Wykład 14.05.2013
Toksykologia palenia tytonu: 4 tys. Składników dymu tytoniowego, nikotyna.C10H14N2 alkaloid pirydynowy1. Silna trucizna2. Bardzo duży potencjał uzależniający (powoduje uzależnienie psychiczne i fizyczne)3.Czy jest rakotwórcza?-nitrozoaminy NKK ….metaboliczny zapobiegający….- nikotyna….genu FOX…w obrębie…płasko…
Zdrowotne następstwa palenia tytoniu: palenie tytoniu należy do głównych zewnętrznych, pojedynczych, usuwalnych czynników ryzyka: - chorób układy krążenia (ok. 30%) - nowotworów złośliwych (ok. 30%, rak płuc ok. 90%) - chorób układu oddechowego (90% POCHO) palenie tytoniu……
Palenie tytoniu a choroby jamy ustnej:Palenie jest czynnikiem predysponującym do wystąpienia:- leukoplakii (stanu przednowotworowego) -> rak kolczystokomórkowy- nowotwór złośliwy jamy ustnej – 4 tyś. Chorych wargi (70% raków jamy ustnej) języka (85% powstaje u palaczy tytoniu)-chorób przyzębia (powstanie i przebieg), np. wrzodziejące zapalenie dziąseł.-parodontozy-próchnicy zębów -> przyspieszenie procesów próchnicowych – większa liczba bakterii-zapalenie języka, np.: zmiany zanikowe, język czarny włochaty, biały włochaty-pękanie szkliwa, przebarwienia zębów, nalotu palacza, kamienia nazębnego
…palaczy regularnie odwiedza stomatologa
-nikotynizm, obok cukrzycy, jest głównym czynnikiem utraty implantów zębowych- gorsze rokowanie w leczeniu implantologicznym -> upośledzenie gojenia kości, zapalenie tkanek okołowszczepowych.
Odległe konsekwencje palenia tytoniu:Palący szybciej tracą zęby niż niepalący.3 wyznaczniki stanu zdrowia jamy ustnej i pozniomu opieki stomatologicznej wg WHO:- liczba zębów własnych w wieku 65-74 lata-próchnica u 12-latków i 18-latków- choroby przyzębia w wieku 35-44 lata
Bezzębie w wieku 65-74 lata: 1998r. -> 35% 2002r. -> 41% 200?r. -> 44%
PUW = 29???
Palenie tytoniu a leki.Palenie tytoniu wpływa na biotransformację leków.U palaczy tytoniu stwierdza się niższe stężenie w surowicy takich leków, jak:- beta-adrenolitycznych- neuroleptycznych i aksjolitycznych- opioidów-niesterydowych leków…- metyloksantyn
Proces decyzyjny w zaprzestaniu palenia (wg. J. Prochaski, M. Goldsteina):
Etap:prekontemplacja kontemplacja decyzyjny
Zadowolony palacz Myśl o rzuceniu palenia Decyzja o rzuceniu palenia
Test Schneider
Powrót do palenia Próba rzucenia palenia
Działanie
Były palacz Rzucenie palenia Test FTNO
Test Fagerstroma:
Test Schneider: Na wszystkie pytania odpowiedzi to tak/nie.
1. Czy chcesz rzucić palenie ?2. Czy decydujesz się na to dla siebie samego (podkreśl „tak”), czy dla kogoś innego, np. dla rodziny itp. (podkreśl „nie”) 3. Czy podejmowałeś/aś już próby rzucenia palenia? 4. Czy orientujesz się, w jakich sytuacjach palisz najwięcej? 5. Czy wiesz, dlaczego palisz tytoń?6. Czy mogłabyś/mógłbyś liczyć na pomoc rodziny, przyjaciół, gdybyś chciała/chciał rzucićpalenie? 7. Czy członkowie twojej rodziny są osobami niepalącymi? 8. Czy w miejscu, którym pracujesz, nie pali siętytoniu? 9. Czy jesteś zadowolony ze swojej pracy i trybu życia? 10. Czy orientujesz się, gdzie i w jaki sposób szukać pomocy, gdybyś miała/miał problemy z utrzymaniem abstynencji? 11. Czy wiesz, na jakie pokusy i trudności będziesz narażona(-y) w okresie abstynencji? 12. Czy wiesz, w jaki sposób samej/samemu sobie poradzić w sytuacjach kryzysowych?
Dla kogo farmakoterapia:-chęć zaprzestania palenia-silna motywacja – przewaga „tak” w teście N. Schneidera->=7 punktów wg Fagerstroma-zespół abstynencyjnyFarmakoterapia- zgodnie z konsensusem dotyczącym rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnień od tytoniu: nikotynowa terapia zastepcza (NTZ), bupropion, wareniklina, cytyzyna.
Strategia populacyjna ograniczania palenia tytoniu-główne metody:-zasada minimalnej interwencji antynikotynowej- 5 x A (5 x P)- kampanie antytytoniowe-rozporządzenia prawne- ustawa antynikotynowa i inne akty prawne-polityka podatkowa na wyroby tytoniowe- do budżetu z akcyzy- ??( W latach 2004 – 2012 stawka akcyzy minimalnej wzrosła o ponad 183%, a nominalne dochody budżetu państwa z tytułu podatku akcyzowego na wyroby tytoniowe zwiększyły się o prawie 100%. Podatki pośrednie (akcyza i VAT) stanowią w Polsce ok. 85% ceny paczki papierosów, podczas gdy średnia UE jest o ponad 5 punktów procentowych niższa- tekst z internetu, nie wiem czy o to tam chodziłoJ)
Zasada minimalnej interwencji antynikotynowej-skuteczność:- na podstawie metaanalizy 31 randomizowanych badań kliniczno-kontrolnych (26 tyś. Palaczy) obliczono OR
5xA OR=1,69 -> ZTN OR=1,71
-samopomoc OR=1, 23-interwencja behawioralna i psychologiczna OR=1,55-bupropian OR= 2,72-nortryptylina OR=2,83
Krótka porada antynikotynowa:- do 3 min zwiększa % abstynentów o 2%-do 10 min o 3-4%- w połączeniu z ZTN o 6%
Z każdych 100 pacjentów… … interwencji…………przyszłości….
Minimalna interwencja antynikotynowa
Minimalna interwencja antynikotynowa, to krótkie, kilkuminutowe działanie, podejmowane w trakcie wizyty lekarskiej, polegające na identyfikacji pacjenta palącego tytoń i udzieleniu mu fachowej pomocy w zerwaniu z nałogiem. Schemat przeprowadzania minimalnej interwencji antynikotynowej opiera się na zasadzie 5xP gdzie każde „P” oznacza kolejny krok interwencji.
Błędy w komunikacji werbalnej, czego należy unikać w rozmowie z pacjentem? nie ma pierwszego zdjęcia L protekcjonalizm: dentysta do pacjentki (33 lata): „wypłucz słoneczko dobrze buzieńkę. Badanko kontrolne zrobimy, czy kanalik pięknie nam się wypełnił i wszystko będzie cacy, kochanie.” Cechy: - zdrobnienia, pozornie zmniejszające dystans - formy familijne - nadmierne skrócenie dystansu - modulacja głosu Efekt: - zakłopotanie pacjenta ze względu na ……
Co służy komunikacji, co ją usprawnia?- właściwe przywitanie pacjenta- pozostawienie pacjentowi czasu na początku wizyty na swobodną wypowiedź inicjującą dalszą rozmowę, (pytania otwarte), rozmowa o charakterze nieformalnym-tworzenie relacji partnerskich – dzielenie się informacjami, angażowanie w proces decyzyjny, dopasowanie modelu leczenia do preferencji pacjenta.- mówienie do pacjenta (o wykonywanych czynnościach )- prosty, zrozumiały język- zwroty budujące płaszczyznę porozumienia i empatii „czy wszystko w porządku?”-czynniki sytuacyjne: punktualność wygląd i wyposażenie gabinetu miejsce dla pacjenta: intymność, wygoda, bezpieczeństwo ubiór i wygląd lekarza stomatologa/ zespołu
3. L
biurko pacjent czuje się jak na przesłuchaniu
P 3x lepszy
4. L P lepiej, lekarz i pacjent mogą współdziałać
biurko
6x lepszy
5. L P kontakt lekarza z pacjentem najlepszy biurko
-używanie zwrotów w odpowiedniej liczbie (pojedycznej lub mnogiej) w zależności od etapu rozmowy-asertywne zachowanie
Inne bariery w komunikacji:-miejsce leczenia-wiek pacjenta-stan chorego (etap leczenia)-osobowość lekarza i pacjenta-……tualny
Trudności, bariery w komunikacji z pacjentem:-zaniedbywanie higieny osobistej u pacjenta-stosowanie kłamstw, wprowadzenie w błąd celowe (wydłużenie terapii, zwolnienie) niecelowe (strach przed zabiegiem)-używanie substancji psychoaktywnych (alkohol)-wrogie nastawienie, agresja, grożenie, skargi na zachowanie lekarza lub leczenie-próba manipulacji (zaświadczenia)
Trudny pacjent czy trudne sytuacje?
Trudne sytuacje wynikające z: Przykłady:1. Konfliktu interesów pacjenta i lekarza pacjent- 2 wypełnienia podczas 1 wizyty lekarz- 1 wizyta=1 wypełnienie
2. rozbieżnych oczekiwań pacjenta i lekarza pacjent-potrzeba bezpieczeństwa, wysłuchania, indywidualnego podejścia
Lekarz- zła atmosfera, presja czasu, mało zainteresowania
6. Niewłaściwej postawy jednej/obu stron pacj.-zorientowany na relacje partnerski
Lek- podejście paternalistyczne?
Pacjent z problemem alkoholowym.Wg, ICD-X (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych-X rewizja) wyróżniamy następujące kategorie problemów alkoholowych-picie ryzykowne-picie szkodliwe-uzależnienie od alkoholu
Kategorie problemów alkoholowych-uzależnieni od alkoholu: 800 tyś. – 1 mln osób (2-3% populacji)-pijący szkodliwie: 2,5-3,5 mln osób-pijący ryzykownie brak danych
Picie ryzykowne:Taki wzór (model) picia alkoholu, który rodzi duże prawdopodobieństwo wystąpienia dużych szkód somatycznych lub psychicznych w przyszłości, nie przynoszący wyraźnych skutków w postaci zmian stanu somatycznego i psych w chwili obecnej.Picie ryzykowne wg NIAAA:
Mężczyźni: kobiety:> 14 porcji/tydzień lub >…okazjonalnie 7 porcji/tydzień lub > 3 okazjonalnie
Szkodliwe picie alkoholu wg ICD-X-pewność, ze picie alkoholu jest przyczyną lub znaczną współprzyczyną...
tutorrr