Bogini odwiecznego łańcucha życia i śmierci, tworzy go (jak wskazuje szereg powiązań) wraz ze swoimi jasnymi obliczami/córkami: Lelą i Dziewanną lub tylko Dziewanną. Ciemnowłosa Marzanna to oblicze pierwotnej Matki Ziemi. Jest to pani ziemskich wód, chłodu zimowego oraz wojny, wróżb i snu. Na Pomorzu zapamiętana pod imieniem Welewita. Czczona szczególnie przez rolników, którzy w czas Dożynek powinni ofiarować jej ziarna zbóż. Jest wtedy Zbożową Matką, podobnie jak grecka Demeter i rzymska Cerera. Jako Pani śmierci czczona wraz z Nyją w czas listopadowych Dziadów: Marcin Bielski, podobnie jak w przypadku Nyji, umiejscawia kult Marzanny w Gnieźnie (por. śląscy Marzanna i Marzaniok). W Boże Narodzenie wzywano na Śląsku tajemniczą Panią Niebios (Matkę Bożyca? Bogurodzicę?) (wg Katalogu magii Rudolfa). Na wiosnę topi się lub pali jej podobiznę wykonaną ze zbożowej słomy. Odzwierciedla to zstąpienie Marzanny do podziemi (na czas ciepłej pory roku) lub przemianę w Dziewannę: woda posiada moc odradzania, odmładzania, przywracania dziewictwa. Tuż przed swoim odejściem Marzanna powierza gromowładnemu Jaszy klucze do otwarcia ziemi. Jesienią otrzymuje je z powrotem. Wiele wskazuje na to, iż pieśń bitewna Bogurodzica kierowana była pierwotnie do Marzy - bogini wojny. Roślina poświęcona Marzannie to cieniolubna marzanka wonna, ziele o właściwościach uspokajających i przyciemniających skórę. Jej inne nazwy to marzanna i tabaka leśna.Wielopostaciowość Bogini Matki znana jest szeroko w świecie wierzeń pogańskich. Jest to równocześnie matka i dziewica lub matka i córka(i). Najbardziej znane przykłady to Demeter i Persefona czy troista Hekate (w Czechach utożsamiano z nią właśnie Marzannę) lub para Hekate - Artemida. W inkulturacji chrześcijańskiej wielopostaciową boginię miały zastąpić na przykład św. Petka (Pjatnica) i św. Nedelja czy święte Marana i Cira z datą wspomnień dokładnie odpowiadającym pogańskiemu rokowi obrzędowemu. Nie zapominajmy także o kaszubskiej bogini Welewicie. W poniższej pieśni jest opiekunką przodków, której ofiaruje się ziarna tak jak Marzannie i Demeter:Wele wele wita, gdzieś ty była,.........................................................................................................wele wele wita, u stareszczi............................................................................................................wele wele wita, coś dostała............................................................................................................wele wele wita, miskę peszczi.......................................................................................................Tłumaczenie imienia Welewita może wskazywać na "władczynię dusz", co ciekawe inna nazwa polskiego herbu Leliwa czyli Leliwita (łączonego przez badaczy z boginią) w istocie może znaczyć to samo: "lalka" znaczyło kiedyś tyle co dusza, a "pójść do leli/lali" umrzeć. To kolejny ślad przemawiający za wielopostaciowością Bogini Polan (Lela - Dziewanna - Marzanna).Źródła historyczne:- Roczniki Długosza 1455 (Marzanna, bogini zbóż, rolnictwa).- Kronika Miechowity 1521 (Marzanna, bogini zbóż, rolnictwa).- Marcin Bielski 1551 (Marza, bogini wojny).Powiązania:- Obrzęd topienia/palenia Marzanny pomiędzy M.B.Gromnicznej, a Roztwornej (A.Bruckner, L.Kolankiewicz).- Marza = Maria = Matka Boska w kulturze ludowej, aż do XVI wieku, wymowa ta była zwalczana przez kościół.- Rdzeń "anna" w wielu imionach Wielkiej Matki (Z.Krzak).- Rdzeń "marz" - morzyć-uśmiercać (L.Kolankiewicz).- Rdzeń "marz" - morze-wody-moczyć (G.Niedzielski).- Rdzeń "marz" - marzenie senne (por. marzanka wonna - tabaka leśna).- Rdzeń "marz" - marznąć-zimno.- Miejscowość Świętomarz w Świętokrzyskim to dawniej wczesnośredniowieczna Święta Marza i "starożytny" targ (ks.J.Wiśniewski) z wezwaniem MB Zielnej 15 sierpnia, por. święto bogini Diany 13 sierpnia i czas dożynek z ofiarowaniem zbożowych wieńców, często w postaci Matki Boskiej (w tym ziaren jak w relacji Długosza).- Imię lub nazwisko Marzanna poświadczone w Polsce co najmniej od XII wieku.- W powiązaniu z Dziewanną analogia Demeter i Persefony (L.Kolankiewicz, A.Szyjewski).- Na Śląsku w Boże Narodzenie wzywano Królową Niebios (wg Katalogu magii Rudolfa).- Bogurodzica jako pieśń wojenna: częsta kompetencja przejawów Wielkiej Matki - matki Bożyca i dziewicy w jednym.- Wizerunek lucickiej bogini niesiony na wojnę (kroniki niemieckie).- Lucicka bogini z rogiem i jej listopadowe wróżby (por. Andrzejki) (William z Malmesbury).- Św. Pjatnica z misą (jej święto obchodzono 27 października) i germańska bogini Holle (cykl świąt umarłych od jesieni do wiosny).- Marzanna to bogini ogólnosłowiańska (Morana/Morena/Mora), w wierzeniach bałtyjskich bogini Māra, w wierzeniach rzymskich pojawia się bogini Marina (związana z rzekami).- Analogia troistej Hekate lub matka córki/córek, czeska Marzanna (Morana) kojarzona jest z z troistą Hekate (nota do Mater Verborum z XIII wieku, A.Kempiński).- Żywe, polskie zawołanie "o matko i córko!" lub "o matko!".- Wątek mitologiczny wody jako "bramy" zaświatów.- Na Morawach Marzanna na wiosnę oddaje klucze św. Jerzemu (zastępujący gromowładcę).- Słowacka reduplikowana forma teonimu, Ma(r )muriena sugeruje związki Marzanny z agrarnym Marsem czyli Marmorem, Mamersem, Mamuriusem Veturiusem (Kempiński, Iwanow, Toporov).Archeolog i religioznawca Zygmunt Krzak wskazuje na częste powtórzenie rdzenia "ana" i jego pochodnych w imionach Wielkiej Matki. To niezwykle interesujące zjawisko ma miejsce na terenie całego tzw Starego Świata. Oto niektóre przykłady:MARZANNA (bogini polska).......................................................................................................DZIEWANNA (bogini polska).......................................................................................................MORANA (bogini czeska)......................................................................................................NANNA (bogini nordycka)......................................................................................................DIANA (bogini rzymska)......................................................................................................ANNA-PERENNA (bogini rzymska) ....................................................................................................ANNONA (bogini rzymska) ..............................................................................................MANIA (bogini rzymska)......................................................................................................ANANKE (bogini grecka)......................................................................................................TANIT (bogini kartagińska)......................................................................................................DANU/DANA (bogini celtycka) ..................................................................................................BOANN (bogini celtycka)......................................................................................................MAAN-EMO (bogini ugrofińska) ...................................................................................................ANAT (bogini egipska) ...........................................................................................ANAMMELECH (bogini mezopotamska) ..........................................................................................INANNA (bogini mezopotamska) ...................................................................................ANAHITA (bogini bliskowschodnia) .....................................................................................ANATH (bogini bliskowschodnia)...........
ludvikos.liberal