Ochrona własności intelektualnej – to dobro niematerialne, to zakres praw koncepcyjnych.
Dobra niematerialne, są to takie dobra, wartości, których przedmiotem jest dobro o charakterze niematerialnym (nie daje się fizycznie zmierzyć) – własność intelektualna.
Stanowią samodzielny przedmiot ochrony, ale muszą zostać zidentyfikowane, nazwane, poprzez pracę orzecznictwa (judykatura) albo norma prawna, czyli jeśli chcemy występować z roszczeniem musimy poszukać jak zostało nazwane.
-Sfera życia prywatnego – na podstawie przepisów prawa cywilnego czy karnego.
(np. Edyta Górniak , Anna Mucha)
Prawo prasowe chroni prywatność np.:
- wizerunek art. 23 K.C..
- prawo do grobu,
- poczucie przynależności do określonej plci.
Są to dobra, które wymagają konkretyzacji i mają charakter samodzielny. Powołującym się na nie obowiązują prawa materialne.
Ma charakter wewnętrzny, bezwzględny. Dobra niematerialne możemy podzielić na dobra osobiste i dobra koncepcyjne.
I. Autorskie dobra osobiste.
II. Pozostałe dobra osobiste niezwiązane z działalnością twórczą.
- dobra skatalogowane w art. 23 K.C.
- wolność, swoboda działania, wyznania,
- gwarantujące nietykalność jednostki – to zdrowie i cześć,
- dobra indywidualizujące jednostkę; wizerunek, nazwisko, pseudonim,
- dobra, które chronią prywatność ; tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania,
- dobra nieskatalogowane; głos, prywatność, pamięć osoby zmarłej, ochrona plci.
DOBRA OSOBISTE
1.Są związane z osobowością człowieka.
2.Powstały w związku z koniecznością ochrony interesów niemajątkowych człowieka.
3.Powstają wraz z narodzeniem się człowieka.
4.Ilość dóbr osobistych zależy od ilości podmiotów.
DOBRA KONCEPCYJNE
1.Są związane z ludzkim intelektem, wysiłkiem, powstają w związku z wysiłkiem intelektualnym każdego z podmiotów (brak wysiłku – brak podmiotu).
2.Zależy nie od ilości podmiotów, ale od twórcy – aktywności poszczególnych podmiotów.
3.Istotą dóbr koncepcyjnych jest możliwość ich koncepcyjnego wykorzystania (są to wytwory ludzkiego umysłu).
Koncepcyjne dobra niematerialne są to dobra:
- z zakresu własności intelektualnej,
- z zakresu własności przemysłowej.
Ustawa o ochronie praw autorskich pokrewnych odnosi się do ochrony intelektualnej.
Własność przemysłowa jest chroniona na podstawie ustawy – Ustawa o ochronie własności przemysłowej.
Utwory - wymienione wprost w ustawie
Dobra osobiste
- autorskie
- pozostałe
Dobra koncepcyjne:
- intelektualne,
- przemysłowe
Dobra intelektualne dzielą się skolei na:
- prawa pokrewne
- utwory
* nazwane
* nienazwane
Dobra przemysłowe dzielę się na:
- znaki towarowe
- wzory i wynalazki
* użytkowe,
* przemysłowe
Utwory dzieli się na utwory nazwane i nienazwane.
Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej, który ma charakter:
- oryginalny,
- indywidualny,
- ustalony w jakiejkolwiek postaci i jest chroniony.
Utwory: samoistne, samodzielne, własne, pierwotne (status twórcy ------ forma utworu).
Jaki jest zakres praw, które mówią, że jest się autorem dzieła:
- utwór samodzielny,
- jego nazwisko jest uwidocznione na egzemplarzu dzieła,
- w przypadkach, kiedy pojawia się wielu twórców lub utworami wtórnymi, w innym zakresie przysługiwać mu będzie ochrona dobra
UTWÓR NIESAMOISTNY
-Zależny – opracowanie, adaptacja, tłumaczenie, przeróbka, każde inne ingerowanie w cechy twórcy i wykorzystywanie cudzej twórczości we własnym utworze, powoływanie się na ten konkretny utwór. Wykonywanie utworu zależnego jest możliwe za zgodą twórcy utworu pierwotnego.
-Inspirowany – jest samodzielnym utworem, do którego inspiracje zaczerpneliśmy od koncepcji innego dzieła.
-Współtwórstwo:
- każda z osób, biorąca udział na tworzenie utworu może mieć wpływ jego ostateczny kształt,
- wkłady poszczególnych twórców są równe,
-istnieć musi porozumienie między współtwórcami,
-przysługuje jedno prawo autorskie,
-żadna publikacja dzieła nie może nastąpić bez wiedzy współtwórcy.
Utwór połączony – do którego prawo autorskie, osoby połączone ----- zawiązały umową, że chcą wspólnie eksploatować ich wcześniejsze samodzielne utwory. Za zgodą pozostałych twórców, ale nie przeszkadza to, aby każdy z twórców mógł korzystać z dzieła połączonego.
Utwór zbiorowy – podręcznik, gazeta, publikacja. Autorskie prawa majątkowe powstają z mocy prawa na rzecz producenta, wydawcy, bądź każdej osoby, z której inicjatywy powstaje utwór zbiorowy. Autorskie prawa osobiste – powstają przy twórcach np. poszczególni dziennikarze.
Utwór pracowniczy – wyodrębniamy go ze względu na prawa przysługujące twórcy. Jest to utwór, który został stworzony w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.
1.Stosunek może wynikać z umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania, spółdzielczej umowy o pracę.
2.Pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, za wynagrodzeniem. (art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewny
Art. 12. 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.
3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.
1. Pracodawca z chwilą przyjęcia utworu nabywa prawa majątkowe do utworu.
2. Zgodność z celem umowy o pracę zamiarem stron.
-Pracodawca jest upoważniony do korzystania z utworu w granicach określonych w umowie o pracę.
-Przyjęcie – jest to fizyczne przekazanie utworu pracodawcy na nośniku.
-Nie może korzystać z dzieła bez zgody jego twórcy.
-Jeśli dzieło zostaje przekazane formalnie, to w przeciągu 6-ciu miesięcy można żądać poprawek do dzieła. Po upływie tego terminu uważa się za przyjęty bez zastrzeżeń. Można w formie umowy czas ten skrócić lub przedłużyć. Odpłata nastąpi wtedy po tym okresie. Po upływie 2 lat, jeśli utwór nie został wykorzystany zostaje przekazany twórcy w jego własność.
(Prawa autorskie można dziedziczyć i przechowywane są z mocą prawną, majątkową i osobistą przez 70 lat).
O ochronę jego praw mogą występować również osoby uprawnione do dziedziczenia (np. zaskarżenie za zniewagę).
Art.1 ust.2 prawo autorskie wymienia: przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),2) plastyczne,3) fotograficzne,4) lutnicze,5) wzornictwa przemysłowego,6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,7) muzyczne i słowno-muzyczne,8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,9) audiowizualne (w tym wizualne i audialne).
Wtedy, kiedy stanowi rezultat procesu poznawczego charakteryzuje się je jako utwory nie zorientowane na siebie ale na obiektywne przedstawienie rzeczywistości.
Łączy z instytucją naukową. Instytucja musi pierwsza opublikować ten utwór, kolejne po 6-ciu miesiącach.
FOTOGRAFIA Z orzecznictwa daje się wyróżnić:
- fotografie objęte prawem autorskim,
- nie objęte prawem autorskim.
Fotografia do dokumentów, reportaż z wydarzenia, zdjęcie obrazu – nie jest objęte prawe autorskim. Walory artystyczne ocenia się pod katem obrazu, zestawienia poszczególnych elementów, tła, efektu świetlnego, form przestrzennych, rzeźb, fotomontażu.
UTWÓR AUDIOWIZUALNY Art. 79-83, utwór audiowizualny nosi cechy współtwórstwa, cechy utworu zbiorowego, cechy utworu zależnego (adaptacja filmowa dzieł literackich), reżysera, operatora obrazu, twórcę adaptacji, scenariusza, utworów muzycznych, słowno-muzycznych. Wkład poszczególnych twórców we wkład utworu audiowizualnego jest różny.
Różni je rozmiar, charakter i warunki eksploatacji. Można eksploatować samodzielnie (np. ścieżkę muzyczną). Producent dzieła audiowizualnego jest właścicielem całego utworu, natomiast autorskie prawo pozostaje u osób, które stworzyły ten utwór.
PROGRAMY KOMPUTEROWE Art.74 prawa autorskiego są traktowane jako prawa literackie;
1. chronione są w warstwie tekstowej,
2. chronione są w warstwie technicznej (idea, pomysł, zamysł, zapis koncepcji programu).
Ochrona praw autorskich do programu komputerowego obejmuje: 1. prawo zwielokrotniania (przegrywania), reprodukcji, 2. prawo do nanoszenia przeróbek, adaptacji opracowania programu komputerowego,
3. prawo do rozpowszechniania.
Są chronione w szerszym zakresie niż twórców pozostałych utworów:
1. Wobec programów komputerowych nie stosuje się zasady dotyczącej integralności utworu (nie można ingerować). 2. Można ingerować przy innych (np. jeżeli nie zmieniamy jego wymowy i nie godzimy w słuszny interes twórcy).
DOZWOLONY UŻYTEK Ograniczony zakres dozwolonego użytku mogą korzystać z programu na tyle, na ile określono w ustawie. 1. Dozwolony użytek oznacza zrobienia kopii zapasowej programu.
2. Dokonać tłumaczenia programu. 3. Program modyfikować z uruchamianiem w komputerze, testowaniem programu pod kątem zakażenia wirusem, dostosowaniem programu do nowych wersji sprzętu elektronicznego, dostosowanie i integrowanie programu z innymi użytkownikami, programami (każde inne oznacza, że musimy mieć zgodę twórcy).
UTWÓR REKLAMOWY Może mieć charakter utworu plastycznego, audiowizualnego, literackiego, muzycznego. Będzie chroniony wtedy, kiedy będzie stanowił formę złożoną (jako utwór). Utworem reklamowym nie jest jedno słowo. Hasło reklamowe może być objęte formą autorską. Hasłem reklamowym może być znak towarowy.
Ochrona autorskich praw osobistych – to więź, która łączy twórcę z jego dziełem.
Rozróżniamy dwie charakterystyczne cechy:
· ochrona dwutorowa
· ochrona kumulatywna
Ochrona dwutorowa polega na tym, że można domagać się ochrony osobistych praw autorskich na gruncie prawa karnego (odpowiedzialność karna) lub cywilnego (odpowiedzialność cywilna).
Jeżeli chodzi o ochronę cywilnoprawną to są to postanowienia art.23 i 24 kodeksu cywilnego, oraz przepisy art.78 ust. o prawie autorskim.
Ochrona kumulatywna polega na tym, że to od autora którego prawa autorskie zostały naruszone, zależy jak chce domagać się swoich roszczeń-czy na gruncie prawa karnego czy cywilnego albo i tego i tego-może wybrać. Oznacza, że nie tylko i wyłącznie na gruncie prawa karnego lub wyłącznie cywilnego.
Środki ochrony autorskich praw osobistych:
- żądanie zaniechania okr. działania (zabezpieczenie powództwa – zakaz okr. postępowania)
- publikacja oświadczenia, np. sprostowanie, przeprosiny (forma zależy od poszkodowanego, jak on by chciał zostać przeproszony)
- zadośćuczynienie pieniężne (okr. kwota, która jest wpłacona na rzecz twórcy, którego prawa autorskie zostały naruszone – zależy od rozmiarów krzywdy)
- wpłata okr. kwoty na wskazany przez twórcę dzieła cel społeczny (stosuje się alternatywnie)
Zadośćuczynienie lub wpłaty na cel społeczne sąd orzeka wyłącznie jeżeli jest sposób zawiniony.
Sposób zawiniony – celowe naruszenie praw autorskich, z zamiarem.
Okoliczności uwalniające od odpowiedzialności prawnej:
- zgoda autora (wykazanie, że zostały naruszone prawa ale za zgodą autora)
- wykonywanie prawa podmiotowego (zostało zakupione dzieło plastyczne i ma być wystawione za zgodą autora, np. prawo do informacji, do krytyki)
- działanie w interesie społecznym.
Na podstawie art.16 rozróżniamy nast. prawa autorskie:
- prawo do autorstwa
- do decydowania o jego oznaczeniu
- do decydowania o pierwszym jego udostępnieniu
- do integralności dzieła
- do nadzoru nad sposobem korzystania z dzieła naz. korektą autorską.
Zakłada się, że katalog autorskich praw jest kompletny, zamknięty czyli żadne inne prawo nie przysługuje autorowi – tylko te, które zostały umieszczone w ustawie.
Z prawem do autorstwa łączy się pojęcie plagiatu czyli przywłaszczeniem autorstwa. Ustawa nie uznaje pojęcia plagiatu.
Plagiat – przywłaszczenie autorstwa, mamy z nim do czynienia wtedy gdy osoba, która naruszyła prawa autorskie działała umyślnie. Natomiast kiedy działa lekkomyślnie, nie mając świadomości, że narusza czyjeś prawa autorskie nie zarzuca się plagiatu. Wtedy mamy do czynienia z bezprawnością działania – odpowiedzialność wyłącznie cywilna.
Z pojęciem plagiatu mamy do czynienia kiedy ktoś celowo narusza kogoś prawo do autorstwa, można takiej osobie przypisać winę - wtedy odpowiedzialność może być zarówno cywilna jak i karna.
Pojęcie plagiatu odnosi się zarówno do sprawcy, jak i do samego dzieła.
Możemy mieć do czynienia z plagiatem całkowitym (przejęcie dzieła w całości i podpisanie go swoim nazwiskiem,np. utwory literackie) lub plagiatem częściowym (wtedy kiedy korzystamy z części dzieła).
Wyróżniamy również :
a) plagiat jawny - sytuacja, w której wprost korzystamy z czyjegoś dzieła, pewnie przenosimy całe fragmenty do swojej pracy nie podając twórcy dzieła
b) plagiat ukryty – dzieło zostało przekształcone, plagiator ukazuje siebie jako samodzielnego twórcę (dopuszczalne jest jedynie jeżeli utwór pierwotny był dla mnie jedynie punktem odniesienia).
Prawo do integralności utworu – wyznacza zakres korzystania z cudzego dzieła przez osoby zewnętrzne. Określa granicę uprawnień podmiotów zewnętrznych w stosunku do utworu, chroni treść i formę utworu, jest zespołem uprawnień przynależnych autora.
Korzystając z cudzego dzieła nie można zmieniać jego wymowy bo zostanie naruszone prawo do integralności.
Kiedy istnieje konieczność wprowadzenia zmian do dzieła:
- gdy dostosowujemy program do wymogów technicznych
- poprawa błędów ortograficznych, gramatycznych i stylistycznych
- każda zmiana dzieła, która nie zmienia(nie narusza) pierwotnej wymowy utworu jest dopuszczalna
Prawo do nadzoru autorskiego (korekty autorskiej) – oznacza, że korzystający z utworu jest zobowiązany umożliwić twórcy przed rozpowszechnieniem tego utworu przeprowadzenie nadzoru lektorskiego – umożliwienie autorowi wprowadzenie zmian.
Autorskie prawo majątkowe - Autorskie prawa majątkowe pojęcie z zakresu prawa autorskiego. Oznacza zespół uprawnień jakie przysługują twórcy utworu przy czym nacisk kładzie się tu na kwestię ekonomiczną tych uprawnień.
W prawie polskim pojęcie autorskich praw majątkowych reguluje art. 17 "Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych" Stanowi on, że: twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Najistotniejszą częścią autorskich praw majątkowych jest tzw. prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji. Pojęcie to wyjaśnia art.50 "Ustawy o prawie autorskim...". Są to więc następujące pola eksploatacji:
- w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego...
lenka9411