Zagadnienia-WYKLADY-calosc (1).doc

Zagadnienia – WYKŁADY

Pojęcia

Ochrona przyrody - ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej.

Główne zadania ekologii:

a)      sporządzanie charakterystyki i opisu zespołów organizmów

b)      wytłumaczenie tego, co zostało opisane, czyli wytłumaczenie w jaki sposób organizmy znalazły się razem i razem dają sobie radę na określonej przestrzeni i w specyficznych warunkach środowiska

c)      badanie układów nie tylko naturalnych, ale i środowiska antropogenicznego (takie jak np. pola uprawne) jak również wpływ wszelakich przejawów działalności człowieka na funkcjonowanie przyrody.

d)      do zadań ekologii należy badanie wzajemnych zależności między organizmami, a także pomiędzy organizmem, a jego środowiskiem życia

Formami ochrony przyrody w Polsce są:

a)      parki narodowe - to obszar powołany celem ochrony występującej tam przyrody ożywionej (rzadziej np. cech krajobrazu, także kulturowego), na którym prawnie ograniczona jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, osiedlania się itd.

b)      rezerwaty przyrody - "obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi"; Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub szczególne jej składniki: fauna, flora, twory przyrody nieożywionej;

c)      parki krajobrazowe - "Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju."

d)      obszary chronionego krajobrazu – obszary zajmują rozleglejsze tereny niż parki krajobrazowe i obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego takie jak doliny rzeczne, kompleksy leśne, ciągi wzgórz, pola wydmowe, torfowiska; obszary chronionego krajobrazu są przeznaczone głównie na rekreację, a działalność gospodarcza podlega tylko niewielkim ograniczeniom (zakaz wznoszenia obiektów szkodliwych dla środowiska i niszczenia środowiska naturalnego).

e)      obszary Natura 2000 - program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu jest Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa) oraz szereg innych rozporządzeń i dokumentów wykonawczych. Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy i wymienia w załącznikach Dyrektyw.

f)       pomniki przyrody - pojedyncze krzewy, drzewa i grupy drzew odznaczające się sędziwym wiekiem, wielkością, niezwykłymi kształtami lub innymi cechami, a także zabytkowe aleje drzew. Natomiast do pomników przyrody nieożywionej należą: największe głazy narzutowe, tzw. erratyki oraz interesujące formy powierzchni ziemi ;np. - źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie, odkrywki itp.

g)      stanowisko dokumentacyjne - niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych."

h)      użytki ekologiczne - są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej - naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.

i)        zespoły przyrodniczo-krajobrazowe - są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne."

j)        ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Konferencje i konwencje oraz organizacje międzynarodowe dotyczące ochrony przyrody i środowiska oraz zdrowia

Konwencja sztokholmska Narodów Zjednoczonych nt. ,,Człowiek i jego środowisko” – czerwiec 1972r. Uczestniczyło w niej 113 państw. Efekt- Deklaracja sztokholmska zawierająca:

- 26 zasad ochrony środowiska;

-międzynarodowy plan działania, obejmujący 109 swoistych rekomendacji do działania na rzecz ochrony środowiska;

-postanowienia instytucjonalne i finansowe, m.in. dot. Utworzenia organizacji międzynarodowej pod nazwą Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska UNEP.

Deklaracja ta jest uważana za dok., który stworzył podstawy międzynarodowego i ponadnarodowego prawa środowiska. Deklaracja uznaje, że podstawowym prawem człowieka jest prawo do życia w środowisku, które pozwala na życie godne w dobrobycie. Dała początek zintensyfikowanej i zorganizowanej współpracy państw w dziedzinie ochrony środowiska.

Po konferencji sztokholmskiej odbyło się wiele ważnych konferencji, takich jak: KBWE w Helsinkach, UNESCO w Belgradzie(1975), UNESCO i UNEP w Tbilisi(77), Międzynarodowy Kongres UNEP i UNESCO w Moskwie (87). W wyniku tych konwencji powstały dok., m.in. Karta belgradzka, Deklaracja tbiliska, w których wytyczono kierunki rozwoju ochrony przyrody i racjonalnego wykorzystania jej zasobów, podkreślono wagę ścisłej współpracy międzynarodowej, określono podstawowe cele edukacji ekologicznej.

II konferencja w Rio de Janeiro, tzw. ,,Szczyt Ziemi” nt. ,,Środowisko i rozwój”-czerwiec 1992r. Wizja nowego ładu społeczno-gospodarczego świata, który – w harmonii z przyrodą – zapewni ludzkości dalszy rozwój cywilizacyjny. Osiągnięcie – idea łącząca problem ochrony środowiska z koncepcją rozwoju. Oto dokumenty:

Deklaracja z Rio (tzw, Karta Ziemi) w sprawie środowiska i rozwoju prezentująca 27 zasad ekorozwoju, przyszłych praw oraz obowiązków państw i obywateli wobec środowiska naturalnego;

Globalny program działań, zwany AGENDĄ 21, zawierający plan rozwoju zrównoważonego w kategoriach gospodarczych, społecznych i ekologicznych;

Konwencja w sprawie zmian klimatu, mająca na celu ustabilizowanie zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który nie doprowadzi do zachwiania światowego systemu klimatycznego;

Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej:

Deklaracja wytyczająca kierunki zrównoważonego rozwoju lasów, ich ochrony i użytkowania.

Zgodnie z ustaleniami Konwencji w sprawie zmian klimatu do obowiązków wszystkich państw należy:

-podawanie informacji o ilości emitowanych gazów cieplarnianych oraz o tym, jaka ilość tych gazów ulega absorpcji w ekosystemach;

-regularne publikowanie informacji o obecnych osiągnięciach programów ograniczania emisji i adaptacji do zmian klimatycznych;

-zachęcanie do właściwej gospodarki i zachowywania ekosystemów stanowiących odbiorniki gazów cieplarnianych, różnych formacji roślinnych, lasów i oceanów;

-współpraca w dziedzinie planowania działań zaradczych w odpowiedzi na wpływ zmian klimatycznych na strefę przybrzeżną, zasoby wodne i rolnictwo;

-współpraca w zakresie ochrony obszarów szczególnie podatnych na powodzie lub suszę;

-informowanie społeczeństw o zmianach klimatu i ich skutkach: popieranie i ułatwianie społecznego uczestnictwa w przygotowywaniu przeciwdziałań tym skutkom.

W Konwencji na uwagę zasługuje rozdział o ochronie różnorodności biologicznej, a zwłaszcza działaniom na rzecz ochrony i utrzymania genów, gatunków i ekosystemów. Współczesny postęp w biotechnologii wykazał, że materiał genetyczny roślin i zwierząt może znaleźć zastosowanie w rolnictwie, ochronie zdrowia i zaspokajaniu potrzeb ludzkich, jak również w ochronie środowiska.

Katastrofa przyrodnicza – to skoncentrowane w czasie i przestrzeni wydarzenia, podczas których giną ludzie (w skrajnych przypadkach nawet kilkaset tys osób), a straty materialne bywają ogromne. Niektóre z nich wykraczają poza ramy lokalne i obejmują swym oddziaływaniem cały glob. Niektóre z nich można przewidzieć, a inne SA zupełnie nieoczekiwane. Wiele spowodowanych jest czynnikami naturalnymi, ale za niektóre odpowiedzialny jest człowiek. Stopień natężenia i niszczących skutków katastrof przyrodniczych określa się z reguły ilością ofiar śmiertelnych i osób dotkniętych żywiołem, jak też i szacunkiem ekonomicznym spowodowanych przez nie strat materialnych.

Klasyfikacja katastrof przyrodniczych:

a)      geologiczne – trzęsienia ziemi, erupcje wulkaniczne, ruchy masowe, tsunami, erozja;

b)      hydrologiczne- powodzie, pustynnienie, lawiny śnieżne;

c)      oceanograficzne – powodzie w strefie przybrzeżnej, zmiany poziomu morze, zanieczyszczenie akwenów;

d)      meteorologiczne – sztormy, cyklony, tornada, huragany, zawieje śnieżne;

e)      związane z pokrywą wegetacyjną – pożary, susze, szarańcze;

f)       kosmiczne – kolizja z Ziemią meteoru, komety lub planetoidy.

Grupy zagrożeń przyrodniczych:

1)      Zagrożenia naturalne:

a)      trzęsienia ziemi;

b)      huragany i wichury;

c)      anomalie pogodowe;

d)      epidemie i epizootie;

e)      długotrwałe susze i pożary;

f)       powodzie.

      2).  Zagrożenia cywilizacyjne – związane z działalnością człowieka; są następstwem niedoskonałości urządzeń technicznych, błędów człowieka, naruszaniem przez niego równowagi biologicznej, a także celowego działania na szkodę innych.

              a) katastrofy w transporcie drogowym, kolejowym, morskim i lotniczym oraz katastrofy górnicze;

              b) budowlane (zawalenia budowli);

              c) awarie maszyn i urządzeń w zakładach oraz infrastruktury technicznej (instalacji wodociągowej, gazowej, elektrycznej, CO, kanalizacyjnej itp.);

              d) awarie chemiczne instalacji w zakładach, także podczas magazynowania i transportu;

              e) awarie i wypadki radiacyjne;

              f) skażenia środowiska naturalnego środkami chemicznymi;

              g) katastrofalne zatopienia spowodowane awariami obiektów hydrotechnicznych lub powodziami;

              h) choroby cywilizacyjne;

              i) akty terroru (celowe spowodowanie katastrofy technicznej, skażenia lub zakażenia, podłożenia ładunków wybuchowych)

              a także:

              j) zorganizowana przestępczość, wzrost narkomanii i aktów przemocy;

              k) duże zapasy broni chemicznej i biologicznej, głównie w państwach o nieustabilizowanej sytuacji politycznej i gospodarczej;

              l) duża liczba konfliktów lokalnych o zróżnicowanym podłożu;

              m) duża wrażliwość na zniszczenie istotnych dla funkcjonowania państwa systemów i sieci teleinformatycznych;

              n) starzejący się arsenał jądrowy;

              o) zawodność systemów ostrzegania.

TRZĘSIENIA ZIEMII 

Definicja: gwałtowne rozładowanie naprężeń nagromadzonych w skorupie ziemskiej, w wyniku przejściowego zablokowania ruchu warstw skalnych poruszających się wzdłuż linii uskoku.

Geneza: ze względu na genezę dzieli się na:

tektoniczne - (ok. 90%) wywołane nagłym rozładowaniem nagromadzonej w wyniku procesów tektonicznych (ruch płyt litosferycznych ) energii.
wulkaniczne - (7%) poprzedzają wybuch wulkanu, spowodowane parciem magmy i przemieszczaniem się gazów wulkanicznych wewnątrz skorupy ziemskiej ; są mniej groźne
zapadowe = zapadliskowe = zawałowe - (3%) wywołane zapadaniem się pustek podziemnych różnego pochodzenia np. zapadanie się jaskiń na obszarach krasowych, lawiny skalne w górach, tąpnięcia związane z działalnością górniczą

Rejestracja: Pomiary wstrząsów sejsmicznych dokonuje się za pomocą sejsmografów. Sejsmometrem określa się przyrząd rejestrujący, zaś sejsmogram to sam zapis wstrząsu.
Aparatury pomiarowe zainstalowane w stacjach sejsmicznych zwykle pracują bez przerwy, w istocie notując nieustanne drgania (bardzo rzadko zdarza się, aby na sejsmogramie utrwalona została idealnie pozioma linia). Jest to najbardziej namacalny dowód na nieustanny ruch płyt tektonicznych.
 

Skutki: Trzęsienie ziemi może wywołać szereg skutków w otaczającym krajobrazie. Do najczęściej wymienianych i kojarzących się z tym zjawiskiem należą:
-rysy i spękania na powierzchni ziemi;
-szczeliny (niekiedy głębokością dochodzące do kilkunastu metrów);
-uskoki gruntu ("pocięcie" formy wzgórza na osunięte rzędami bloki skalne);
-przesunięcia poziomie wzdłuż uskoku
-obrywy (na obszarach górskich);
-zapadliska;
-podniesienie wybrzeża i utworzenie klifu
-odseparowanie części wybrzeża od stałego lądu i utworzenie płycizny;
-nieckowate jeziorka (powstałe na skutek zaburzeń wód podziemnych);
-wodospady (powstałe na skutek zatamowania osuwiskiem górnego biegu rzeki);
-jeziora/rozlewiska (na skutek zatamowania biegu rzeki przez osuwisko);
-wysychanie lub "przelanie się" części jeziora (na skutek uskoków gruntu);
-przerwanie biegu rzeki (na skutek powstania szczeliny prostopadłej do nurtu, w której ów rzeka "znika");
-tsunami;

Ocena: Skala Richtera - skala logarytmiczna określająca wielkość trzęsienia ziemi na podstawie amplitudy drgań wstrząsów sejsmicznych, wprowadzona w 1935 roku przez amerykańskich geofizyków Charlesa F. Richtera i Beno Gutenberga. Obecnie używana wyłącznie przez dziennikarzy, z powodu przyzwyczajenia odbiorców i mass mediów. Współczesna sejsmologiado oceny wielkości wstrząsów sejsmicznych wykorzystuje magnitudę, skalibrowaną w taki sposób, by w przedziale typowych trzęsień ziemi (od 3 do 7) pokrywała się ze skalą Richtera.

ERUPCJA WULKANICZNA

Produkty: