Poetyka, ćwiczenia.pdf

POETYKA

ćwiczenia

__________________________________________________________________________________

5 marca 2012

L. Pszczołowska, Semantyka form wierszowych , „Pamiętnik Literacki” 1981, z. 4.

M. R. Mayenowa (o semantyce metrum)

_____________________________________

Istnieje związek między „szkieletem wersyfikacyjnym” (=formą wersyfikacyjną) a tematem

utworu. Forma wierszowa (=wersyfikacyjna) jest integralna z treścią, gatunkiem etc., oraz ma

charakter znakowy. Jest ona także nośnikiem informacji poza literackiej, jak polemika, czy sarkazm

(np. Kordian jako odpowiedź Słowackiego na Dziady Mickiewicza).

Hierarchia form wierszowych jest zmienna. Zawsze jednak najbardziej ceniono wiersze 13-,

11- i 8-zgłoskowe. Często w literaturze 8-zgłoskowiec przypisywany jest kobietom i pasterzom, 11-

zgłoskowiec mężczyznom, a 13-zgłoskowiec, jako najdoskonalsza forma, Jezusowi.

Zasadniczo Dziady cz. II napisane zostały 8-zgłoskowcem, który jest odpowiednikiem romantycznej

opery niemieckiej – wiersz o tradycji pieśniowej!

Jan Kochanowski, Na zdrowie

/ _ _ I / _ 5

(/) _ _ / _ 5

/ _ I / _ 5

/ _ _ I / _ 5

→ wiersz sylabiczny

→ 5-zgłoskowy

→ stały akcent paroksytoniczny w klauzuli

→ utwór o charakterze codziennym, zabawnym

FORMA POLIMETRYCZNA – w obrębie jednego tekstu występuje więcej niż jedna forma

metryczna, poeta posługuje się różnym formatem metrycznym.

Zmiana formy wiersza na polimeryczną pozwala na wyeksponowanie nastrojów wiersza, bohatera…

_____________________________________

Wg. Mayenowej:

wiersze 12-14-zgłoskowe – wiersze z fabułą, np. Pan Tadeusz .

wiersze 4-5-zgłoskowe stanowią rozważania afabularne, np. fraszki.

8-zgłoskowiec trocheiczny ma charakter wierszy dla dzieci.

- Kto ty jesteś? - Polak mały.

- Jaki znak twój? - Orzeł biały.

- Gdzie ty mieszkasz? - Między swemi.

- W jakim kraju? - W polskiej ziemi.

- Czem ta ziemia? - Mą Ojczyzną.

- Czem zdobyta? - Krwią i blizną.

- Czy ją kochasz? - Kocham szczerze.

- A w co wierzysz? - W Polskę wierzę.

/ _ I / _ I / _ I / _

POETYKA

ćwiczenia

_____________________________________

1) Jakie konsekwencje dla utworu wynikają z określonej formy wersyfikacyjnej?

2) Jakie wartości i znaczenie te różnorodne formy wnoszą do literatury?

PORZĄDEK DIACHRONICZNY – historyczny; odczytanie w dziele współistnienia tradycji

literackiej, rekonstruuje się go dla celów naukowych, badawczych.

Dla wiersza istnieje „tło wersyfikacyjne”, które jest swoistą tradycją dla badanego tekstu.

PORZĄDEK SYNCHRONICZNY – tworzony przez kulturę literacką, w obrębie której tkwi

czytelnik, należą do niego proces lektury, a zatem także i konkretyzacji.

Pasta KIWI

But ożywi

/ _ I

Chodzi lisek koło drogi

Nie ma ręki ani nogi

/ _ I I / _ I

INTERTEKST (= INTERTEKSTUALNOŚĆ) – sfera powiązań i odniesień między-tekstowych, w

której uczestniczy dane dzieło; obszar wypowiedzi i sposobów mówienia, wobec których określa ono

swoją formę i znaczenie. Każdy tekst sytuuje się w polu innych tekstów, naśladując je, przekształcając,

pozostając z nimi w relacji (…).

Słownik terminów literackich

Monachomachia – Antymonachomachia

_____________________________________

Znakowy charakter wiersza wolnego.

Zasada ekwiwalencji wiersza wolnego: wers po wersie.

Ryszard Krynicki, Kto wybiera samotność. Pamięci Tadeusza Peipera

Kto wybiera samotność - nie będzie sam. 11 (7+4)

Kto wybiera bezdomność - dach świata mieć będzie nad głową.

16 (7+9)

Kto wybiera śmierć - nie przestanie żyć.

10 (5+5)

Kogo śmierć wybierze - ten umrze

8 (5+3)

zaledwie.

→ 5 wersów

→ wersety paralelne – wers odpowiada zdaniu

→ w wersach 1-4 regularna średniówka

→ zdania względne – niosą ze sobą paradoks

→ wiersz wolny zdaniowy

POETYKA

ćwiczenia

__________________________________________________________________________________

12 marca 2012

Stylistyka.

Definicja tekstu : dzieło literackie jest tekstem. Natomiast pojęcie tekstu literackiego jest bardzo

neutralne. Samo pojęcie tekstu odnosi się do tekstu literackiego, ale istnieją także tzw. teksty kultury.

Dlatego pojęcie tekstu jest enigmatyczne. Sama etymologia słowa tekst [łac. textus] oznacza tkaninę.

Tekst literacki jest całością jak tkanina. Dzieło literackie zależne jest od danego języka, w którym

powstaje.

Definicja tekstu ze Słownika terminów literackich: 1. wypowiedź (zwłaszcza utrwalona graficznie, ale

także ustna) powstała w obrębie określonego systemu językowego, stanowiąca zamkniętą i skończoną

całość z punktu widzenia treściowego [koncepcja dzieła otwartego zmienia trochę tę definicję]. W tym

znaczeniu tekstem jest zarówno wypowiedź jednozdaniowa (lub równoważnik zdania), jak i

wielozdaniowa (np. dzieło literackie). Różne rodzaje tekstu są przedmiotem badań lingwistyki tekstu i

poetyki, które zmierzają do sformułowania teorii tekstu jako najwyżej zorganizowanej jednostki w

komunikacji językowej. Teoria tekstu zmierza do odkrycia reguł jego budowy wykraczających poza

kompetencje gramatyki; dąży do opisu zasad spójności tekstu, do ujawnienia reguł jego

wewnętrznego rozczłonkowania oraz organizacji semantycznej, umożliwiającej skuteczność i

ekonomię przekazywania informacji.

2. W semiologii – tekst kultury, każdy wewnętrznie zorganizowany według określonych reguł,

znaczący wytwór kultury, np. dzieło plastyczne, strój, zachowanie realizujące pewien społecznie

utrwalony wzorzec.

Język [wg A. Kulawika]: Język jest to system znakowy służący jako narzędzie społecznej komunikacji

ludzi. Na ten system składa się zasób znaków językowych, słów, których użycie tekstowe regulują

językowe normy – gramatyka. Respektowanie tych norm mających charakter społeczny gwarantuje

porozumienie językowe.

Język [wg Teresy Kostkiewiczowej]: uporządkowany zasób znaków językowych i norm językowych

umożliwiający porozumienie się w obrębie danej społeczności. Tak pojęty system językowy jest

kategorią ukształtowaną na gruncie lingwistyki strukturalnej wywodzącej się od F. de Saussure’a,

rozwiniętej przez praską szkołę strukturalną i kopenhaską szkołę L. Hjelmsleva.

Stylistyka [wg A. Kulawika]: jest to dyscyplina językoznawcza, której przedmiotem jest opis

sposobów organizowania znaków językowych w wypowiedzi (tekście), ich interpretacja ze względu

na funkcje mowy oraz klasyfikacja stylów.

Podział stylistyki ze względu na cel badań:

Stylistyka językoznawcza – analizuje składniki tekstu i ustala, z jakiego zwyczaju językowego,

czyli społecznego stylu funkcjonalnego one pochodzą;

Stylistyka tekstu – syntezuje konstatacje stylistyki językoznawczej w odniesieniu do

całościowej budowy wypowiedzi;

Stylistyka literacka – zestawienie faktów konstatowanych przez stylistykę językoznawczą i

stylistykę tekstu ze strukturą utworu literackiego i dokonaniu funkcjonalnej analizy tych

faktów.

POETYKA

ćwiczenia

Stylistyka [wg Teresy Kostkiewiczowej]: dziedzina językoznawstwa zajmująca się opisem, typologią

i wyjaśnieniem sposobów ekspresji językowej; zainteresowania kształtem językowym dzieł literackich

doprowadziły również do wyodrębnienia się stylistyki jako działu poetyki.

Schemat wewnętrznych odmian języka polskiego [wg Stanisława Urbańczyka]:

4 5

6 7

8 9

Poszczególne cyfry schematu oznaczają:

1 – język etniczny;

2 – język ogólnonarodowy;

3 – gwary;

10 – żargony;

11 – gwary miejskie;

4 – język pisany (literacki) ;

5 – język mówiony, rozumiany jako język konwersacyjny warstwy kulturowej;

7 – język konwersacji;

6 – język artystyczny;

8 – odmiana potoczna niewyspecjalizowana;

9 – odmiana fachowa wyspecjalizowana .

Język pisany (literacki) – to język, który korzysta z języka narodowego, ale wykorzystuje go na

własny, oryginalny sposób, np.:

język literacki: zielony – epitet;

język normatywny: zielony – przymiotnik.

Język jest systemem i składa się z kilku podsystemów:

a. system fonologiczny;

b. system morfologiczny;

c. system słowotwórczy* [należy go traktować marginalnie];

d. system leksykalny;

e. system składniowy [przewaga zdań, np. współrzędnie złożonych w konkretnym dziele];

f. system prozodyjny [prozodia zdania pytającego – antykadencja, etc.] – należy też tu

uwzględnić system fonologiczny, mówimy bowiem o pewnego rodzaju melodyjności;

g. system semantyczny*.

Jeżeli język jest systemem tworzy coś, co de Saussure nazwał sferą langue:

System [kod] – langue

Wybór

Układ

Przekształcenie

Tekst [utwór literacki] - parole

POETYKA

ćwiczenia

__________________________________________________________________________________

19 marca 2012

Pojęcie stylu dotyczy całego obszaru języka.

Definicje stylu (tekstu wypowiadanego) dyktują, determinują okoliczności tworzenia i odbierania,

rozumienia tekstu; wybór środków językowych lub niejęzykowych tekstotwórczych i ich organizacja

w pewną całość – komunikat. Pojęcie stylu jest najszersze.

KLASYFIKACJA STYLÓW JĘZYKOWYCH

publicystyczny

administracyjno-prawny

naukowy

artystyczny – styl funkcjonalny, dotyczy poziomu parole i wszelkiej literatury; wykazuje

największą „chłonność” stylistyczną – jest otwarty na inne komunikacje. Cechą stylu

artystycznego jest nieprzezroczystość znaku językowego. Wyróżniamy kilka odmian stylu

artystycznego, np. styl poetycki.

STYL WG MAYENOWEJ decyduje o doborze środków językowych, tak by tworzyło to byt

konkretnych całości, który to tekst ma spełniać pewną funkcję. Styl jest pojęciem, które da się

rozszerzyć na inne dziedziny działalności człowieka, jest więc też obciążony kulturowo. Styl

językowy jest ściśle związany z zasadą decorum .

Styl warunkuje funkcja jaką ma pełnić tekst, środowisko społeczne mówiącego, status społeczny tego,

kto mówi, rozumiane możliwie najszerzej.

STYL – sposób ukształtowania wypowiedzi polegający na określonym wyborze, interpretacji

i konstrukcji materiału językowego – ze względu na cel przyświecający mówiącemu. Przy szerokim

rozumieniu tej kategorii styl jest właściwy wszelkim przekazom werbalnym, ponieważ każda

inicjatywa wypowiedzeniotwórcza wiąże się z nastawieniem na jakiś cel i nastawienie to decyduje,

w mniejszym lub większym stopniu, o sposobie posługiwania się przez mówiącego lub piszącego

środkami, jakich dostarcza mu system danego języka. W ściślejszym jednak znaczeniu styl to takie

celowe ukształtowanie wypowiedzi, które charakteryzuje się bądź indywidualną wyrazistością

i odrębnością na tle wypowiedzi zbudowanych w sposób standardowy („nienacechowanych”),

zgodnych z przyjętymi normami języka.

Słownik terminów literackich

STYL WG SŁAWIŃSKIEGO odsłania wypowiedź, jest zatem zjawiskiem antropologicznym,

językoznawczym.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: