Raport z badań - wiedza położnych i pielęgniarek na temat Zespołu Nagłego Zgonu Niemowląt.pdf - Krzywdzenie dzieci - PIXELOWO

WIEDZA PO£O¯NYCH I PIELÊGNIAREK NA TEMAT ZESPO£U

NAG£EGO ZGONU NIEMOWL¥T – BADANIE ANKIETOWE

ZESPÓ£ MUNCHAUSENA PER PROCURA

IWONA SADOWSKA-KRAWCZENKO, ANDRZEJ KURYLAK, PIOTR KORBAL

Uniwersytet Miko³aja Kopernika

Collegium Medicum im. Ludwika Rydgiera w Bydgoszczy

Materia³ i metoda - Przeprowadzono badanie ankietowe wœród 158 pielêgniarek i po³o¿nych, które maj¹ zawodowy kontakt z

noworodkami i niemowlêtami. Pytano, czy ankietowany spotka³ siê z terminem zespo³u nag³ego zgonu niemowl¹t. Proszono o

podanie definicji tego zespo³u, czynników ryzyka, sposobów zapobiegania SIDS oraz wieku, w którym ten zespó³ najczêœciej

wystêpuje.

Wyniki - Wœród 158 ankietowanych 151 spotka³o siê z terminem SIDS. Definicje zespo³u poda³y 134 osoby, z czego tylko 19

osób poda³o definicjê precyzyjn¹. Ankietowani podawali przeciêtnie 2 czynniki ryzyka. 36 ankietowanych nie potrafi³o podaæ

¿adnego czynnika ryzyka. Najczêœciej wskazywano na wczeœniactwo, nikotynizm u matki oraz u³o¿enie do snu na brzuchu. Na

pytanie dotycz¹ce wieku, w którym najczêœciej wystêpuje SIDS tylko 4 osoby wskaza³y przedzia³ od 2 do 4 m.¿., zazwyczaj

pisano o pierwszym roku ¿ycia. Jeœli chodzi o sposoby zapobiegania SIDS to 42 osoby nie poda³y ¿adnego sposobu

zapobiegania, 63 osoby jeden, 22 dwa. Najczêœciej wymieniano obserwacjê dziecka, nastêpnie uk³adanie dziecka do snu na

plecach oraz bezpieczne miejsce snu tzn. bez poduszek, odpowiedni materac.

Wnioski - Wiedza pielêgniarek i po³o¿nych na temat zespo³u nag³ego zgonu niemowl¹t jest niewystarczaj¹ca. Konieczne s¹

szkolenia dotycz¹ce tego schorzenia. Prawdopodobnie zmniejszy to czêstoœæ wystêpowania SIDS w Polsce.

niemowlêcia, której przyczyny nie wyjaœnia badanie

espó³ nag³ego zgonu niemowl¹t, inaczej œmieræ

SIDS w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie o ponad 50%, z

³ó¿eczkowa (SIDS Sudden Infant Death

0,8-1,6 na 1000 ¿ywo urodzonych niemowl¹t w 1990 roku

Syndrome , cot death) jest to nag³a œmieræ

do 0,3-0,6 na 1000 ¿ywo urodzonych niemowl¹t w 2002

roku [1].

autopsyjne, badanie miejsca œmierci ani analiza wywiadu

Etiologia SIDS dotychczas nie zosta³a w pe³ni

klinicznego. SIDS jest nadal czêstym powodem zgonów

poznana. Uwa¿a siê, ¿e wœród jego przyczyn znajduj¹ siê

wœród niemowl¹t. Szacuje siê, ¿e czêstoœæ tego zespo³u

zarówno czynniki genetyczne, jak i œrodowiskowe. Do

wynosi 1 do 2 przypadków na 1000 ¿ywych urodzeñ. Jest

najpowszechniejszych przyczyn œrodowiskowych nale¿¹:

powodem a¿ 25 proc. wszystkich zgonów dzieci w wieku od

palenie papierosów i picie alkoholu przez matkê w okresie

1 miesi¹ca do 1 roku w krajach uprzemys³owionych.

ci¹¿y (szczególnie w pierwszym trymestrze), nadu¿ywanie

Uwzglêdniaj¹c aktualn¹ wiedzê na temat SIDS uznaje siê,

alkoholu w okresie poprzedzaj¹cym zap³odnienie,

¿e najlepszym sposobem zmniejszenia czêstoœci

niew³aœciw¹ opiekê prenataln¹, poród przedwczesny i nisk¹

wystêpowania tego zespo³u jest upowszechnianie wiedzy o

masê urodzeniow¹. W badaniach przeprowadzonych w

Birmingham udowodniono, ¿e wczeœniactwo jest

jego czynnikach ryzyka. Zakrojone na szerok¹ skalê

silnym czynnikiem ryzyka SIDS i zespó³ ten

kampanie edukacyjne zmniejszy³y czêstoœæ wystêpowania

www.dobryrodzic.pl

WIEDZA PO£O¯NYCH I PIELÊGNIAREK NA TEMAT ZESPO£U

NAG£EGO ZGONU NIEMOWL¥T – BADANIE ANKIETOWE

wystêpuje tym póŸniej im wczeœniej urodzi³ siê

SIDS s¹ zwyczaje zwi¹zane ze snem nocnym.

noworodek. W grupie wczeœniaków urodzonych

Najbezpieczniejsze dla dziecka jest spanie w pozycji

pomiêdzy 22 a 27 t.c. SIDS wystêpowa³ œrednio w 21

na plecach.. Zaleca siê, aby dziecko spa³o w

tygodniu, a w przypadku noworodków donoszonych

oddzielnym ³ó¿eczku w sypialni rodziców. Materac

w 15 tygodniu.[2]. Istotnym czynnikiem ryzyka jest

powinien byæ dosyæ twardy, w ³ó¿ku nie powinny siê

uk³adanie dziecka do snu na brzuchu, a tak¿e na boku,

znajdowaæ poduszki czy pluszowe zabawki. Istotna

gdy¿ pozycja ta sprzyja odwróceniu siê dziecka na

jest odpowiednia temperatura pomieszczenia, œpi¹ce

brzuch podczas snu. Badania Li i wsp. wykaza³y, ¿e

dziecko nie powinno zostaæ ani wyziêbione, ani

niemowlêta uk³adane na boku dwukrotnie czêœciej

przegrzane. Sugeruje siê temperaturê 18-20°C. Przed

umieraj¹ z powodu SIDS [3]. Czynnikami ryzyka s¹

SIDS nie chroni karmienie piersi¹, ale wœród dzieci

równie¿: ekspozycja niemowlêcia na dym

karmionych naturalnie przypadki SIDS wystêpuj¹

papierosowy, zbyt miêkki materac, przegrzanie lub

rzadziej. Wi¹¿e siê to z faktem, ¿e piersi¹ karmi¹

wyziêbienie dziecka, a tak¿e spanie z dzieckiem we

czêœciej matki o wy¿szej œwiadomoœci zdrowotnej i

wspólnym ³ó¿ku [4]. Dane epidemiologiczne

posiadaj¹ce lepsze warunki socjalne. Natomiast

wskazuj¹, ¿e najwiêcej przypadków SIDS zdarza siê

znaczne zmniejszenie ryzyka daje u¿ywanie

pomiêdzy 2 a 4 miesi¹cem ¿ycia dziecka, a

smoczka uspokajaj¹cego [7,8]. Z uwagi na to, ¿e

prawdopodobieñstwo nag³ej œmierci ³ó¿eczkowej

wczesne wprowadzenie smoczka mo¿e zaburzaæ

jest o 30-50 proc. wiêksze w przypadku ch³opców

odruch prawid³owego ssania piersi przez noworodka,

oraz czêœciej wystêpuje u bliŸni¹t. Zagro¿enie

A m e r y k a ñ s k a A k a d e m i a P e d i a t r i i z a l e c a

istotnie zwiêksza niski status socjoekonomiczny

wstrzymanie siê z podawaniem dziecku smoczka do

rodziny, m³ody wiek matki oraz samotne

momentu, gdy odruch ten zostanie utrwalony, czyli

wychowywanie dziecka. Przypadki SIDS s¹ czêstsze

dla wiêkszoœci dzieci do ukoñczenia pierwszego

w zimnych porach roku i w zimnym klimacie.

miesi¹ca ¿ycia [9].

Najczêœciej do œmierci dochodzi podczas snu, nad

Celem pracy by³a ocena wiedzy pielêgniarek i

ranem. Zgon mo¿e byæ poprzedzony zaka¿eniem

po³o¿nych, które maj¹ zawodowy kontakt z

uk³adu oddechowego lub przewodu pokarmowego.

noworodkami i niemowlêtami, na temat œmierci

Wp³yw na ryzyko wyst¹pienia SIDS ma ponadto

³ó¿eczkowej.

œrodowisko panuj¹ce w macicy podczas rozwoju

prenatalnego. Udowodniono, ¿e istnieje silny

Materia³ i metoda

zwi¹zek pomiêdzy czêstotliwoœci¹ wystêpowania

tego zespo³u a intensywnoœci¹ palenia tytoniu i

W okresie od wrzeœnia do listopada 2006

wielkoœci¹ konsumpcji alkoholu przez matkê w

przeprowadzono badanie ankietowe wœród 158

okresie ci¹¿y i przed zap³odnieniem. Z przegl¹du

pielêgniarek i po³o¿nych, które maj¹ sta³y,

danych dokonanego przez ekspertów kanadyjskich

zawodowy kontakt z noworodkami i niemowlêtami.

wynika, ¿e dzieci matek pal¹cych s¹ od 3 do 5 razy

Badani pochodzili z ró¿nych województw, byli

bardziej zagro¿one SIDS ni¿ dzieci matek

pracownikami zarówno szpitali jak i po³o¿nymi b¹dŸ

niepal¹cych, natomiast spo¿ywanie alkoholu przez

pielêgniarkami œrodowiskowymi. Badaniami objêto

matkê zwiêksza ryzyko SIDS a¿ o 6-10 razy [1,5,6].

pielêgniarki i po³o¿ne pracuj¹ce w oddzia³ach

Bardzo wa¿ne dla zapobiegania przypadkom

neonatologicznych lub po³o¿niczych o ró¿nych

www.dobryrodzic.pl

WIEDZA PO£O¯NYCH I PIELÊGNIAREK NA TEMAT ZESPO£U

NAG£EGO ZGONU NIEMOWL¥T – BADANIE ANKIETOWE

stopniach referencji. Proszono o wype³nienie

warunki socjalno-ekonomiczne (60) oraz u³o¿enie

ankiety. Ankieta zawiera³a jedno pytanie zamkniête i

do snu na brzuchu (52). Wymieniano równie¿:

cztery pytania otwarte. Pytano czy ankietowany

n a r k o m a n i ê m a t k i ( 2 8 ) , d y s t r o f i ê

spotka³ siê z terminem œmieræ ³ó¿eczkowa (zespó³

wewn¹trzmaciczn¹ (27), przebywanie w atmosferze

nag³ego zgonu niemowl¹t). Proszono o podanie

dymu tytoniowego (23), przebywanie dziecka

definicji tego zespo³u, czynników ryzyka, sposobów

samego w pomieszczeniu bez nadzoru (19)

zapobiegania SIDS oraz wieku, w którym ten zespó³

przegrzewanie niemowl¹t (16), p³eæ mêsk¹ (8), ci¹¿ê

najczêœciej wystêpuje.

bliŸniacz¹ (8), nieodpowiednie miejsce do spania

Poni¿ej przytoczono pytania zawarte w ankiecie:

(3). Wœród b³êdnie podanych czynników ryzyka

Czy spotka³aœ/spotka³eœ siê z terminem

znalaz³y siê takie jak: „pozycja w czasie snu na

„zespó³ nag³ego zgonu niemowl¹t” inaczej

plecach”(4), „zmêczenie matki”, „obfity biust

„œmieræ ³ó¿eczkowa” (SIDS Sudden Infant

matki”. Jako czynniki ryzyka wskazywano równie¿:

Death Syndrome)?

„wadê pnia mózgu”, „depresjê matki”, „niedorozwój

Zdefiniuj SIDS, czyli zespó³ nag³ego zgonu

C U N ” . 4 a n k i e t o w a n y c h n a p i s a ³ o , ¿ e

niemowl¹t.

„wystêpowanie SIDS nie zale¿y od warunków

3. Podaj czynniki ryzyka wyst¹pienia SIDS (ze

œrodowiska”.

s t r o n y d z i e c k a , z e s t r o n y m a t k i ,

Na pytanie dotycz¹ce wieku, w którym

œrodowiskowe).

najczêœciej wystêpuje SIDS tylko 4 osoby (2,5%)

4. Dzieci w jakim wieku najczêœciej dotyczy

wskaza³y przedzia³ od 2 do 4 m.¿., najczêœciej pisano

SIDS?

o pierwszym roku ¿ycia. Jeœli chodzi o sposoby

Wymieñ sposoby zapobiegania SIDS.

zapobiegania SIDS to 42 osoby (26,6%) nie poda³y

¿adnego sposobu zapobiegania, 63 osoby (39,9%)

Wyniki

jeden, a 22 (13,9%) dwa. Przeciêtnie podawano 1

sposób zapobiegania (mediana 1, œrednia 2,9).

Wœród 158 ankietowanych 151 (95,6%)

Najczêœciej wskazywano na potrzebê ci¹g³ej

spotka³o siê z terminem SIDS. Definicje zespo³u

obserwacji dziecka (72), nastêpnie uk³adanie

poda³y 134 (84,8%) osoby, z czego tylko 19 (12%)

dziecka do snu na plecach (52) oraz bezpieczne

osób poda³o definicjê precyzyjn¹. Najczêœciej

miejsce snu tzn. bez poduszek, odpowiedni materac

podawano definicjê, ¿e SIDS jest to „nag³y zgon w

( 2 9 ) . P o n a d t o w y m i e n i a n o : o d p o w i e d n i ¹

czasie snu, w pierwszym roku ¿ycia”. Podawano te¿

temperaturê pomieszczenia, w którym przebywa

takie b³êdne definicje jak „uduszenie”, „zgon

dziecko (20), potrzebê niepalenia papierosów (15),

podczas snu z powodu zapadniêcia jêzyka”, „zgon

karmienie piersi¹ (11), opiekê pediatry (11) oraz

niemowlêcia na skutek zach³yœniêcia”.

prenataln¹ (3). Inne proponowane sposoby

Ankietowani podawali przeciêtnie 2

zapobiegania SIDS: „uk³adaæ na boczku”,

czynniki ryzyka (mediana 2, œrednia 5,4). 36 (22,8%)

„odpowiednie nawodnienie”, „przestrzegaæ godzin

ankietowanych nie potrafi³o podaæ ¿adnego

snu dziecka”, „ca³odobowy nadzór” (2), „palenie

czynnika ryzyka, 34 (21,5%) poda³y jeden czynnik,

lampki nocnej”. 30 ankietowanych wskaza³o na

21 (13,3%) dwa czynniki. Najczêœciej wskazywano

potrzebê u¿ycia monitora bezdechów.

na wczeœniactwo (75), nikotynizm u matki (63), z³e

www.dobryrodzic.pl

WIEDZA PO£O¯NYCH I PIELÊGNIAREK NA TEMAT ZESPO£U

NAG£EGO ZGONU NIEMOWL¥T – BADANIE ANKIETOWE

Dyskusja

szkodliwym wp³ywie palenia papierosów w okresie

przed zajœciem w ci¹¿ê. Nale¿y zauwa¿yæ, ¿e wyniki

Jak dowodz¹ dane epidemiologiczne ze

badañ mog³yby byæ inne gdyby badania ankietowe

Stanów Zjednoczonych i Kanady decyduj¹ce

prowadzone by³y przez przeszkolonych ankieterów,

znaczenie dla zmniejszenia czêstoœci wystêpowania

którzy w przypadku wymienienia przez badanego

SIDS ma rozpowszechnienie wiedzy na temat tego

palenia papierosów jako czynnika ryzyka, zadaliby

zespo³u. Badania epidemiologiczne SIDS

pytania dodatkowe. Bardziej niepokoj¹ce od

prowadzone s¹ na ca³ym œwiecie, g³ównie w krajach

nieznajomoœci czynników ryzyka jest podawanie

o niskiej umieralnoœci niemowl¹t. W krajach tych,

czynników nieprawid³owych jak np. „pozycja w

zmniejszaj¹cej siê umieralnoœci niemowl¹t

czasie snu na plecach”, „zmêczenie matki”, „obfity

towarzyszy trend wzrostu liczby zgonów z powodu

biust matki”. Zwraca uwagê niewiedza dotycz¹ca

SIDS. Zespó³ ten jest powodem a¿ 25 proc.

bezpiecznego miejsca do snu. 4 osoby poda³y, ¿e

wszystkich zgonów dzieci w wieku od 1 miesi¹ca do

pozycja do snu na plecach zwiêksza ryzyko SIDS.

1 roku w krajach uprzemys³owionych. Po czêœci

Okreœlenie grupy ryzyka jest tym trudniejsze dla

wynika to z faktu, ¿e SIDS nie jest rozpoznawany w

ankietowanych, ¿e nie potrafi¹ podaæ wieku, w

krajach o ni¿szym statucie ekonomicznym,

którym SIDS wystêpuje najczêœciej. Tylko 4 osoby

p r z y k ³ a d e m m o ¿ e b y æ a n a l i z a c z ê s t o œ c i

wskaza³y wiek od 2 do 4 miesiêcy ¿ycia. Dla osób

wystêpowania SIDS we wschodnich i zachodnich

opiekuj¹cych siê wczeœniakami po wypisie ze

N i e m c z e c h , g d z i e p r z e d z j e d n o c z e n i e m -

szpitala wa¿ne informacje wnosi wspomniane we

dwukrotnie rzadziej rozpoznawano SIDS we

wstêpie badanie na temat zale¿noœci p³odowego

wschodnich Niemczech [10].

wieku urodzeniowego a czasu wyst¹pienia SIDS [2].

Wiêkszoœæ ankietowanych spotka³o siê z

Ponad 26% ankietowanych nie poda³o

terminem SIDS, natomiast tylko 19 osób poda³o

¿adnego sposobu zapobiegania SIDS. Przeciêtnie

definicjê precyzyjn¹, wskazuj¹c na trzy sk³adowe

podawano tylko 1 sposób zapobiegania. Najczêœciej

definicji tzn., przyczyny œmierci nie wyjaœnia

wymieniano potrzebê ci¹g³ej obserwacji dziecka, 2

badanie autopsyjne, badanie miejsca œmierci ani

osoby zaleca³y „ca³odobowy nadzór”. Tylko jedna

analiza wywiadu klinicznego. Najczêœciej

trzecia ankietowanych zaleci³aby uk³adanie dziecka

podawano definicjê, ¿e SIDS jest to „nag³y zgon w

do snu na plecach. Jeszcze mniej badanych wskaza³o

czasie snu, w pierwszym roku ¿ycia”.

potrzebê zapewnienia niemowlêciu bezpiecznego

Znajomoœæ czynników ryzyka okaza³a siê

miejsca snu tzn. bez poduszek, odpowiedni materac.

byæ niewystarczaj¹ca dla wyselekcjonowania grupy

20 osób zwróci³o uwagê na istotne znaczenie

niemowl¹t szczególnie nara¿onych na wyst¹pienie

temperatury pomieszczenia, w którym przebywa

SIDS. A¿ 22,8% ankietowanych nie potrafi³o

niemowlê, jednak jej nie okreœlili. Jak wspomniano

wymieniæ ¿adnego czynnika ryzyka, 21,5% poda³o

powy¿ej mo¿e to byæ zwi¹zane z technik¹

tylko jeden czynniki. Najczêœciej wymieniano

przeprowadzania badania ankietowego. Dwukrotnie

wczeœniactwo, nikotynizm u matki oraz u³o¿enie do

wiêcej ankietowanych zwróci³o uwagê na potrzebê

snu na brzuchu. Jeœli chodzi o palenie papierosów to

u¿ycia monitora bezdechów, ni¿ na koniecznoœæ

badani nie okreœlali na jakim etapie ci¹¿y palenie

niepalenia papierosów w otoczeniu niemowlêcia.

szkodzi najbardziej, nikt nie wspomnia³ o

Zgodnie z aktualn¹ wiedz¹ monitor bezdechów nie

www.dobryrodzic.pl

WIEDZA PO£O¯NYCH I PIELÊGNIAREK NA TEMAT ZESPO£U

NAG£EGO ZGONU NIEMOWL¥T – BADANIE ANKIETOWE

zmniejsza czêstoœci wystêpowania SIDS i

jego u¿ycie nie jest rekomendowane. Natomiast

palenie papierosów jest silnym czynnikiem ryzyka

wyst¹pienia tego zespo³u.

Wnioski

Wiedza pielêgniarek i po³o¿nych na temat

z e s p o ³ u n a g ³ e g o z g o n u n i e m o w l ¹ t j e s t

niewystarczaj¹ca, zarówno pod wzglêdem

znajomoœci czynników ryzyka jak i sposobów

zapobiegania temu schorzeniu. Konieczne s¹

szkolenia dotycz¹ce SIDS. Szkoleniami powinni byæ

objêci pracownicy s³u¿by zdrowia maj¹cy

zawodowy kontakt z noworodkami, niemowlêtami i

ich rodzicami, jak równie¿ rodzice, dziadkowie i

opiekunowie. Mo¿e to zmniejszyæ czêstoœæ

wystêpowania SIDS w Polsce.

www.dobryrodzic.pl

Raport z badań - wiedza położnych i pielęgniarek na temat Zespołu Nagłego Zgonu Niemowląt.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: