A. Chodubski - Wstęp do badań politologicznych.pdf - Dokumenty - faustyna2606

Przy doborze metody istotn cech jest jej celowo.Metody te s

rodkiem sucymrealizacji okrelonych cel w poznawczych.

od metody wymaga si, aby speniaa postulat adelo,vatnoci, tj. aby

okrelone za jej pomoc systemy operacji prowadzi zawsze do zamie-

rzonych rezultat w.

Kadaznauk i dyscyplin naukowych ma sw j specyficzny zesp me-

tod badawczych, kt re stara si rozwija i doskonali. Nie ma uniwer-

salnej, jednoznacznej klasyfikacji metod. Wynika to przede

wszystkim z duego zr nicowania zakresu przedmiotu poznania oraz

specyficznoci zasad i sposob w dociekari w celujego obiektywnego roz-

poznania, a te i okrelonej tradycji intelektualnej.

W literaturze przedmiotu spoka si r ne podzia metod, przy

czym s one dokon1.wane Za pomoc dowolnie obranych podstaw klasy-

fikacji. Mona dzieli je ze wzgldu m.in. na:

1. stopie og lnoci,

2. cel, jakiemu su,

3. ich struktur -bdprzedmiot poznania.

Podzia metod ze wzgldu na stopie ich og lnoci jest doistotny

z punktu widzenia interdyscyplinarnych badari. Wyr nia si przy t1n

metody:

a) og lne,

b) szczeg owe.

Przez og lnometody rozumie si zakres i powszechno jej stosowal-

noci, np. moliwokorzystania z niej przez r ne dysrypliny badawcze.

Zewzglduna cel, jakiemu maj suy metody, mona je dzieli na:

a) strrcte po znawcze oraz b) u1tkowe (utylitarne) przeksztacaj ce rze-

czywisto.Przejrzyste ich rozdzielenie niejest zasadne, jako e prze-

ksztacenie uytkowe zakada na og jednoczenie poznanie i przyczy -

nia si do ujawniania nowych rezultat w poznawczych; oraz z drugiej

strony, poznanie moe by osignite przez celowo dokonywane prze-

ksztacenia utylitarne'

Podejciestrukturalne pozwala podzieli metody na: a) teoretyczne

i b) empiryczne. Metody teoretyczne polegaj na idealizacji mylowej,

budowie systemu hipotez modelowych, wysokim stopniu sformalizowania

eksperymentu mylowego, dedukcji - wnioskowaniu o zjawiskach

szczeg lowych na podstawie znajomoci zasad og lnych.

P(0ZDZIA VIII

Metody badawcze

W ujmowaniu i tumaczeniu otaczajcej rzecz5rwistoci, w tym zjawisk

spoecznych i politycznych, ludzie zwykle odwoluj si do wasnych do-

wiadczeri i obserwacji, zdrowego rozsdku, intuicji i autorytet w. Do

poznania obiektywnej rzeczywistoci przesanki te nie s wystarczajce,

S one bowiem z isto swej zawodne. Poznanie naukowe wymaga bazo-

wania na podstawach metodoiogicznych, tj. na teorii dotyczcej zbiera-

nia danych, ich opracowania, interpretacji oraz uog lnienia.

1. Pojcie

Przez pojcie metoda badawcza rozumie si zasady i sposoby systema-

tycznych docieka w celu poznania obiektywnej rzeczywistoci.

Kazda metodabada jest systemem regul, wskaza/r i przepis w potr j-

nie uwarunkowanych. Po pierwsze - bazuje ona na obiektywnych prawid-

owociach (ijest z nich w1prowadzona); one umiejscawiaj przedmiot ba-

dania wr d proces w i zjawisk ronvoju kulturowego i rywilizacyjnego; s

sformuowane w postaci odpowiedniej teorii. Po drugie - jest okrelona

i wyznaczona przez charakterbadanego pnedmiotu. Po trzecie - za|e od

rodk w badania, jakimi si w danej sytuacji dysponuje. Do rodk w tych

zalicza si ludzi (jako podmioty poznajce) i narzdzia badawcze.

Zatem metoda badawcza, a w tym jej wyb rodzaj, charakter, uy-

tecznouzaleniona jest od teorii naukowej, podmiotu i narzdzi bada-

nia; poredniouzaleniona jest od poziomu rozwoju kulturalnego i cy-

wilizaryjnego danego spoecze stwa.

IL4

115

znaczenie ma dla tej dyscypliny poznania wci ksztaltujca si meto-

da politologiczna. Jej istot jest stosowanie poj i teorii politologicz-

nych do wyjasniania badanych zjawisk.

Metoda ma silnych oponent w, nierzadko zauwa si, e wskazywa-

nie najej istnienie jest przejawem ,,imperializmu'' naukowc w (politolo-

g w) na rzecz wasnej dyscypliny; przy tym te formuluje si wtpli-

wo,czy wiedza polityczna powinna mie podstawy? zecrwisto ta

jest w istotnej mierze konsekwencj tradycyjnego pojmowania polityki

oraz tradycfrnego systemu edukacyjnego, gdzie politologia jest czsto

kierunkiem studi w w ramach prawnych, ekonomicznych, historycz'

nych, socjologicznych.

Wsp czenie jednak w nowoczesnym pojmowaniu politologia jest

dysc1plin nauk humanistycznych majc wyrnie okrelon swoj od-

rbno; niepodwa:alnie uznaje si, e wiedza polityczna powinna mie

podstay naukowe; posuguje si wlciqni dla siebie teoriami, mode-

lami, paradygmatami, aczkolwiek pozostaj one wci w fazie ksztahowa-

nia si. Metoda ta wykorzystywana jest przez inne dyscypliny naukowe,

np. w psychologii przy jej pomocy poszukuje si policznych wyznaczni-

k w zachowa ludzkich czy w ekonomii, wyjaniajc przebieg proces w

gospodarczych korzysta si z takich przesanek, jak denie do zdobycia

wadzy politycznej cry dojej utrrymania. Metoda ta jest wielce lytecz-

na jako pomocnicza dla wielu dysryplin nauk humanistycznych.

W tradycyjnym rozumieniu kategori metoda odnosi si do:

a) zbierania materia w,

b) opracowania i ich interpretacji.

Pozyskiwanie, zbieranie i gromadzenie materia w okrelasi nier-

zadko mian em techniki badauczej oraz zamiennie: metody i techniki.

Podstawowe znaczenie maj: obserwacja, wy,viad, ankieta, gromadze-

nie wypowiedzi osobistych (listy, zeznania,wspomnienia), gromadzenie

dokument w (np. instytucji politycznych, organizacji spoecznych, or-

gan w administracyjnych, sdowych)'

W opracowaniu materia w podstawowymi sposobami ich przetwar-

zania s: analiza i synteza. Analiza polega na rozbiorzejakiego zoone-

go przedmiotu czy pojcia na czcisHadowe, synteza za na czeniu

prostych poj wzgldnie prostych zdarze celem osignicia wynik w

zloonych.

Metody empiryczne polegaj na dociekaniu poznania prawdy obiek_

wnej o rzeczyrr'istociprzez jej celow, systematyczn obserwacj, po-

miar, opis.

Powszechnie spotyka si szerokie i wskie rozumienie pojcia mefo_

do. W szerokim znaczeniu okrela ona charakter i zakres danych badari;

w wskim rozumieniu okrela ona porvtarzalne sposoby rozstrzygania

zadait, zwizanych zrea|izacjbadari zgodnie zprzy1t metod w Zna-

czeniu szerokim.

Wsko pojmowan metod czsto nazywa si technikq badatuczq.

Pojcia te czsto u1'wane s wymiennie; a te stosuje si je cznie, np.

m wi si o metodzie i technice obserwacji czy wywiadu.

wiadomy wyb r

spos b

postpowania

drogadocieka poznawczych,

regu, wskazania, przepisy (teoria),

rodki i badania (badacz, narzdzia)

,//i-

-)--t..-

,//l

.//l

rsalno /

czytelno \

adekwatno

unlwe

skuteczno

celowo

jednoznaczno

Rys. 6 Metoda badawcza i jej cechy

r d|o: opracowanie wasne.

2. Typologia

Politologia zajmujc si rozpoznawaniem zjawisk i proces w zycia spo-

eczno-politycznego posfuguje si r nymi metodami. Szczeg lne jednak

II7

116

Dedukcja jest drog przechodzenia z jakiejracji og lnej do rzecry-

wistocikonkretnej' Podstawowe jej formy zawieraj si w:

- przechodzeniu od adu og lnego do szczeg owych, szczeg lnych

przypadk w, zdarzen, zjawisk,

- przechodzeniu od pojcia og lnego do zawartych w nim poj

szczeg owych,

_ przeksztaceniu danych wartoci Za pomoc zmienionego sposobu

czenia ich element w.

Indukcja jest procesem prowadzcym do formuowania uog lnieri.

Istotnymi jej okolicznociami s:

- nieobecno danych niezgodnych z uog lnieniem,

- pozyskiwanie,

- zbieranie,

- gromadzenie,

Podstawowe

techniki

badawcze

/ I

Ankieta

materia w,

(danych)

Pozyskiwanie

dokument w

osobistych

Obse"wacja Wywiacl

Zbieranie

dokument w

insty'tucjonalnych

_ obfito danych stanowicych podstaw uog lnienia,

_ obecno danych niezgodnych z uog lnieniami konkurencyjnymi,

- r norodno danych bdcych podstaw uog lnienia.

Rys. 7 Techniki badawcze

r do : opracowanie wasne.

Podstawowymi sposobami wnioskowania s za indukcja i dedukcja.

Dedukcja polega na wnioskowaniu, w kt rym konkluzja wynika logicz-

nie z przesanek. odwrotnie jest w indukcji - przesanki wynikaj

z wniosku. R nica ta jest atwo uchwytna na poniszym schemacie.

W politologii najczciej ,,"."*;;;i metodami opracowania i inter-

pretacji materia w s: analiza systemowa, ujcia ilociowe i jakociowe,

analogia, analiza instytucjonalno-prawna, analiza histo ryczna,behawio-

ryzm, symulacja.

a) Analiza systemowa

Analiza systemowa jest jedn z bardziej wptywowych orientacji teore-

tycznych i metodologicznych w politologii. Ujmuje siQ w niej zjawiska

polityczne jako elementy systemu.

Przez pojcie systemu rozumie si uporzdkowany wewntrznie

w cao ukad element w majcych okrelon struktur.

Analiza systemowa w politologii polega na konstruowaniu modelu po-

jciowego (modelu systemowego) zjawisk politycznych. R norodne dzie-

dziny rzeczyvltstoci policznej interpretuje si nie jako lune zbiory izo-

lowanych element w lecz jako wewntrznie zintegrowane, wyr nce

si z otoczenia i kierujce si swoistymi prawidlowociami caoci.

Analiza systemowa polityki moe dotyczy r nych jej przedmiot w, np.

qystemu politycznego jako caoci. Ujawnia si wtedy analiza makrosyste-

mowa. Moe te dotyczy analiza ta okrelonego podsystemu w ramach

Dedukcja

Indukcja

Rys 8 Schemat wnioskowania dedukcyjnego i indukryjnego

r d|o: opracowanie wasne.

119

118

szerszego systemu politycznego (np. systemu partyjnego, stowarzysze

itp.). Wystpuje wtedy analiza systemowa redniego ."lau. Analiza sys-

temowa moe skupi si r wnie na okrelonym elemencie systemu po-

litycznego (np. konkretnej decyzji politycznej). wtedy ma miejsce ana-

liza mikrosystemowa.

w odniesieniu do kazdego z wymienionych przedmiot w moder syste-

mowy generuje okrelone pytania badawcze. Wr d nich w odniesieniu

do analizy makrosystemowej istotne s: Jakie elementy nale do syste-

mu? Jakie elementy nale do otoczenia? Jakie jest kryterium przynale-

noci do systemu? Jakie s funkcje systemu w otoczeniu? Jakie elementy

s funkcjonalne, a jakie dysfunkcjonalne dla systemu jako caoci? Jakie

elementy stanowi najwazniejsze cmniki zmian w systemie? itp.

W odniesieniu do analizy redniego rzdu: Z jakimi podsystema-

mi dany system jest najmocniej (wzgldnie najsabiej) powizanyl

Jaka jest wzgldna rola dartego podsystemu w utrzymaniu funkcjono-

wania systemu jako caloci?Jaki jest stopie autonomii danego pod-

systemu? itp.

W odniesieniu do analizy mikrosystemor'ej: Z jakimi innymi ele-

mentami systemu dany element jest powizany? Jaki jest charakter od-

dziaywaIi (wzaj emne, j ednostronne, harmo nij ne, konfl iktowe itd. ) ?

Jaki jest stopieri autonomii elementu? W jakim stopniu dziaanie ele-

mentu jest modyfikowane za porednictwem sprzenia zwrotnego

przez rezultaty jego wasnych dziaari?

uwagi, czy nie s one zavlyonebdzallaone. Materia Statystyczny powi-

nien by dokadnie roapoznany Zpunktu widzenia jego wiarygodnoci.

W politologii wykorzystuje si najczciej z metod statystycznych ob-

liczenia szacunkowe, nie wyczerpujce, reprezentaryjne oraz przecitne

rednie:arytmetyczn i geometryczn.

obliczenia szacunkowe nazywane te interpolacjq stosuje si

w praktyce, gdy nie jest kompletny materia statystyczny do rozpozna-

wania danych zjawisk. Wobec potrzeby okrelenia orientacyjnej, przy-

blionej, zaokrglonej wielkoci (liczebnoci)zjawisk dokonuje si ich

szacunku na podstawie posiadanych materia w, a W tym nierzadko po-

chodzcych z rlnych r del. Na przykad starajc si okreli w kon-

tekcie ilociowym aktywnopolityczn Polak w w diasporze, mona

pozyskiwa dane informacyjno-statystyczne od: instucji i organizacji

og lnopolonijnych, polonijnych podmiot w uprawiajcych czynnie po-

lityk, polskich plac wek dyplo matycznych (konsularnych), instytucj i

administracji paristwowej w krajach osiedlenia, jak te od badaczy zaj-

mujcych si np. rozpoznawaniem zagadnieri ruch w migracyjnych.

obliczenia szacunkowe stosuje si w rozumieniu stricte statystycz_

nym w celu uzupenienia brakujcych danych w szeregach statystycz-

nych. Stosuje si przy tym specyficzne procedury np. przy uyciu tablic

lo garytmicznych, metod grafi cznych (np. diagram interpolacj i liniowej ),

wzor w (np. wzoru interpolacyjnego Newtona). Na uytek potrzeb po-

znawcrych nauk humanistycznych, a w tym politologii, obliczenia te

maj na celu ujawnienie stanu przyblionego, orientacyjnego danego

zjawiska. obserwacja statystyczna zorientowana jest wtedy w g wnej

mierze na wnioskowanie dedukryjne bdindukcyjne. Formuuje si

szacunki okolicznych zjawisk posugujc si czsto materiaami wt rny-

mi. Charakterystyczn rzecz1ristow m wzgldzie stanowi np.:

1. szacowanie wielkocidanych zjawisk na podstawie przeliczenia

pozyskiwanych informacji z r nych r del, a v/ tym nierzadko

wczeniejnie rejestrowanych i nie spisywanych,

2. obliczenie orientacyjnych wielkoci zjawisk na drodze przenosze-

nia rozpoznanych czci zbiorowoci na ca badan zbiorowo ;

stosuje si metod w sytuacji postrzegania zbiorowoci jako adu

w wysokim stopniujednorodnego, nie wykazujcego nagch, ra-

dykalnych przemian,

b) Ujcia ilociowe ijakociowe

Wbadaniach zjawisk rnasoych, do kt rych nale zjawiska spoleczno-po-

lityczne istotne s ujcia ilociowe orazjakociowej czsto tez okrelasi

je mianem statystycznych. Metody te umoliwiaj badanie specyfiki

okrelonych zbiorowoci, pozwalaj na ustalenie i -"po".ru*anie cech

zjawisk masowych oraz inspiruj do wyjaniania zwizk w przycrqo-

wych midzy nimi oraz sfu przewidywaniu trend w a*.".!o rozwoju.

Posugujc si metodami statystycznymi naley uwzgldnia zar wno

stron ilociow, jakjakociow materiau zr dowego. Przed rozpoczciem

politologicznej anallzy badawczej wyzrvaniem koniecznlrm ;est-krytyc"ne

ustosunkowanie si do danych liczbowych (statystycznych;, np. zwracanie

t20

LzI

W celu zapewnienia reprezentatywnoci stosuje si przede wszyst-

kim: a) wyb r losowy (przypadkowy), przy czym kada jednostka bada-

nej zbiorowoci ma r wne szanse wylosowania, b) celow selekcj'

Po doHadnym przestudiowaniu i zapoznaniu si z materiaem doty-

czcymcalej zbiorowoci ustala si kryteria, na podstawie kt rych wybie-

ra si z badanej zbiorowoci pewne jednostki jako pr b do tych bada .

obliczenia reprezentacyjne s uteczne w odniesieniu do rozlegego

materiau statystycznego, gdy czsto nie spos b podda go w caoci ana_

lizie. Badania reprezentacyjne ciesz si durm zaufaniem badaczy oraz

praktyk w ycia spoeczno-politycznego i gospodarczego' np. w yciu po-

litycznym zdoby powszechn akceptacj w systemach wyborczych'

Przecitne (redniq arytmetyczna i geometryczna)

Biorc pod uwag rzeczywisto, ekada zbiorowo odznacza si

tym, e jej jednostki nie s jednakowe,lecz maj odmienne cechyjako-

ciowe oraz wartoci cech ilociowych, por wnywanie r nych zbioro-

wocistatystycznych wymaga zasto sowania p arametr w opisowych,

kt re ustala si abstrahujc od r nic zachodzcych pomidzy poszcze-

g lnymi jednostkami danej zbiorowoci. Takie parametry (wielkoci),

kt re charakteryzuj zbiorowo statystyczn niezalenie od r nic mi-

dzy poszczeg lnymi jednostkami wchodzcymi w jej skad, okrela si

mianemprzecitnych.

Przecitne s podstawowymi parametrami opisowymi zbiorowoci

statystycznej' Wszystkie jednostki s traktowane ta jak sdyby mi t

sam warto przecitn. Zamiast zbiorowoci pierwotnej rozpatnrje si

zatem zbiorowo Zastpcz, wkt rej wszystkie jednostki s jednakowe,

to ZnacTy maj t sam warto okrelonej cechy ilociowej' W ten spo-

s b osiga si por wnywalno r nych zbiorowoci statystycznych'

W prakce stastycznej najbardziej urteczne s przecitne otrzy-

mywane przez r wnomierne rozoenie sumy wartocizmiennych od-

p owiadaj cych po s zczeg lnym warto ciom j edno stek statystycznych

(dbo p"*''1r- przeksztaceniom tych wartoci) na wszystkie jednostki,

dziki czemu kada jednostka w r wnej mierze partycypuje w tej sumie.

Takie przecitne nazywane s rednimi.

Wszystkie redniesprowadzaj si do najprostszego typu, a mianowi-

cie do redniej arytmetycznej. redni arytmetyczn otrzymuje si przez

podzielenie sumy wartoci zmiennych odpowiadajrych poszczeg lnym

3. dokonl'wanie spisu i obliczenia szacunkowego wobec potrzeby

uzyskania dornych informacji, kt re nie s zawarte w materia-

ach zebranych drog rejestracji biecej czy te spis w perio-

dycznych, np. dotyczcych okrelanych nowych postaw i zacho-

wari spoleczno-politycznych.

Dokonujc obliczeri szacunkowych badacz musi przyj zaoenie, e

uzyskane przez niego rezultaty statystyczne (ilociowe) mog powaznie

r nisi od rzecrywistoci.

obliczenia nie wyczerpujce

obserwaci statystyczn prowadzi si w dwojaki spos b. Pierwszy

polega na obserwowaniu caej zbiorowoci statystycznej i badaniu

wszystkich jednostek wchodzcych w sklad tej zbiorowoci. Tak obser-

wacj okrela si mianem badania wyczerpujcego lub penego. Do tego

typu badali naley np. spis ludnoci, rejestracja urodzeti, maeristw,

zgon w, ewidencja ruch w migraryjnych,przyna|enoci do partii, or-

ganizacji, stowarzysze .

Dnrgi spos b polega na ograniczeniu si do obserwacji tylko pewnej

czci badalrej zbiorowoci. ZaHada si, e w pewnych warunkach mona

wycign rvnioski o caej zbiorowoci statystycznej poddajc obserwacji

tylkojej cz. Np' starajc si pozna cele, wartoci, aspiracje, denia po-

lityczne okrelonej partii c4y organizacji spoeczno-politycznej nie ma po-

trzeby spisy,rrania wszystkich ich czonk w; mona ograniczy si do pew-

nej ich czci, kt r badacz odpowiednio dobiera i okrelamianem pr by

(pr bki). Jeeli pr bajest dobrze dobrana, to rozHad rozpoznawanych

cech w pr bie bdzie zblDony do wystpujrych w caych zbiorowociach.

Tak obserwacj, kt rajest ograniczona do czsci badanej zbiorowoci sta-

tystycznej, nazywa si mianem badari nie wy'czerpujrych lub czciowych.

otrliczenia reprezentacyjne polegaj na tym, e ze zbiorowoci

statystycznej wybiera si pewn cz, czy|ipr b, kt r poddaje si re-

jestracji albo spisowi. Dokonujc wyboru naley dry do tego, by ba-

dana pr ba bya reprezentaryjna, tj. by dawaa obraz caej zbiorowoci;

inaczej bowiem na podstawie pr by nie mona by wnioskowa o calo-

ci. Jeeli np. bada si, w jakim wieku ludzie wykazuj zainteresowanie

aktywnym uczestnictwem w zyciu parlamentarnym, nie mona ograni-

czy si do ludzi modych czy tylko w podesztym wieku, jako e lvycig-

nite wnioski byVby faszywe.

L23

A. Chodubski - Wstęp do badań politologicznych.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: