ETAT UŻYTKOWANIA - ilość drewna ustalona do pozyskania zgodnie z przyjętymi zasadami (możliwością do pozyskania w danym okresie gospodarczym) w wyniku użytkowania lasu, czyli prowadzenia w lesie cięć.
W zależności od wieku drzewostanów, sposobu i celu pobierania użytków, cięcia mogą mieć charakter rębny, przedrębny lub przygodny.
UŻYTKI RĘBNE- pozyskiwane są w drzewostanach uznanych za dojrzałe do wyrębu zgodnie z przyjętą koleją rębu i ustalonym sposobem zagospodarowania (rodzajem rębni):
Etat użytków rębnych może być ustalany zarówno w jednostkach powierzchniowych (ETAT POWIERZCHNIOWY) jak i miąższościowych (ETAT MIĄŻSZOŚCIOWY).
Przy RĘBNI ZUPEŁNEJ podstawowym kryterium jest stan dojrzałości rębnej drzewostanów,
Przy RĘBNIACH GNIAZDOWYCH lub CZĘŚCIOWYCH - potrzeby hodowlane drzewostanów (względy odnowieniowe).
DO KLASY DRZEWOSTANÓW RĘBNYCH (R) zalicza się te, które w ciągu najbliższego okresu (z reguły 20-letniego; przy Kr =< 70 lat - 10-letniego) osiągać będą kolejno wiek równy kolei rębu.
ZA DRZEWOSTANY PRZESZŁORĘBNE (R+1) uznaje się te, których aktualny wiek jest wyższy od kolei rębu.
DO DRZEWOSTANÓW BLISKORĘBNYCH (R-1) zalicza się te, które są o jedną klasę wieku (20 lat) w przypadku Kr >= 90 lat ; lub o jedną podklasę wieku (10 lat) - w przypadku Kr <= 80 lat, młodsze od drzewostanów rębnych.
kolei rębu (Kr ) wynosi 80 lat
- drzewostany przeszłorębne w wieku: 81 lat i starsze;
- drzewostany rębne w wieku: 61 - 80 lat - IV kl. w.;
- drzewostany bliskorębne w wieku: 51-601at – Ill b kl:w.;
Kr= 70 lat
- drzewostany przeszłorębne w wieku: 71 lat i starsze;
- drzewostany rębne w wieku: 61 - 70 lat - IVa kl. w.;
- drzewostany bliskorębne w wieku: 51-60 lat – Ill b kl.w.;
Kr = 100 lat
- drzewostany przeszłorębne w wieku: 101 lat i starsze;
- drzewostany rębne w wieku: 81 -100 lat - V kl. w.;
- drzewostany bliskorębne w wieku: 61-80 lat - IV kl. w.
W GOSPODARSTWIE ZRĘBOWYM
WEDŁUG DOJRZAŁOŚCI DRZEWOSTANÓW:
- z zapasu drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych);
- z zapasu drzewostanów dwu ostatnich klas wieku (bliskorębnych i starszych);
- z zapasu drzewostanów trzech ostatnich klas wieku (przy kolei rębu 120 lat i więcej);
WEDŁUG ZRÓWNANIA ŚREDNIEGO WIEKU,
WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW ŹLE PRODUKUJĄCYCH.
ETAT OPTYMALNY- ustala się z przedziału etatów z dojrzałości z ostatniej i z dwóch ostatnich klas wieku.
JEST TO ETAT BLIŻSZY ETATOWI ZRÓWNANIA,
lub ETAT ZRÓWNANIA, jeżeli mieści się w przedziale określonym etatami dojrzałości.
ETAT optymalny jest jednocześnie etatem maksymalnym.!!!
Podstawą do. ustalenia etatu w wymiarze miąższościowym jest suma potrzeb hodowlanych drzewostanów określona w toku prac taksacyjnych i zweryfikowana podczas rozplanowania cięć przy respektowaniu ładu przestrzennego.
Przyjęty etat nie powinien być niższy od wysokości użytkowania wynikającego z potrzeb odsłaniania młodego pokolenia (z uwzględnieniem również niezbędnych cięć inicjujących jego powstanie) oraz pełnienia przez lasy funkcji pozaprodukcyjnych.
Przyjęty etat zgodnie z w/w zasadami powinien zostać przyjęty również wówczas gdy jest on wyższy niż etat optymalny.
W GOSPODARSTWIE PRZERĘBOWO- ZRĘBOWYM
Obliczany jest podobnie jak dla gospodarstw zrębowych, z tym że:
- przy obliczaniu etatu z ostatniej klasy wieku do zapasu (lub powierzchni) dodajemy zapas (lub powierzchnię) drzewostanów w klasie odnowienia (KO), natomiast mianownik wzoru powiększamy o połowę okresu odnowienia
- przy obliczaniu etatu z dwóch ostatnich klas wieku do zapasu (lub powierzchni) dodajemy zapas (lub powierzchnię) drzewostanów w KO i klasie do odnowienia (KDO). Mianownik wzoru powiększamy o połowę okresu odnowienia.
WEDŁUG ZRÓWNANIA ŚREDNIEGO WIEKU
Obliczamy w ten sam sposób jak dla gospodarstw zrębowych, nie uwzględniając powierzchni drzewostanów w KO i KDO. Otrzymaną wielkość etatu powiększamy o 10-letni spodziewany przyrost zasobów w KO i KDO. (obliczamy go przez pomnożenie zapasu drzewostanów w KO i KDO przez_0,13).
WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW ŹLE PRODUKUJĄCYCH
WEDŁUG POTRZEB HODOWLANYCH
Stanowi sumę miąższości drzew przewidzianych we wskazaniach gospodarczych do użytkowania rębnego w najbliższym 10-leciu zgodnie z potrzebami wynikającymi z funkcji lasów, stanu hodowlanego drzewostanów, stopnia zaawansowania odnowienia oraz porządkowania ładu przestrzennego.
WEDŁUG ZAPASU DRZEWOSTANÓW W KLASIE ODNOWIENIA
Jest to iloraz zapasu drzewostanów w KO przez połowę okresu odnowienia powiększoną o 5 lat. Przy okresie odnowienia wyższym od 30 lat zapas drzewostanów w KO należy dzielić przez 30. Etat ten służy wyłącznie do porównania z planowanym użytkowaniem drzewostanów w KO.
PLANOWANIE DRZEWOSTANÓW DO WYRĘBU (LOKALIZACJA ETATU)
powinno odbywać się z zachowaniem ostępowego porządku cięć w następującej kolejności:
- drzewostany źle produkujące;
- drzewostany w KO
- drzewostany niezależnie od klasy wieku, jeżeli ich wyrąb jest dyktowany potrzebą zapewnienia ładu przestrzennego (rozręby, oręby);
- drzewostany wyżywicowane i żywicowane;
- drzewostany przeszłorębne;
- drzewostany rębne.
Przy ustalaniu kolejności kwalifikowania drzewostanów do użytkowania rębnego należy stosować dostępne metody optymalizacyjne, które powinny uwzględniać obok dojrzałości technicznej i potrzeb hodowlanych również PRZYROST, JAKOŚĆ TECHNICZNĄ i HODOWLANĄ DRZEWSTANÓW, ich POWOŻENIE W OSTĘPIE.
DLA GOSPODARSTW ZRĘBOWYCH
etat użytków rębnych ustala się na podstawie obliczeń według następujących zasad:
a) WEDŁUG DOJRZAŁOŚCI DRZEWOSTANÓW
*) z zapasu drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych),
- w rozmiarze powierzchniowym
.
- w rozmiarze miąższościowym
**) z zapasu drzewostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębnych, rębnych i starszych).
UŻYTKI RĘBNE DZIELI SIĘ NA:
a) zaliczone na poczet etatu
b) nie zaliczone na poczet etatu
Obejmują uprzątnięcie:
-płazowin;
-nasienników, przestojów i przedrostów, nie zaliczonych do wartościowych dla hodowli selekcyjnej;
-drzew i drzewostanów z tytułu:
-.poszerzenia linii podziału powierzchniowego,
- poszerzenia lub przecięcia pasów przeciwpożarowych,
- usuwania drzewostanów z gruntów, na których orzeczono zmianę uprawy leśnej na inny rodzaj użytkowania,
- usuwanie drzew z zadrzewień.
W GOSPODARSTWIE PRZERĘBOWYM
Miąższość drzew przewidzianych do użytkowania w drzewostanach o strukturze przerębowej w całości zalicza się do UŻYTKÓW RĘBNYCH.
Etat roczny ustala się w wysokości 1/10 sumy miąższości drzew przewidzianych we wskazaniach gospodarczych do użytkowania w najbliższym okresie gospodarczym (10-letnim).
Do użytków przedrębnych zalicza się drewno pozyskane z czyszczeń późnych i trzebieży.
Etat użytków przedrębnych może być ustalony w rozmiarze powierzchniowym i miąższościowym.
OKRESOWY ETAT POWIERZCHNIOWY (z reguły 10-letni) równy jest ogólnej (sumarycznej) powierzchni drzewostanów, w których planowane jest pozyskanie użytków przedrębnych i ma on charakter obligatoryjny.
Powierzchnia tych drzewostanów, w których zostało zaprojektowane nie jedno, a np. dwa cięcia powinna być zaliczona podwójnie.
ETAT MIĄŻSZOŚCIOWY ma mniej ścisły charakter i może ulec zmianie w zależności od, potrzeb pielęgnacyjnych konkretnych drzewostanów. Jest to suma miąższości przeznaczonej do wycięcia w poszczególnych drzewostanach przedrębnych danego gospodarstwa w ramach cięć pielęgnacyjnych (trzebieży) w najbliższym okresie gospodarczym (10-letnim).
Ma on więc charakter orientacyjny.
Wyróżniamy następujące metody ustalania wielkości użytków przedrębnych:
DLA DRZEWOSTANU
1) Metody szacunkowe
a) na podstawie tablic zasobności i przyrostu drzewostanów
b) na podstawie tablic wydajności cięć pielęgnacyjnych
c) na podstawie wyników z poprzednich cięć
d) na podstawie szacunku wzrokowego
2) Metody pomiarowo-szacunkowe
a) na podstawie próbnych powierzchni trzebieżowych
b) na podstawie próbnych powierzchni losowych (metody statystyczne)
Metoda ta może być stosowana zarówno dla drzewostanu jak i jednostek większych (grup jednorodnych drzewostanów, klas i podklas wieku);
c) na podstawie spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości
Zdaniem twórcy metody, sposób ten jest bardziej przydatny dla grup drzewostanów, np. podklasy wieku. Podstawową wadą tej metody jest konieczność ustalenia wielkości przyrostu spodziewanego, co jest czynnością pracochłonną.
DLA GRUP DRZEWOSTANÓW
a) na podstawie przeciętnego wskaźnika trzebieżowego
Przeciętny wskaźnik trzebieżowy dla poszczególnych gatunków wynosi
Ocenę zmian stanu zasobów drzewnych pod wpływem gospodarki leśnej przeprowadza się przez porównanie odpowiednich wskaźników na początku i na końcu okresu gospodarczego.
Dla poszczególnych obrębów i dla całego nadleśnictwa oblicza się następujące wskaźniki
1) przeciętnej zasobności drzewostanów w podklasach wieku,
2) przeciętnej zasobności drzewostanów w obrębie,
3) przeciętnego wieku drzewostanów w obrębie,
4) przeciętnego przyrostu drzewostanów na pniu,
5) przeciętnej miąższości użytków rębnych,
6) przeciętnej miąższości użytków przedrębnych,
7) przeciętnego przyrostu całkowitej produkcji w okresie ubiegłam,
8) przyrostu bieżącego użytecznego,
9) spodziewanego przyrostu bieżącego,.
10) powierzchni cięć pielęgnacyjnych,
11) przeciętnej wydajności cięć pielęgnacyjnych na 1 ha powierzchni manipulacyjnej tych użytków
W ciągu całego procesu gospodarczego w leśnictwie mamy do czynienia z produkcyjnością, czyli produkcją wyrażoną bieżącym przyrostem miąższości oraz produktywnością wyrażoną masą użytków drzewnych pozyskaną w ramach cięć przedrębnych, rębnych i przygodnych.
Definicja
Wskaźnik produkcyjności jest to bieżący przyrost miąższości jaki
odłoży się w ciągu jednostki czasu (1 rok) na jednostce powierzchni (1 ha).
Wskaźnik użytkowania jest to ilość pozyskanego surowca drzewnego
w ciągu jednostki czasu (1 rok) z jednostki powierzchni (1 ha).
WU- wskaźnik użytkowania gospodarstwa (obiektu, kategorii rębności)
EC- 10- letni etat całkowity gospodarstwa (obiektu, kategorii rębności)
rotheden