bhpporadnikużytkowania lasu.doc

Spis     treści

I. Wprowadzenie                            

II. Praca przy pozyskiwaniu drewna i jej uwarunkowania             

1. Uwarunkowania ludzkie             

2. Uwarunkowania środowiskowe             

3. Uwarunkowania prawne - zagadnienia prawa pracy w

                            odniesieniu do leśnictwa             

4. Uwarunkowania ergonomiczne              

5. Prywatyzacja prac w leśnictwie i jej konsekwencje dla bezpieczeństwa pracy zatrudnionych             

III. Organizacja prac pozyskaniowych z perspektywy bezpieczeństwa

              Pracy                                                       

1.      Organizacja prac oraz nadzór nad nimi             

2.      Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze robotnika zatrudnionego przy pozyskiwaniu drewna                            

3.      Posiłki profilaktyczne, napoje             

4.      Szczegółowe zasady bezpiecznego i ergonomicznego

                            postępowania             

a.    Reguły ogólne             

b.   Pilarki                            

c.    Kolejki linowe             

d.   Zrywka ręczna             

e.    Ryzy zrywkowe             

f.     Zrywka mechaniczna             

IV. Pierwsza pomoc medyczna w nagłych wypadkach             

V. Zagrożenia biologiczne                           

1.      Charakterystyka ogólna             

2.      Kleszcze jako pasożyty człowieka             

3.      Kleszczowe zapalenie mózgu i opon

                                                        mózgowo - rdzeniowych             

4.      Borelioza - choroba Lyme             

5. Inne choroby odzwierzęce             

I. WPROWADZENIE

Użytkowanie lasu jest powszechnie traktowane jako jeden z zasadniczych działów gospodarstwa leśnego. Pozyskiwanie surowców leśnych (głównie drewna) i ich transport stanowią zaś najistotniejsze komponenty tego działu.

Do początku naszego stulecia pozyskanie drewna było wykonywane ręcznie. Człowiek musiał ściąć, obrobić i przerobić drewno przy użyciu nieskomplikowanych, prostych narzędzi. Mógł liczyć prawie wyłącznie na siłę własnych mięśni lub zwierząt pociągowych. Ciągły proces usprawniania tradycyjnych narzędzi, a także rozwijanie nowych środków i technik pracy, musiały wpłynąć na zmniejszenie nieodzownego dotychczas dużego nakładu sił. Leśnictwo w Polsce, podobnie jak w innych krajach, nadal traktowane jest jako dział pracy szczególnie ciężkiej, o dużym ryzyku zawodowym. Praca związana z przetwarzaniem surowca drzewnego w użyteczne asortymenty była zawsze, od tysięcy lat pracą niebezpieczną w związku z eksponowaniem pracownika na uciążliwości terenowe, klimatyczne, czynniki biotyczne, używane maszyny, narzędzia, zagrożenia wynikające z pracy zespołowej. W wielu sytuacjach roboczych obciążenie pracą, i w efekcie końcowym zmęczenie, przekracza limity dopuszczalne przez ergonomię. W przypadku prac pozyskaniowych jest to sytuacja typowa, zwłaszcza dla krajów gdzie prace te nie zostały zmechanizowane. Mechanizacja procesu pozyskiwania drewna w przypadku Polski jest bardzo droga, i  należy przyjąć za pewnik, że większość  tych prac  nadal będzie wykonywana metodami tradycyjnymi czyli z wykorzystaniem pilarek.

W ostatniej dekadzie, zwłaszcza zaś w jej drugiej połowie, miały miejsce w Lasach Państwowych zmiany o charakterze organizacyjno - strukturalnym. Zasadniczym efektem tych działań  była restrukturyzacja  i w dużej mierze redukcja zatrudnienia. Głównie dotyczyło to stanowisk robotniczych z racji prywatyzacji prac w leśnictwie. Tempo ograniczania zatrudnienia w tym sektorze gospodarki było kilkakrotnie wyższe, niż w takich dziedzinach jak górnictwo, kopalnictwo, budownictwo i osiągnęło wskaźnik nawet kilkunastu procent w stosunku rocznym. Restrukturyzacja zatrudnienia w leśnictwie przebiega w sposób naturalnie wymuszany głównie przez proces prywatyzacji, który w LP postępuje w odniesieniu do wszystkich procesów  produkcyjnych mających miejsce w lesie, służących realizacji produkcyjnej, jak i pozostałych funkcji lasów. W pierwszej jednak kolejności pełna prywatyzacja obejmuje pozyskiwanie drewna i czynności zrywkowe. Przyjąć można, iż wykonanie konkretnych planowanych zadań gospodarczych, przy istniejącym poziomie umaszynowienia, niezależnie od tego czy będą te prace wykonywali stali robotnicy LP, czy prywatni przedsiębiorcy ZUL, wymaga zatrudnienia co najmniej kilkunastu tysięcy pilarzy i innych robotników leśnych. Obszar zagrożeń i skala problemów z zakresu bezpieczeństwa pracy, higieny i ergonomii, pozostaną więc na co najmniej takim samym poziomie jak przed zmianami restrukturyzacyjnymi. Wydaje się, że sytuacja będzie nawet trudniejsza niż dotychczas z racji braku, w wielu przypadkach, odpowiedniej wiedzy  z zakresu wymienionych zagadnień wśród nowych pracodawców, przy istniejącym czarnym rynku pracy, rozdrobnieniu ZUL, niedofinansowaniu młodych przedsiębiorstw, przy istniejących brakach regulacji prawnej niektórych zagadnień.

II.  PRACA PRZY POZYSKIWANIU DREWNA I JEJ UWARUNKOWANIA

II. 1. Uwarunkowania ludzkie

Poziom wiedzy i umiejętności robotników ma decydujące znaczenie dla jakości wykonanej pracy, sprawnego i bezpiecznego jej przebiegu, niezależnie od zastosowanego poziomu techniki. Fakt ten, traktowany już jako truizm, będzie znajdował dla siebie miejsce w funkcjonowaniu ZUL w najbliższej przyszłości. Istotna waga szkolenia, dokształcania pracowników, została zauważona w szeregu krajach, w tym także i Polsce. Wyniki badań zagranicznych podkreślają, że czynnikiem decydującym o sukcesie  firmy jest: wykształcenie, wiedza ogólna w tym poziom wiedzy z zakresu prawa pracy, umiejętność radzenia sobie z rachunkowością, rozumienie tendencji rynkowych, umiejętność dopasowania się do zmieniających się uwarunkowań na rynku, zdolności organizatorsko – menedżerskie i marketingowe.   Aktualny poziom wykształcenia, wyraźna niechęć do ustawicznego dokształcania się przy jednoczesnym braku dostępu do kursów specjalistycznych ukierunkowanych na potrzeby drobnych ZUL, stawia ich przyszły rozwój pod dużym znakiem zapytania. Uwzględnienie dodatkowych informacji odnośnie stanu zdrowia, jakości używanego sprzętu rokują, zgodnie z oceną autorki,  negatywnie. Osąd taki można wyrobić na podstawie danych  (Tabela 1 i 2.) uzyskanych w trakcie badania około 100 pilarzy wywodzących się z grona byłych stałych pracowników leśnych.

Tabela. 1. Podstawowe dane dotyczące badanej grupy pilarzy (n=93)

Badania wykazały, iż pilarze stanowią grupę zawodową, która z racji warunków dotychczasowej pracy, narażenia na szereg uciążliwości i czynników szkodliwych, należy do grupy charakteryzującej się szeregiem problemów zdrowotnych. (Tab. 2)

Tab. 2. Profil zdrowotny pilarzy  (N=93)