bujacz.docx

Katarzyna Bujacz

Funkcje układu krążenia

Układ krążenia umożliwia transport wielu substancji, między innymi

·         Tlen z płuc do tkanek i dwutlenek węgla z tkanek do płuc;

·         Zaopatruje wszystkie komórki w substancje odżywcze wchłonięte z jelita;

·         Rozprowadza hormony działające wybiórczo na niektóre komórki;

·         Usuwa zbędne produkty przemiany materii z komórek ciała

Układ krwionośny pośredniczy między poszczególnymi tkankami a narządami.

Pełni rolę odpornościową ze względu na obecność leukocytów tzn. białych krwinek, zapewnia komórkom stałe pod względem chemicznym i fizycznym środowisko.

Wstężnice

U prymitywnych gatunków występują tylko dwa naczynia po bokach jelita, łączące się z przodu i z tyłu ciała rozszerzeniami, zwanymi zatokami. U większości gatunków występuje ponadto naczynie grzbietowe, na przodzie i tyle połączone z naczyniami poprzeczkami i uchodzące do zatoki tylnej. U wyżej rozwiniętych gatunków oprócz naczyń bocznych występują dodatkowe naczynia, o złożonym układzie, podłużne i poprzeczne.

Krew składa się z części płynnej i komórek. U większości gatunków jest bezbarwna, u części może występować hemoglobina w krwinkach. W części płynnej u wielu gatunków występują komórki niezabarwione lub zabarwione na żółto, zielono i pomarańczowo o nieznanej funkcji. Krew transportuje gazy oddechowe, substancje odżywcze i zbędne metabolity.

Dżdżownica

Zamknięty układ krążenia złożony z kurczliwego naczynia grzbietowego, oraz naczynia brzusznego połączonych naczyniami okrężnymi. Brak wyodrębnionego serca, którego rolę spełnia

naczynie grzbietowe. Pulsują także przednie naczynia krwionośne okrężne, które spełniają rolę serc dodatkowych tzn. serca boczne, których dżdżownice mają pięć.

Krew składa się z bezbarwnych amebocytów, mających zdolność do fagocytozy. Krew jest czerwona, ponieważ zawiera hemoglobinę.

Pijawki

Występuje tylko u pijawek szczękowych i ryjkowych. Jest prosto zbudowany, składa się z naczynia grzbietowego i brzusznego z nielicznymi odgałęzieniami, brak naczyń okrężnych. Rolę pompującą podobnie jak u dżdżownicy pełni naczynie grzbietowe. Krew nie zawiera barwników oddechowych. U reszty pijawek układ krwionośny nie występuje, a jego funkcję przejęły kanały i zatoki celomy, a w płynie celomatycznym występują barwniki oddechowe.

Rak rzeczny

Składa się z sieci naczyń i szczelinowatych zatok. Jest to więc typowy układ otwarty. Ruch krwi powodowany jest skurczami serca leżącego w grzbietowej części tułowia. Krew wnika do serca z jamy osierdzia przez 3 pary ostiów, nastepnie skurcze silnie umięśnionych ścian serca wtłaczają krew do 7 tętnic( 5 skierowanych ku przodowi, 2 do tyłu). Z tętnic krew przechodzi do systemu zatok, doprowadzających ją do otaczającej brzuszny łańcuch nerwowy zatoki piersiowej, z której płynie następnie do skrzeli, skąd po natlenieniu wlewa się do jamy osierdzia. Krew raka jest bezbarwna.

Stawonogi

Układ jest typu otwartego, krew krąży częściowo w układzie naczyń, wylewa się z naczyń do hemocelu i wraca do nich z powrotem. Układ naczyń jest różnie rozwinięty.  Naczynie grzbietowe jest silniej rozwinięte niż brzuszne i spełnia rolę serca. Serce stawonogów, mające postać wydłużonego worka, z którego wychodzi kilka naczyń krwionośnych, położone jest po stronie grzbietowej ciała.

Napełnienie serca hemolimfą umożliwiają ostia – specjalne otwory, które rozmieszczone są segmentarnie po brzusznej i grzbietowej stronie ciała.

Jedynie u owadów układ krążenia nie bierze udziału w przenoszeniu gazów oddechowych (nie jest to konieczne ze względu na występowanie tchawek, które docierają niemalże do każdej partii ciała zwierzęcia).

Ślimak

Otwarty układ krwionośny.  Serce zbudowane jest z komory i 1-2 przedsionków. Liczba przedsionków jest zgodna z liczbą skrzeli.  Z serca wychodzi krótka aorta rozdzielona na dwie części, jedna biegnie ku przodowi i rozgałęzia się w głowie i nodze, druga ku tyłowi i dochodzi do trzewi. Z tętnic krew dostaje się do jamy ciała, a następnie do żył skrzelowych względnie płucnych. Z narządów oddechowych żyłami i żyłą zbiorczą wraca do serca. Część krwi omija narządy oddechowe i wraca z żył płaszcza do żył doprowadzających krew do serca.

Krew składa się z osocza, w którym występuje hemocyjanina, rzadko hemoglobina i amebocytów.

Małże

Serce otoczone workiem okołosercowym składa się z komory i dwóch przedsionków. Przez komorę przechodzi u większości małży jelito końcowe. W rozwoju zarodkowym u takich małży, powstająca komora serca zagina się ku dołowi i obejmuje jelito, tak że ostatecznie część jelita końcowego jest objęta komorą i workiem osierdziowym. U mniejszej części małży serce nie jest przebite jeitem, leży pod układem pokarmowym.  U wszystkich małży z komory wychodzą dwie tętnice, a z nich krew wylewa się do jamy ciała. Ze szczelin blastocelu krew dostaje siędo zatoki położonej pod workiem okołosierdzowym i stąd do skrzeli a następnie wraca żyłami do serca. Nabrzmiewanie nogi ułatwia zastawka Kebera, struktura łącznotkankowa występująca w okolicy wchodzenia zatok żylnych do nogi.

Krew u większości małży nie ma barwnika. U części występuje hemocyjanina rozpuszczona w osoczu, u 21 gatunków wykryto hemoglobinę.

Głowonogi

W obrębie mięczaków głowonogi mają najbardziej skomplikowany układ krwionośny, który jest prawie zamknięty. Serce położone jest w tylnej części worka trzewiowego, otoczone jest workiem osierdziowym i ma po bokach tyle przedsionków ile występuje skrzeli. U większości ośmiornic komora serca jest podzielona przegrodą na część lewą i prawą. Z serca wychodzą dwie tętnice, przednia głowowa i tylna trzewiowa. Pierwsza dochodzi do głowy, daje rozgałęzienia do przedniej części płaszcza i układu pokarmowego, do ramion oraz lejka, druga daje rozgałęzienia do narządów wegetatywnych worka trzewiowego i tylnej części płaszcza. Naczynia tętnicze otwierają się do zatok żylnych, a częściowo przechodzą w naczynia włosowate łączące się bezpośrednio z żyłami. Żyły odbierają krew z zatok oraz naczyń i łączą się w żyły główne, które dochodzą do przedsionków. U większości głowonogów dwuskrzelnych naczynia żylne, występujące u podstaw skrzeli mają rozszerzenia zwane sercami skrzelowymi, a liczba zatok jest krańcowo zredukowana, tak że krew krąży  w prawie zamkniętym układzie.

W osoczu krwi rozpuszczona jest hemocyjanina.

Szkarłupnie

Układ jest typowo wykształcony. Zatoki otoczone są włóknami mięśniowymi i mogą się kurczyć. Rytmicznie kurczy się podużna zatoka grzbietowa, a w okolicy przejścia jelita środkowego w tylne występują rozszerzenia zatok silniej umięśnione w liczbie 120 do 150 tworząc komory tętniące które głównie popychają płyn układu krwionośnego. Płyn zawiera hemocyty z hemoglobiną, u części gatunków nadaje ciału czerwonawą barwę.