego, po jego śmierci Ateńczycy przepędzają Arystotelesa, uważając że jest poplecznikiem Aleksandra, znienawidzonego w Atenach. Uważano, że Arystoteles był najbardziej podobnym do Platona i był wierny jego ideałom, z drugiej strony uważa się że był najbardziej radykalnym oraz przeciwnym Platonowi z filozofów.
„Arystoteles był najbardziej nieodrodnym wiernym uczniem Platona”
„Arystoteles był najbardziej radykalnym krytykiem Platona”
Dwie sprzeczne wypowiedzi.
Arystoteles interpretuje Platona – „wychodzi poza niego” i wchodzi z nim w spór.
Szczytem filozofowania, jak i człowieczeństwa, jest oderwanie się od ciała i skupić się na intelekcie, by zrozumieć to co ogólne i uniwersalne. Jest to poznanie intelektualne.
W przeciwieństwie do poznania zmysłowego, które jest oparte tylko na tym co czujemy. Arystoteles jednak uważa, że jeśli nie będziemy używać zmysłów, nic nie osiągniemy, bo intelekt sam do niczego nie dojdzie, jako że musi czerpać oraz przetworzyć to co zmysłowe. Te dwa poznania idą z sobą w parze.
Platon w późniejszym okresie swojego życia odpiera ataki, krytykę Arystotelesa.
· Platon – oderwanie się od zmysłowości, opieranie swojego myślenia i działania na racjonalnym myśleniu, prymat – INTELEKT,
· Arystoteles – intelekt, gdy sam w sobie pozbawiony jest zmysłów jest ślepy; zmysłowość jest zatem bramą do racjonalnego myślenia .
(Na egzamin musimy potrafić wymienić 3 teksty Arystotelesa :P)
„Etyka Nikomachejska” Arystoteles
Działanie bezcelowe nie ma sensu. Wg Arystotelesa cel działania jest dobrem. Dobro zatem jest pojęciem względnym. Cel jest nie tylko dobrem, ale charakteryzuje się również pięknem.
Co łączy wszystkie cele? Czy łączy je jakieś dobro najwyższe? Jakie działanie jest dobrem moralnym?
Będzie to działanie typowo ludzkie. Są różne działania w życiu człowieka. Jedne z nich mają cele konkretne, które otwierają drogę do innych celi. Każdy cel w tym przypadku jest celem pośrednim. Wtedy dobro ma charakter względny, nie jest dobrem ostatecznym. Dobro ostateczne jednak, pojawia się w momencie gdy działanie ma cel nadrzędny, nie będący celem pośrednim. Dobrem nadrzędnym w takim razie będzie dążenie do szczęścia, działania które sprawiają że jesteśmy szczęśliwi, są działaniami nadrzędnie dobrymi. Szczęśliwym człowiekiem będzie osoba która dobrze działa, działaniem które charakterystyczne jest dla człowieka. Jeśli każdy indywidualnie ma swoją definicje szczęścia, to znaczy że każdy w swojej indywidualności ma własne cele, pragnienia i dążenia.
Szczęście można podzielić na to zwierzęce, i ludzkie, intelektualne. Szczęście cielesne, będzie opierać się na szczęściu zwierzęcym, które nie wystarcza do szczęśliwości człowieka, tej jedynej i prawdziwej. Pozostaje poleganie na pierwiastku rozumnym, ponieważ to nas wyróżnia od innych istot i tego trzeba nam do szczęścia. Na tym także opiera się moralność. Coś aby być moralnym musi być rozumnym(sprawiedliwym). Nie jest to więc kwestia przeczucia, a rozumu.
Arete - duma zalet tworząca charakter; doskonałość, cnota, męstwo.
Człowiek to Animal Racionale, tak jest w łacinie, gdzie racio to rozum. W grece natomiast tłumaczy się to także jako logos, czyli słowo. Ludzka mowa zatem ma charakter rozumny. Gdy Arystoteles mówi, że człowieka wyróżnia rozumność, to mówi że charakteryzuje go myślenie i mówienie. Z tego względu człowiek nie może osiągnąć szczęścia poza kontekstem społecznym. Trzeba powiedzieć w takim razie że człowiek to także Animal Politikum. To znaczy że człowiek to zwierzę żyjące w państwie. Państwo to przedłużenie ludzkiej rozumności, natury. Państwo ma pierwszeństwo przed jednostką. Jest czymś pierwotnym. Człowiek doskonale rozwinięty stoi na przedzie ludzkiego gatunku, jednak nigdy nie będzie on stał przed państwem.
„Polityka”, Arystoteles
Każdy z nas rodzi się rozumnym, ale rodzi się zwierzęciem (żywioł rozumności i zwierzęcości). Celem życia powinno być jednak to, że rozumność powinna stać na czele zwierzęcości. Jednak do tego działania niezbędna jest cnota. Ludzie potrzebują państwa, aby ten ład stymulować, wychowywać, abyśmy stali się ludźmi rozumnymi. Władza jest dobra, gdy celem jest dobro wszystkich. Jednak nie możemy popadać w skrajność. Nie możemy „tępić bestie”, lecz wychowywać i przemieniać w prawych obywateli.
* Zaczątek idei republikańskich.
Sprawiedliwe ustroje wg Arystotelesa:
- Monarchia,
- Arystokracja,
- Politea.
Dobro wspólne powinno być pierwszorzędne.
· Tyrania – wypatrzona monarchia,
· Oligarchia – wypatrzona arystokracja,
· Demokracja – wypatrzona politea.
heaven_paradise