KLASYCYZM I ROMANTYZM.pdf
(
1105 KB
)
Pobierz
KLASYCYZM
Od poł. XVIII w.
Klasycyzmem nazywa się programowe nawiązanie, po połowie XVIII w., do form
artystycznych rzymskich i greckich; prąd zdecydowanie przeciwstawiający się rokoku.
Zrodził się z
nigdy niewygasłego antybarokowego nurtu architektury, kontynuującego we
Francji i Anglii pełny renesans Palladia.
•
Styl Ludwika XVI
jest jeszcze klasycyzmem o zabarwieniu dworsko-uroczystym.
W Polsce
styl Stanisława Augusta
.
•
Jako
styl dyrektoriatu
przyjmuje on następnie charakter zdecydowanie rewolucyjny,
•
aby jako
styl
empire
stać się wyrazem napoleońskiego cesarstwa.
•
Jako
biedermeier
przechodzi klasycyzm w mieszczańskość, w „późnej” swojej fazie —
około 1830 r. — staje się bogatszy, a ok. 1870 r. łączy się z historyzującym neorenesansem.
Klasycyzm jest najmłodszym powtórnym ucieleśnieniem form antycznych. Gdy romantyzm,
secesja i styl techniczny wyruszają do boju przeciwko tradycji klasycznej, wówczas zawsze za
ich przeciwnika uważa się klasycyzm.
Słowo klasycyzm ma ponadto jeszcze znaczenie ogólniejsze:
klasycystyczne jest już w okresie hellenistycznym naśladowanie ateńskich dzieł sztuki V w. W
Rzymie istnieje klasycyzm Augusta i klasycystyczna fala za Hadriana. Architektura wczesnego
renesansu była wobec antyku bardziej samodzielna i w języku niemieckim nigdy nie określano
jej jako klasycyzm. Nurt klasycyzujący wystąpił w sztuce niektórych krajów (głównie Anglia i
Francja) w XVII w.
Klasycyzm zaczął się kształtować w poł. XVIII w. pod wpływem przemian w życiu polityczno-
społecznym, gospodarczym, umysłowym (racjonalizm) i wskutek wzmożonego zainteresowania
starożytną sztuką rzymską (wykopaliska w
Herkulanurn i Pompejach
) i grecką. Dużą rolę
odegrało oddziaływanie sztuki dojrzałego renesansu (A. Palladio) oraz rozwój teorii i historii sztuki.
Głównym ośrodkiem zainteresowania artystów były Włochy, ale najważniejszym centrum sztuki
stała się Francja, skąd stopniowo rozprzestrzenił się na wszystkie kraje europy i Amerykę Pnocną.
W sztuce klasycyzm jest wykładnikiem wieku oświecenia:
•
poszukiwanie prawidłowości,
•
równowagi,
•
spokoju.
Główni teoretycy to
Joachim Winckelmann
oraz Gotthold Ephraim Lessing.
Architektura
Siedemnastowieczna architektura
francuska przygotowała grunt pod rozwój
klasycyzmu, tak że przejście do tego
stylu odbyło się bez wstrząsów.
Z początku architektura wychodzi ze
stylu Ludwika XV (rokoko). Typowym
przykładem formy przejściowej,
otwierającej klasycyzm, jest budowany
od roku 1768 pałacyk Petit Trianon w
Parku Wersalskim (Jacąues Anges
Gabriel 1698—1782).
Pełny klasycyzm rozpoczynają realizacje jednego z najwybitniejszych architektów
francuskich—Jacques Germain Soufflota (1709—1789).
Najbardziej znany jest jego projekt
kościoła Św. Genowefy
(1764—1790). Zainspirowany
rzymskim Panteonem, otrzymał po Rewolucji jego nazwę. Jest to jednak inspiracja swobodna,
twórcza: plan krzyża greckiego, w bryle dominuje trójpowłokowa kopuła, podwyższona wysokim
podwójnym bębnem zmonumentalizowanym kolumnadą. Wejście to najczystsza forma klasyczna-
portyk zwieńczony trójkątnym tympanonem.
Wersalski pałacyk
Petit Trianon
projektu Jacquesa-Ange
Gabriela jest bardziej rezultatem trwania we Francji
klasycystycznej tradycji Grand Siecle'u niż fascynacji
archeologicznymi odkryciami we Włoszech. Jednak jego
niewielkie rozmiary i prosta, elegancka forma wyrażają styl
życia i smak odmienne od upodobań z czasów Króla Stonce.
Reprezentuje wczesną fazę francuskiego klasycyzmu
określaną jako styl Ludwika XVI. We wnętrzach styl ten
przejawiał się pod postacią kameralnych pomieszczeń
zdobionych modnym, antykizującym ornamentem.
Ostatnie dzieło rokoka - wioska Marii Antoniny w pobliżu
Petit Trianon w Wersalu
Jacques Germain Soufflot, kościoła Św.
Genowefy
(1764—1790).
Interesujące są projekty architektoniczne tzw. grupy
artystów rewolucyjnych
(główny przedstawiciel
Claude Nicholas Ledoux
). Mimo zapożyczeń z dawnych stylów starożytnych chodziło im o
nowatorskie kształtowanie formy wbrew wszelkim schematom tak, by każda budowla miała oryginalny,
niepowtarzalny wyraz. Była to architektura nieco utopijna, dlatego wiele projektów zostało na papierze,
np.
Dom dozorcy rzeki Loue
,
przez środek którego miała przepływać woda, piece w odlewni armat w
kształcie piramid czy obiekty w kształcie kuli — symbolu nieskończoności: pomnik Izaaka Newtona,
Obserwatorium Astronomiczne.
Nicolas Ledux:- Chaux w Arc-et-Senans oraz projekt budowli w kształcie kuli.
Na lata 1800—1830 (lub 1804—1815) we Francji przypada styl cesarstwa — empire. Ten
późny klasycyzm obejmuje okres panowania Napoleona, Ludwika XVIII i Karola X. Styl
związany był z okresem świetności Francji i służył władzy (zwłaszcza polityce Napoleona).
Ten rdzennie francuski twór rozpowszechnił się szybko w Europie. W formach
monumentalnych wypowiedział się głównie w Rosji i we Francji, zaś w pozostałych krajach
raczej w dekoracji wnętrz.
Zgodnie z celami polityki zmierzającej do wskrzeszenia imperium w stylu rzymskim, powstawały
projekty na ogromną skalę, przekształcano całe dzielnice (Paryż), budynki zadziwiały wielkością,
zdarzało się wznoszenie całych miast (Petersburg).
Wnętrza empiru zapełnione były meblami o ciężkich, statycznych kształtach, trudnymi do
przesunięcia, z ciemnego drewna zdobnego złoconym mosiądzem. Ornamentyka opierała się na
motywach greckich, egipskich, etruskich. Meble ozdabiano motywami liry, delfinów,
uskrzydlonych lwów, kariatyd i bogiń. Bardzo częstym, charakterystycznym motywem, obok orłów
cesarskich, była pierwsza litera imienia Napoleona — „N". Projektanci tworzyli swe pomysły
opierając się bardziej na elementach architektury starożytnej niż autentycznych meblach, znanych
już wtedy z Herkulanum czy Pompei.
Chalgrin:- Łuk na Placu Gwiazdy i Pierre Vignon:-Kościół św. Marii Magdaleny w Paryżu
Muzea stanowiły szczególne zadanie dla dziewiętnastowiecznego architekta. Ponieważ wcześniej nie istniały
gmachy o takim przeznaczeniu.
Karl Friedrich von Schinkel
schował dwukondygnacyjną przestrzeń
berlińskiego
Altes Museum
za monumentalną jońską kolumnadą. Antyczna forma i nowoczesna funkcja
wspierają się w tym budynku znakomicie.
MALARSTWO
Malarstwo reprezentowało jasne koncepcje plastyczne i doskonały rysunek, któremu był
podporządkowany kolor. Realizowano tematykę historyczną, mitologiczną oraz współczesną -
aktualną politycznie, bujnie rozwijał się portret. Niektórym tematom zaczerpniętym z antyku
nadawano współczesny wydźwięk propagandowy, w czym celował czołowy malarz tego okresu J.
L. David.
JACQUES LOUIS DAVID (
1748-1825)
Uczeń malarza franc. J. M. Viena. Początkowo nawiązywał do sztuki rokokowej, po pobycie w Rzymie
zmienił styl i zwrócił się ku klasycyzmowi. W 1784 został członkiem akademii. W czasie rewolucji
francuskiej prowadził aktywną działalność publiczną (członek Konwentu, Komitetu Oświecenia
Publicznego, Komisji Sztuki). Był nadwornym malarzem cesarza Napoleona I. Pozycję pierwszego
malarza Francji, wyrażającą się m.in. w dużej liczbie wybitnych uczniów, wykorzystywał do różnych
reform życia artystycznego. Po upadku Napoleona przebywał na wygnaniu w Brukseli. David dążył do
odrodzenia malarstwa przez naśladowanie sztuki antycznej, proponował jednocześnie starożytne wzorce
moralne
(
Śmierć Sokratesa
, Brutus).
Surowy koloryt, jasna kompozycja, inspirowana często malarstwem
N. Poussina i podniosły temat były nośnikami moralnej czystości
(Przysięga Horacjuszy)
.
Postawę tę
próbował David konsekwentnie realizować w czasie rewolucji, tak w swojej kontrowersyjnej działalności
publicznej, jak i w malarskiej
(Przysięga w sali do gry w pilkę,
Śmierć Marata
,
dekoracje okazjonalne).
Jako cesarski doradca artystyczny wielokrotnie portretował Napoleona, rejestrował wielkie wydarzenia
jego panowania w ogromnych płótnach, nieposiadających już jednak inwencji wcześniejszych prac
(
Koronacja)
.
Osłabienie siły twórczej trwało już do końca życia. W Brukseli malował głównie
sentymentalne sceny mitologiczne i homeryckie. David wywarł wielki wpływ, głównie kompozycjami
wielofigurowymi, na malarstwo akademickie XIX w. w wielu krajach. Obecnie szczególnie cenione są
jego precyzyjne rysunki o tematyce antycznej oraz pejzażowe i portrety olejne. Pomnikowe,
monumentalne wizerunki
(Stanisław Kostka Potocki na koniu)
oraz kameralne portrety, zwłaszcza
kobiece
imponują przenikliwością charakterystyki i subtelnością kolorystyczną oraz fakturalną.
Sabinki
Śmierć Sokratesa
Portret pani Recamier
Bonaparte na przełęczy św. Bernarda
Koronacja Napoleona
Portret Stanisława Kostki Potockiego
Śmierć Marata
Przysięga Horacjuszy
Przywódcą artystycznym malarzy klasycyzmu (zwłaszcza w ich sporze z romantykami) był J.
A. D. Ingres.
JEAN AUGUSTE DOMINIQUE INGRES
[ęgr] (1780-1867)
Uczeń J.L. Davida, tworzył w Rzymie, Florencji i w Paryżu. Członek akademii. Przez pewien czas
prowadził też pracownię. Początkowo Ingres był krytykowany za zbyt suchy linearyzm swej archaicznej
stylizacji
(Wergiliusz czytający Eneidę).
Wkrótce jednak zdobył publiczność dzięki portretom w stylu
Rafaela
.
Rozgłos przyniosły mu kompozycje historyczne i alegoryczne
(Jowisz i Tetyda, Śluby Ludwika
XIII).
W swoim zainteresowaniu archaicznym antykiem
(Apoteoza Homera,
graficzna stylistyka
rysunków), orientem (liczne odaliski), w doborze literackich inspiracji
(Paolo i Francesca
wg Dantego)
Ingres był bliski romantykom, choć jego linearyzm ustawicznie przeciwstawiano koloryzmowi E.
Delacroix. Do arcydzieł należą portrety pełne spokojnej siły, o zdecydowanym konturze i harmonijnym
kolorycie
(Pan Bertin)
i akty, w których konkurował z klasycznym pięknem Rafaela i rzeźby greckiej
(Źródlo).
Tak pojmowany ideał klasyczny prowadził Ingresa do stosowania gładkiej, starannej faktury i
łagodnego modelunku, równomiernie budującego plastyczność brył. W dążeniu do perfekcji tworzył
dziesiątki szkiców, a obrazy przerabiał niekiedy po kilkudziesięciu latach
(Łaźnia turecka).
Portrety
Ingresa rysowane ołówkiem należą do najwybitniejszych w dziejach europejskiego rysunku. Jako
pedagog Ingres wywarł wielki wpływ na malarstwo akademickie.
Łaźnia turecka
Portret Panny Riviere
Źródło
Wielka Odaliska
Plik z chomika:
agnieszka93a
Inne pliki z tego folderu:
KLASYCYZM I ROMANTYZM.pdf
(1105 KB)
Inne foldery tego chomika:
01.Prehistoria
02.Starożytny
03.Wczesnochrześcijańska
04.Sztuka Romańska
05. Sztuka gotycka
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin